دکترحسن کرباسی آرانی؛ روانپزشک
شایع‌ترین نوع سردرد، سردرد عصبی(تنشی) است که تاکنون علتش به درستی شناخته نشده است. این نوع سردردها درد خفیف و متوسط دارد بدین صورت که مبتلایان احساس می‌کنند یک باند ضخیم به دور سرشان بسته‌اند.
علائم
سردرد دردناک و کسل کننده- احساس سفتی یا فشار در پیشانی یا در دو طرف سر و یا پشت سر -حساسیت در پوست سر، گردن و عضلات شانه- از دست دادن اشتها در برخی موارد گاهی اوقات سردردهای عصبی ازسردردهای میگرنی به سختی قابل تشخیص است.
اما برخلاف میگرن، سردردهای عصبی معمولاً با اختلالات بینایی، تهوع، استفراغ، درد شکمی، ضعف یا بی‌حسی در یک طرف بدن یا گفتار بریده بریده همراه نیستند، معمولاً سردرد عصبی با سردرد میگرنی با هم دیده می‌شود که سردرد میگرنی با فعالیت بدتر شده ولی ارتباط سردرد عصبی با فعالیت مشخص نیست.
شدت، مدت، مکان و تعداد سردردهای عصبی چگونه است؟
سردرد عصبی از سی دقیقه تا کل یک هفته می‌تواند طول بکشد. شما ممکن است این نوع سردردها را فقط گاهگاهی یا تقریباً تمام وقت احساس کنید. اگر سردردها 15 روز یا بیشتر از آن حداقل برای سه ماه اتفاق افتد، این سردردها مزمن و اگر کمتر از 15 بار در ماه اتفاق افتد، اپیزودیک در نظر گرفته می‌شوند.
اما، کسانی که سردردهای اپیزودیک مکرر دارند ریسک سردردهای مزمن در آنها بالا می‌رود. شدت این سردردها معمولاً ملایم تا متوسط بوده و شدت درد از شخصی به شخص دیگر و از سردردی تا سردرد دیگر در همان شخص متفاوت است.
علت
علت دقیق سردردهای عصبی مشخص نیست. متخصصان تصور می‌کنند که سردردهای عصبی به خاطر انقباضات عضلات صورت، گردن و پوست سر در نتیجۀ استرس، تنش و احساسات زیاد بوجود می‌آیند. اما تحقیقات نشان می‌دهد که انقباضات عضلات در کسانی که سردرد عصبی دارند افزایش زیادی ندارد.
تغییرات در مواد شیمیایی مغز: تحقیقات به این نکته شک دارد که بروز سردردهای عصبی در نتیجۀ تغییرات مواد شیمیایی مشخصی مانند: سروتونین، اندورفین و ... باشد. اگرچه این مسئله که چرا سطح مواد شیمیایی ثابت نیست و نوسان دارد واضح نیست، اما فهمیده‌اند که این فرآیند مسیر درد به مغز را فعال می‌کند و در توانایی مغز برای سرکوب کردن درد مداخله می‌کند.
محرک‌ها: استرس- افسردگی و اضطراب
ضعیف بودن- کار کردن در موقعیت‌های بد یا داشتن یک وضعیت برای مدت طولانی- داشتن مدیر و رئیس بداخلاق به عنوان عوامل محرک در نظر گرفته می‌شوند.
عوامل خطرزا
جنسیت: زنان بیشتر از مردان به سردردهای عصبی دچار می‌شوند.
میانسال بودن: اوج سردردهای عصبی در سن 40 سالگی است ولی افراد میگرنی جوان‌تر هستند.
عوارض
بخاطر شیوع سردردهای عصبی اثرات آن روی بهره‌وری در کار و کیفیت کلی زندگی قابل توجه است. هنگامی که سرتان انگار در یک پرس قرار گرفته است، احساس می‌کنید قادر نیستید که در فعالیت‌های اجتماعی و خانوادگی حاضر شوید. ممکن است نیاز داشته باشید که در خانه بمانید و استراحت کنید یا اگر به سرکار بروید کارآمدی نرمال را نخواهید داشت.
