دادگاه نورنبرگ؛ هیچ جنایتی بی‌پاسخ نمی‌ماند

برترین‌ها: دادگاه نورنبرگ یکی از تاریخی‌ترین و جذاب‌ترین داستان‌هایی‌ست که در تاریخ ثبت شده است. دادگاهی برای محاکمه‌ی اصلی‌ترین جنایتکاران جنگ رژیم نازی در شهر نورنبرگ آلمان. به ‌مناسبت 75سالگی این دادگاهِ تاریخی در این مطلب به جزئیات اتفاقات رخ داده می‌پردازیم.

75 سال پیش، در 20 نوامبر 1945، محاکمه اصلی‌ترین جنایتکاران جنگ رژیم نازی در شهر نورنبرگ آلمان آغاز شد. انتخاب شهر نورنبرگ برای مکان برگزاری این دادگاه نمادین از اهمیت بالایی برخوردار بود، زیرا نشست ها، گردهمایی‌ها و راهپیمایی‌های سالیانه حزب سوسیالیست ملی کشور آلمان در این شهر برگزار می‌شد.

هیتلر قصد داشت این شهر را از نو و به عنوان «شهر حزبی» بازسازی کند، اما اکنون بسیاری از رهبران حزب در دادگاه حاضر شده و باید به اتهاماتی که ممکن بود برایشان حکم مرگ را در پی داشته باشد پاسخ بگویند، دادگاهی که تنها چند صد متر با میدان بزرگی که قبلاً در آن مردم برایشان دست تکان می‌دادند فاصله داشت.

همانطور که گفتیم برپایی دادگاه در این شهر تصادفی نبود: نیرو‌های متفقین می‌خواستند با برگزاری این دادگاه در «مهد گسترش ناسیونال‌سوسیالیسم» و «مرکز همایش حزب رایش» بر دوره‌ی اقتدار بلامنازع سران آن، نقطه‌ی پایان بگذارند و آنان را نه به عنوان زمام‌داران حکومتی، بلکه به نام جنایت‌کاران جنگی با اتهامات سنگینی مانند جنایت علیه بشریت و صلح به پای میز محاکمه بکشند.

دویچه وله درباره‌ی رخدادهای آن زمان نوشت: در پایان دادگاهی که برای بررسی جنایات مهم‌ترین مهره‌های رژیم هیتلر و جنایتکاران اصلی جنگ دوم جهانی در شهر نورنبرگ آلمان برگزار شده بود دوازده حکم اعدام صادر شد.

از جمله این احکام، مجازات اعدام برای هرمان گورینگ یکی از برجسته‌ترین چهره‌های حزب نازی و فرمانده نیروی هوایی هیتلر بود. گورینگ در 30 سپتامبر 1946 به اعدام با طناب دار محکوم شد، ولی پیش از اجرای حکم با قرص سیانور به زندگی خود پایان داد.

هرمان گورینگ در همان روزهای اول اتمام جنگ با مقادیر زیادی از آثار هنری غارت شده‌اش دستگیر شد. وی فکر می کرد که به عنوان برجسته ترین سیاستمدار آن زمان آلمان می تواند با رهبران متحدین مذاکره کند اما به زودی خود را زندانی این گروه یافت که او را از همه داشته هایش محروم کرده اند.گورینگ بر این نکته اصرار داشت که هر چه او و هم حزبی هایش انجام داده اند تنها نتیجه ی وفاداری آن ها به کشورشان و میهن پرستی آلمانی بوده است. گورینگ جاه طلب تصمیم گرفته بود با حفظ آبروی کشور و مردمش و همچنین اعلام وفاداری خود به رهبر درگذشته آلمان، هیتلر، دادگاه را به چالش بکشد.

دادگاه هرمان گورینگ

آلبرت اشپر، معمار هنرمند و به‌نام هیتلر نیز به اتهام «بیگاری کشیدن از کارگران و زندانیان اردوگاه‌های کار اجباری» به 20 سال زندان محکوم شد. او طرح‌های بدیعی برای بنای «کاخ صدارت عظمای رایش» و استادیومی در نورنبرگ که قرار بود رژه‌های حزبی در آن بر‌گزار شود تنظیم کرد، ولی موفق به اجرای آن‌ها نشد.

مارتین بورمان، منشی مخصوص هیتلر بعد از هِس، تنها نازی‌ای بود که دادگاه او را به مرگ محکوم کرد، ولی هیچ‌گاه دستگیر نشد. گفته می‌شود که متفقین یکی از اجسادی که در پناه‌گاه هیتلر در برلین یافت شد را، به اشتباه به عنوان جسد بورمان نشانه‌گذاری کرده بودند.

رودلف هِس، معاون و منشی هیتلر نیز در این دادگاه به حبس ابد محکوم شد و تا پایان عمر خود در سال 1987 در زندان به سر برد و زمانی که حدودا سی چهل سال از زندانی بودنش می‌گذشت در همان‌جا خودکشی کرد.

همچنین در این دادگاه برای تعداد دیگری از متهمان نیز مجازات‌های طولانی تعیین شد. دادگاه نورنبرگ تعدادی از متهمان را تبرئه کرد.

استراتژی وکلای مدافع جنایت‌کاران

متن دفاعیه‌های وکلای مدافع سران نازی در این دادگاه بر دو پایه استوار شده بود: ابتلا به فراموشی و مامور و معذور بودن. رودلف هس، یکی از کسانی بود که در جریان بازجویی‌ها ادعا می‌کرد به "فراموشی کامل" دچار شده است.

