عاقبت تلخ مصرف زیاد شیرینی

 حوریه دانش بدی، دکتر آزاده نجارزاده

یکی از مهم‌ترین عوامل مؤثر بر سلامت انسان، نحوه تغذیه و نوع رژیم غذایی است و به همان نسبت که در سلامت جسم مؤثر است بر سلامت روان اثر قابل توجهی دارد. تغذیه نامناسب اثرات نامطلوبی بر سیستم بدن داشته و موجب چاقی یا لاغری و به بیان بهتر سوء‌تغذیه در افراد می‌‌شود.

کربوهیدرات‌‌ها که همان نشاسته و قندها می‌‌باشند، یکی از سه منبع عمده تأمین انرژی بدن هستند. این دسته از منابع غذایی انرژی‌زا بوده و اعمال حیاتی مهمی را در بدن به عهده دارند. به دلیل ارزان بودن، اغلب مردم از منابع کربوهیدراتی بیشتر از سایر منابع انرژی از آنها استفاده می‌‌کنند و بیشترین سهم غذایی مصرفی خود را یعنی حدود 40 تا 50 درصد به آن اختصاص می‌‌دهند. البته شایان ذکر است که توصیه معمول نیز مصرف حدود 50 تا 60 درصد انرژی روزانه از کربوهیدرات‌‌ها می‌‌باشد. اما نکته مهم نوع کربوهیدرات دریافتی است. به طور مثال کربوهیدرات‌‌های ساده جز این مقدار نمی‌باشند و در صورت تمایل زیاد نباید بیش از 10 درصد این مقدار به کربوهیدرات‌‌های ساده تعلق گیرد.

قندها براساس وزن مولکولی به انواع ساده و پیچیده طبقه‌بندی می‌‌شوند. کربوهیدرات‌‌های ساده مانند گلوکز که قند موجود در خون است، گالاکتوزکه قند موجود در شیر و فروکتوز که در میوه‌‌ها وجود دارد. کربوهیدرات‌‌های پیچیده نیز عبارتند از: نشاسته موجود در ماکارونی، نان، غلات، حبوبات و سیب‌زمینی که در بدن دیرتر هضم می‌‌شوند و جذب آنها کامل نیست. در واقع نوع اول به سرعت باعث افزایش قندخون و به دنبال آن افزایش ترشح انسولین در بدن می‌‌شود. رژیم غذایی که به مقدار کافی کربوهیدرات نداشته باشد موجب تخلیه سریع ذخایر قندی موجود در عضلات و کبد می‌‌شود و ظرفیت تمرینات ورزشی را کاهش می‌‌دهد. پس قطعا بدن نیاز روشن و قابل توجهی به دریافت کربوهیدرات دارد اما نوع کربوهیدرات دریافتی می‌‌تواند تاثیرات زیادی بر سلامت بدن داشته باشد و دریافت قندها و کربوهیدرات‌‌های ساده عوارض زیادی به همراه خواهد داشت. در این مقاله به یکسری از عوارض شایع مصرف بالای قندها و شیرینی‌‌ها اشاره خواهم کرد: 

چاقی شکمی  

- استفاده بیش از حد از غذاهای غنی از کربوهیدرات‌‌های ساده که قسمت بزرگی از غذاهای مدرن را تشکیل می‌‌دهد و در کیک‌‌ها، شکلات، آب‌میوه، بستنی، چیپس، شیرینی‌‌ها و... وجود دارند، باعث افزایش ترشح هورمون انسولین می‌‌شود. انسولین نیز هورمونی است که در بدن وظیفه ذخیره کربوهیدرات‌‌ها در بافت‌‌های بدن را به عهده دارد تا سطح قندخون تنظیم شود و از همین طریق باعث ذخیره چربی و چاقی بویژه چاقی شکمی خواهد شد. 

- چاقی شکمی از ریسک فاکتورهای ابتلا به بیماری‌‌های دیابت، قلبی، فشارخون بالا، تخمدان پلی کیستیک، سرطان و... می‌‌باشد. 

- انسولین از هورمون‌‌هایی است که موجب پیری و کوتاهی عمر خواهد شد. 

