منظور از گرمی و سردی چیست؟
وقتی گفته می‌شود غذایی یا ماده‌ای گرم است (مزاج گرمی دارد یا جزو گرمی‌جات است)، منظور این است که به دنبال خوردن آن ماده و بعد از ورود آن ماده به بدن و یا حتی گاها وقتی که از آن به صورت موضعی استفاده می‌شود، در بدن علائمی ایجاد می‌شود که مهم ترین آن ها عبارتند از افزایش حرارت بدن و احساس داغی، افزایش جنب و جوش و حرکات بدنی، افزایش سرعت تکلم و یا تسریع فرآیندهای فکری و روانی.
از جمله غذاهای گرم می‌توان به فلفل، دارچین یا غذاهای تند و ... اشاره نمود که با خوردن زیاد این مواد، ممکن است علائم گرمی در فرد ایجاد شود.خوردن زیاد خوردنی‌ها و نوشیدنی‌های با مزاج سرد (سردی‌جات) از قبیل ماست، دوغ، مواد ترش، کاهو و ... نیز باعث ایجاد علائم سردی در بدن یا روان مانند سکون، رخوت، سنگینی، خواب‌آلودگی، خستگی، ماندگی، عدم تحرک، در خود فرو رفتن، منگی، کاهش گیرایی و حافظه می‌شود.
مفهوم مزاج (گرمی، سردی، خشکی و تری) چیست؟
حکمای طب سنتی، تمام اجسام، مواد و حتی حالت‌ها و رویدادهایی که در هستی وجود دارد را از دیدگاه مزاجی طبقه‌بندی نموده‌اند؛ یعنی از نظر دو شاخصه حرارت و رطوبت، بنابراین بدن انسان و نیز حیوانات، گیاهان و جمادات که شامل غذاها و دواهای مورد مصرف بشر هم می شوند همه دارای مزاج هستند.
پس نمی‌توان بدون درک مفهوم مزاج، به بیان و فهم دیدگاه‌های دقیق و علمی طب سنتی و استفاده از نتایج ارزشمند آن پرداخت.
منظور از تری و خشکی چیست؟
تری از دیدگاه طب سنتی یعنی حالت انعطاف‌پذیری. مثلا وقتی مزاج شخصی تر و رطوبت بدن او زیاد است به این معنی است که اعضای بدنش انعطاف‌پذیر هستند، استعداد چاقی در این فرد بیشتر است، کیفیت پوست بهتری دارد، موها انعطاف‌پذیرتر و نرم‌تر است و ممکن است حالت زیادی نگیرد و ناخن‌ها نیز نرم‌تر است.
این انعطاف‌پذیری، حتی در روحیه این افراد هم خودش را نشان می‌دهد یعنی هم جسم و هم روان انعطاف‌پذیری دارند، به طوری که با مشکلات راحت‌تر کنار می‌آیند، موضوعات را بهتر قبول می‌کنند و حالت یکدندگی و ثبات در عقیده را نیز کمتر بروز می دهند. پس مفهوم تری در طب سنتی به معنی خیس بودن نیست. بعضی از خوردنی‌ها و نوشیدنی‌ها مزاجشان تر است یعنی با زیاده‌روی در مصرف آنها، در انسان تری ایجاد می‌شود.
از جمله این مواد می‌توان به آب، کاهو، دوغ، ماست و کلا لبنیات، غذاهای رو به ترش و میوه‌هایی مثل مرکبات (پرتقال، لیموترش و ...)، هندوانه و کلاً هر خوردنی و نوشیدنی که خصوصیاتی مانند آب داشته باشد یعنی بی‌رنگ و بی‌بو و بی‌طعم و شکل‌پذیر باشد اشاره نمود. خشکی نیز در طب سنتی مفهومی در مقابل تری دارد یعنی ثبات، شکنندگی، انعطاف ناپذیری و حفظ حالت موجود.