آزمایش‌ها و تشخیص‌ها
اگر سردردهای مزمن یا عودکننده دارید، پزشکتان باید نوع و علت سردردهایتان را با استفاده از این شیوه‌ها مشخص کند:
آزمایش‌های تصویری: مثل سی تی اسکن وMRI مغزی که گاهی اوقات برای تشخیص تومور یا آنوریسم لازم است.
تقویم سردرد: یکی از کارهای سودمندی که شما می‌توانید انجام دهید این است که یک تقویم تهیه کنید. هر باری که سردرد می‌گیرید، توصیفی از دردتان که شامل: شدت، مکان و مدت سردرد می‌شود را در آن بنویسید. همچنین هر نوع دارویی که می‌خورید را یادداشت کنید. این تقویم می‌تواند سرنخ‌های باارزشی به پزشکتان بدهد تا نوع سردرد شما را تشخیص داده و محرک‌های سردردتان را مشخص کند.
درمان‌ها و داروها
خط اول درمانNSAIDs شامل داروهای OTC(over-the-counter)مانند: ایبوپروفن (نوافن)، ناپروکسین سدیم و ایندومتاسین است. استامینوفن در درمان سردردهای عصبی اثر کمتری دارد. درمان حاد این سردرد ترکیب نوافن و سوماتریپتان است ولی بیش از 9 روز در ماه نباید استفاده شود.
داروهای پیشگیری کننده: ضدافسردگی‌های تری‌سیکلیک شامل آمی تریپتیلین و نورتریپتیلین است.
بازدارنده‌های انتخابی
بازجذب سروتونین
ضدافسردگی‌هایی مانند پاروکسیتین، ونلافاکسین و فلوکسیتین، عوارض جانبی کمتری نسبت به ضدافسردگی‌های تری سیکلیک دارند اما اثرشان برای تسکین سردردهای عصبی کمتر است.
داروهای دیگر: شامل: داروهای ضد تشنج مانند توپیرامات، گاباپنتین و ریلکس کننده‌های عضلانی مانند تیزانیدین می‌شود.
بعضی از بیماران نسخۀ پزشک را چندین بار خودبخود تکرار می‌کنند در حالیکه اگر سردردها تحت کنترل باشد، پزشک دوز مصرفی‌تان را به تدریج با گذشت زمان کمتر می‌کند.
شیوه زندگی و راه علاج خانگی
1- مدیریت استرس: استرس محرکی برای سردردهای عصبی است. یک راه برای کاهش استرس این است که جلوتر برای طول روز برنامه‌ریزی کنیم. خواب کافی، ورزش منظم، غذاهای سالم و سیگار نکشیدن، استرس را کم می‌کند. 2- ریلکس کردن عضلات: به کار بردن گرما یا یخ برای عضلات دردناک ممکن است سردردهای عصبی را تسکین دهد.
بعضی از افراد به کار بردن گرما و بعضی دیگر استفاده از یخ را مؤثرتر می‌دانند. اگر گرما انتخاب شما باشد باید از یک پد گرم استفاده کنید. دوش آب گرم در این مورد ممکن است مفید باشد. اگر سرما انتخاب شما باشد باید یک تکۀ یخ را برای محافظت پوستتان در یک پارچه بپیچید.
3- اصلاح وضعیت: راحت و مستقیم قرار بگیرید تا درد سر کاهش یابد.
درمان‌های جایگزین
طب سوزنی: این نوع درمان باعث تسکین موقتی سردردهای مزمن می‌شود.
ماساژ: ماساژ دادن می‌تواند باعث کاهش استرس و سردردهای عصبی شود. با نوک انگشتان عضلات پشت سر، گردن و شانه‌ها را ماساژ دهید.
پیشگیری
1- درمان شناختی رفتاری: تعداد و مدت سردرد را کاهش می‌دهد، در این روش مشاور به شما یاد می‌دهد که با حوادث زندگی با دید مثبت نگاه کرده تا بتوانید از عهدۀ آن برآئید.
2- تکنیک‌های دیگر: ریلکسیشن: شامل نفس عمیق کشیدن، یوگا، مدیتیشن و ریلکسیشن پیشرفته می‌شود. همچنین زندگی کردن در یک شیوۀ سالم، داشتن خواب کافی، سیگار نکشیدن، ورزش کردن به صورت منظم و خوردن غذاهای سالم ممکن است از بروز سردردهای عصبی جلوگیری کند.