گرسنگی باعث افزایش تمایل به مصرف شیرینی می‌شود

فاکتورهای زیادی وجود دارد که باعث تمایل و کشش افراد به سمت خوردن شیرینی‌جات می‌‌شود. یکی از علل آن گرسنگی است، کاهش قندخون فرد را به استفاده از مواد قندی سوق می‌‌دهد. تحقیقات نشان داده است استرس و اضطراب نیز باعث افزایش مصرف قند می‌‌شود. دیده شده افرادی که سروتونین ترشح شده از مغز آنها کمتر است تمایل بیشتری به مصرف شیرینی‌جات دارند. سروتونین نیز هورمون مترشحه از مغز است که مقدار آن در خون در مواقع استرس افزایش یافته و باعث آرامش انسان می‌‌شود. 

مصرف ناکافی پروتئین تمایل به مصرف قندها را بیشتر می‌کند  

- از دیگر علل تمایل به مصرف قندها مصرف ناکافی پروتئین در رژیم غذایی می‌‌باشد. هنگامی که در وعده غذایی پروتئین کافی مصرف نشود، طبیعتاً قندها سهم بیشتری از غذا را تشکیل می‌‌دهند و این باعث ایجاد یک سیکل معیوب در بدن می‌‌شود. از آنجایی که قندها باعث ترشح هورمون انسولین می‌‌شوند مصرف زیاد آنها باعث تبدیل سریع قندها به چربی شده و فرد دچار گرسنگی زودرس می‌‌شود. بنابراین توصیه می‌‌شود حتماً در وعده غذایی از گوشت و یا مواد پروتئین‌دار دیگری مانند تخم‌مرغ، حبوبات، مرغ، ماهی و یا سویا استفاده شود، زیرا پروتئین‌‌ها علاوه بر برطرف کردن نیاز بدن مدت زمان بیشتری برای سوختن و تجزیه شدن احتیاج دارند. 

- مصرف زیاد کربوهیدرات‌‌ها توسط کودکان علاوه بر تخریب دندان‌‌ها می‌‌تواند بر رشد کودکان اثر منفی گذاشته و ضمناً در برخی موارد باعث بلوغ زودرس و عوارض ناشی از آن گردد. 

- مصرف زیاد قندها باعث افزایش کلسترول خون و عوارض ناشی از آن خواهد شد. 

-مصرف بیش از حد از این گروه باعث تغییرات خلق و اضطراب و استرس خواهد شد. 

خستگی و ضعف مزمن                  

 یکی از عوارض شایع مصرف شیرینی‌‌ها و قندها خستگی و ضعف مزمن می‌‌باشد. در واقع بعد از مصرف قندها در یک انسان سالم طی مدت کوتاهی قندخون افزایش می‌‌یابد و فرد به صورت موقت احساس نشاط و سرحالی می‌‌کند. اما بدن یک فرد سالم در پاسخ این افزایش قند سریعا فرمان به ترشح انسولین می‌‌دهد. با ترشح انسولین سطح قندخون پایین می‌‌آید لذا فرد دچار گرسنگی شدید، ضعف، خستگی و عدم تمرکز می‌‌شود و این‌طور است که دوباره میل به خوردن قندهای ساده ایجاد می‌‌شود. و این سیکل معیوب می‌‌تواند سلامت و عادات غذایی فرد را تحت تاثیر خود قرار دهد. 

زوال عقل و آلزایمر

تحقیقات نشان می‌‌دهد که افزایش مصرف قندها ریسک زوال عقل و آلزایمر را نیز افزایش می‌‌دهد. البته علت اصلی این اتفاق هنوز به صورت قطعی مشخص نشده است. اما مطالعات نشان داده‌اند که نه تنها دیابت بلکه افزایش قندخون در افراد عادی نیز می‌‌تواند ریسک زوال عقل را افزایش دهد. محققان درگذشته اعتقاد داشتند یکی از علت‌‌های زوال عقل تجمع بتا آمیلوئید در نورون‌‌ها و عدم از بین رفتن آن‌‌ها می‌‌باشد. اما مطالعات اخیر در موش‌‌ها نشان داده‌اند که با وجود تجمع بتا آمیلوئید یکسان در دو گروه موش، احتمال زوال عقل، شدت آن و مرگ‌ومیر در گروهی که در معرض گلوکز یا قند بالاتر هستند بیشتر می‌‌باشد.