مواد خشک نیز موادی هستند که با خوردن زیاد یا استفاده موضعی از آنها، حالت خشکی در بدن ایجاد می‌شود، مثلاً پوست یا مخاط‌ها (مانند بینی، پلک و دهان) خشک شده و با ضربه یا فشار مختصری ممکن است دچار ترک یا خونریزی شوند، موها ممکن است خشک و بد حالت گردند، و ممکن است حالت یبوست و اشکال دفع در شخص ایجاد گردد.
روان این افراد (افراد خشک مزاج) هم به همین طریق دچار یبوست و خشکی بوده، و معمولا روحیات و اعتقادات ثابت و بدون انعطاف پذیری دارند. بدن انسان‌ها هم مانند سایر اجزای هستی (گیاهان، بدن حیوانات، جمادات و مواد معدنی) دارای مزاج است. در واقع مفهوم مزاج، یک طیف است و هر جسمی که در جهان هستی وجود دارد، از نظر میزان حرارت و رطوبت، در یک جایی از این طیف قراردارد، بنابراین مزاج یک مفهوم نسبی است.
مثلاً مزاج یک فرد ممکن است نسبت به دیگری گرم‌تر، خشک تر، سردتر و یا رطوبی‌تر باشد. انسان‌ها هر مزاجی که داشته باشند، بهترین حالت سلامتی برایشان وقتی است که در مزاج خودشان متعادل باشند (چه گرم مزاج‌ها و چه سردمزاج‌ها). یکی از راه‌‌های اصلی حفظ تعادل مزاج، رعایت خوردنی‌ها و نوشیدنی‌ها متناسب با مزاج خود است و معنی اعتدال مزاج، سالم بودن عملکرد‌های جسمانی و روانی او می‌باشد.
مثلاً اگر افراد گرم مزاج گرمی‌جات زیاد بخورند، از تعادل مزاج خارج شده، اصطلاحاً دچار گرمی و علائمی مانند تپش قلب، بی‌خوابی، یبوست، عصبانیت و پرخاشگری می‌شوند که این به معنای سوء مزاج و درجاتی از بیماری است که باید جلوی آن هرچه سریع‌تر گرفته شود و از مصرف زیاد گرمی‌جات پرهیز نماید. این اتفاق ممکن است برای تمام افراد با هر مزاجی رخ دهد. اگر فردی با مزاج گرم و خشک در مصرف سردی‌جات (ماست، دوغ، کاهو و...) هم زیاده‌روی کند، دچار سردی می‌شود.
بنابراین هدف از این سلسله مقالات، شناخت مزاج افراد و مزاج خوردنی‌ها و نوشیدنی‌های پیرامون ایشان می‌باشد که به این ترتیب با مصرف خوردنی‌ها و نوشیدنی‌های مناسب مزاج، افراد می‌توانند در حداکثر سطح سلامتی زندگی نمایند.
خصوصیات افراد با مزاج گرم و تر (دموی مزاج‌ها)
افرادی تنومند، هیکلی و عضلانی هستند (چاقی از جنس عضله).
پایه رنگ پوست به قرمزی و سرخی تمایل دارد.
اعضای بدن،صورت و لب‌ها، اندام‌ها، انگشتان و پهنای قفسه سینه بزرگ هستند (استخوان‌بندی درشتی دارند).
پوست نرم و لطیفی دارند.
احساس گرما ( با لمس بدن ایشان توسط شخصی دیگر یا احساس درونی خود فرد).
عروق بزرگی دارند و از سطح پوست دست و پا به راحتی قابل رویت هستند (وریدها یا همان سیاهرگ‌ها).
نبض‌های قوی و پری دارند (شریان‌ها یا همان سرخرگ‌ها).
افرادی بذله‌گو و با روحیه معمولا شاد و بشاش هستند.
برای خواندن بخش اول- خوب غذا بخوریم- اینجا کلیک کنید.
برای خواندن بخش سوم- خوب غذا بخوریم- اینجا کلیک کنید.
برای خواندن بخش چهارم- خوب غذا بخوریم- اینجا کلیک کنید.