پیشگیری از بیماری‌ها در طب اسلامی (۱)

دکتر حسن محمدحسین اکبری

طب چون موجب پیشگیری از بیماری‌ها و درمان آنهاست، در بهره‌وری از مواهب زندگی از تمام علوم بالاتر است و شاید دلیل فرمایش رسول مکرم اسلام مبنی بر علم بر دو گونه است، دانش دین‌ها و دانش بدن‌ها نشان دهنده همین امر مهم باشد. اول طبیب، خود حضرت باری تعالی است که در قرآن از زبان حضرت ابراهیم خلیل می‌فرماید و اذا مرضت فهو یشفین (وقتی بیمار می‌شوم او (حضرت حق) مرا شفا می‌دهد).

در واقع، خداوند متعال همانگونه که دستورات فراوانی را برای سعادت روح انسان فرستاده دستورات فراوانی نیز برای سلامت جسم بشر نازل کرده است که اگر کسی به طور کامل تمام این دستورات مادی و معنوی را رعایت کند، قاعدتا هرگز نباید بیمار شود و یا در اثر بیماری بمیرد، الا به مصالح الهی.

زندگانی حضرت خضر، حضرت ادریس، حضرت مسیح، حضرت امام عصر(عج) و عمر طولانی حضرت نوح شاهدی بر این مدعا هستند ولی بنا به نص صریح قرآن کریم که فرمود: کل نفس ذائقه الموت (تمام موجودات مرگ را درک خواهند نمود)، تمام انسان‌ها حتی آنهایی که در اثر رعایت کامل دستورات عمر بسیار طولانی داشته و یا دارند، به هر حال روزی باید این جهان فانی را وداع کنند.

در همین رابطه امام صادق علیه السلام می‌فرمایند: علت بیماری‌ها در انسان سه چیز است: 1- امتحان الهی (به علت عدم رعایت دستورات) 2- عقوبت اعمال 3- عامل مرگ به مصلحت الهی 

آنچه به نظر می‌رسد در حیطه علم پزشکی است و انسان می‌تواند با آن مقابله کند، همان اعمالی است که موجب عقوبت می‌شود و با رعایت دستورات الهی انسان می‌تواند جلوی آنها را بگیرد. به عنوان مثال اگر فردی به این دستور الهی که بخورید و بیاشامید ولی اسراف نکنید، عمل نکرده و دچار پرخوری شود، قطعا به عقوبت آن گرفتار می‌گردد و یا اگر کسی مسواک زدن را ترک نماید، دچار پوسیدگی زودرس دندان شده و به عقوبت آن دچار می‌شود.

پس اگر ما بتوانیم دستورات یقینی خداوند را مستقیما از قرآن کریم یا کتب الهی و یا از طریق احادیث و روایات صحیح و موثق به دست آوریم و به کار بندیم، حداقل از بیماری‌هایی که منشاء آنها عدم رعایت دستورات الهی است مصون خواهیم ماند و در مجموع این علم را به همراه عقل طب اسلامی می‌نامیم.

در اینجا لازم است تعریف جامع‌تری از طب اسلامی ارائه و اختلاف آن را با طب سنتی بیان کنیم. طب اسلامی را شاید بتوان مجموعه دستورات خداوند متعال که مستقیما از طریق قرآن کریم، دستورات موثق و سایر کتب الهی و یا از طریق احادیث موثق انبیاء و اوصیای آنان جهت پیشگیری از ابتلا به بیماری‌ها، حفظ سلامت و درمان آنها، به ما رسیده، به علاوه عقل انسان که آن هم امانت و هدیه خداوند است؛ نامید.

در حالی که طب سنتی مجموعه دستورات، سنت‌ها و فرهنگ قبلی یک جامعه در راستای پیشگیری از ابتلا، حفظ سلامت و درمان بیماری‌های مردم آن جامعه است. 

طب اسلامی و طب سنتی ایران و سایر کشورهای اسلامی ممکن است اشتراکاتی داشته باشند، ولی طب سنتی الزامی به رعایت دستورات شرعی ندارد و ممکن است بعضا دستورات خلاف شرع مقدس نیز تجویز نماید؛ بنابراین با توجه به تصریح نبودن شفا در حرام‌های شرعی به طور عام، اعتقاد بر این است که از دستورات طب سنتی که برخلاف شرع مقدس است، استفاده نشود.

قابل ذکر اینکه همانگونه که خداوند رزق و روزی بندگان را به خود واجب نمود، سلامت آنها را هم به طور اعم و از روی حکمت برای آنها فراهم نموده است و دلیل اصلی آن هم دستورات فراوان بهداشتی و سلامت و درمان بیماری‌هاست که به طور مستقیم و غیرمستقیم از سوی خداوند تبارک و تعالی به انسان رسیده است که خود می‌تواند دلیل صنعت طبیب بودن ذات اقدس الهی باشد.

ما در اینجا سعی می‌کنیم دستوراتی را که اسناد معتبر دارند، ذکر کنیم تا با به کارگیری آنها از این گنجینه‌های گرانقدر در جهت پیشگیری از ابتلا، حفظ سلامت و درمان بیماری‌های موجود استفاده گردد.

روایتی منسوب به حضرت رسول اکرم است که می‌فرمایند: المعده بیت کل داء (معده خانه تمام بیماری‌هاست) (طب‌النبی ص 2)...

برای خواندن بخش دوم -پیشگیری از بیماری‌ها در طب اسلامی- اینجا کلیک کنید.