در یکی از صورت جلسه‌های مربوط به جریان رسیدگی به پرونده‌ی او آمده است که گورینگ از او می‌پرسد: "به خاطر داری پیشوا در رایشتاگ گفت که اگر اتفاقی برای او افتاد، من جانشین‌اش خواهم بود و اگر اتفاقی برای من افتاد، تو باید جانشین من باشی؟ " هس سر تکان می‌دهد و می‌گوید: "نه ذهنم تاریکه، همه‌ش به کلی تاریکه".

او به حبس ابد محکوم شد و در سال 1987 پس از نزدیک به 40 سال حبس با استفاده از سیم برق، خودرا در زندان اشپانداو در برلین حلق‌آویز کرد.

محاکمات نورنبرگ از آن‌جا که به دلیل دفاع مبتنی بر "مامور و معذور بودن" مورد انتقاد شدید کارشناسان سیاسی و حقوقی قرار گرفته، با این‌حال از آن‌جا که به تنظیم و تصویب یک رشته پیمان‌های بین‌المللی درباره‌ی قوانین جنگی، نسل‌کشی و رعایت حقوق بشر انجامید، از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. معماران حقو‌ق‌دان این دادگاه، از پیش‌کسوتان ایجاد دادگاه بین‌المللی و دائمی رسیدگی به جنایات جنگی در لاهه هستند.

مهم‌ترین روند دادرسی در تمام دوران

آکسل فیشر، تحلیل‌گر روند دادگاه‌های نورنبرگ در این باره نوشته است: «این مهم‌ترین فرآیند در همه زمان‌ها است.»، زیرا در هیئت منصفه دادگاه نورنبرگ، قدرت‌های بزرگ، ایالات متحده آمریکا، اتحاد جماهیر شوروی، بریتانیا و فرانسه پایه و اساس قوانین کیفری بین‌المللی مدرن و دادگاه لاهه را بنا نهاده‌اند.

موضوع قابل توجه در این دادگاه این است که برای نخستین بار دادگاهی در سطح بین‌المللی تشکیل شد و علی‌رغم همه تنش‌ها در دادگاه اصلی جنایتکاران جنگی، متفقین توانستند در یک چارچوب مشترک به توافق برسند. دادگاه‌های بعدی تحت رهبری آمریکا برگزار شدند.

برای ایالات متحده آمریکا در زمان فرانکلین روزولت، رئیس جمهوری وقت این کشور، این امر از اهمیت بسیاری برخوردار بود که مطابق قوانین نظامی با مجرمان رژیم نازی برخورد نشود، بلکه آن‌ها به دادرسی قانونی برسند.

دولت‌ها هم می‌توانند سازمان‌هایی جنایی باشند

یکی از مهم‌ترین رویداد‌ها این بود که برای نخستین بار در تاریخ جهان، نمایندگان برجسته یک کشور مجبور شدند در مورد جنایات خود در دادگاهی بین المللی پاسخگو باشند؛ و برای اولین بار اقدامات یک دولت به عنوان عمل جنایی شناخته شدند.

اقدامات فردی متهمان در این دادگاه به عنوان بخشی از یک کل بزرگتر مورد بررسی قرار گرفت و بنابراین به صورت قانونی بر این موضوع صحه گذاشته شد که دولت‌ها نیز می‌توانند سازمان‌هایی جنایی باشند که باید با آنان به صورت قانونی برخورد شود.

مبانی دادگاه کیفری بین‌المللی

در سال 1945 دادگاه بین‌المللی نورنبرگ اصل‌های موسوم به «اصول نورنبرگ» را پایه‌ریزی کرد که مطابق آن جنایات علیه بشریت و صلح و نیز جنایات جنگی طبق قوانین بین‌المللی مجازات می‌شوند، حتی اگر در قوانین ملی کشور‌ها مجازاتی برای آن تعیین نشده باشد. این اصول در منشور سازمان ملل نیز گنجانده شده و از آن زمان به بخشی از حقوق بین‌الملل تبدیل شده است.

در جریان این دادگاه، بیش از 280 شاهد از ملیت‌های گوناگون در باره رویداد‌های تاریخی آن دوره شهادت دادند و بیش از 350 مترجم، گفته‌های آنان را برای قاضیان، هیئت منصفه، متهمان و شرکت‌کنندگان در دادگاه ترجمه کردند.

عفو بسیاری از جنایتکاران نازی در آلمان

«دادگاه بزرگ جنایتکاران جنگی» برای 24 متهم اصلی در 20 نوامبر سال 1945 آغاز شد و در اول اکتبر 1946 به پایان رسید. دوازده دادگاه بعدی باقیمانده در فاصله سال‌های 1946 و 1949 در دادگاه‌های نظامی آمریکا برگزار شدند. در این دادگاه‌ها پزشکان، وکلا، صنعتگران، رهبران اس اس و پلیس رژیم هیتلری، اعضای ارتش، کارمندان دولت و دیپلمات‌های عالی رتبه محاکمه شدند.

در اینجا نیز به غیر از تعدادی که تبرئه شدند، برای جنایتکاران مجازات‌های زندان و احکام اعدام در نظر گرفته شد که تا حدودی به مرحله اجرایی در آمدند. در دادگاه‌های نورنبرگ در مجموع 209 نفر متهم و محکوم شدند. با این حال به دلیل فرمان عفو در دهه 1950 در آلمان بسیاری از مجرمان نازی این دادگاه زودتر از موعد مقرر از زندان بیرون آمدند.

در آخر پیام مهمی که تشکیل این دادگاه داشت این بود که هیچ جنایتی بی‌پاسخ نمی‌ماند و این دادگاه باعث آرامش کل مردم دنیا شد.

شما اطلاعاتی درباره‌ی این دادگاه دارید؟ اگر اطلاعاتی در این زمینه دارید با ما به اشتراک بگذارید.