حبیبه مرتضی : کارشناس ارشد مامایی ؛ کارشناس برنامه سلامت باروری شبکه بهداشت و درمان گرمسار
دکتر مهناز علی بیگی : کارشناس مسئول سلامت خانواده- شبکه بهداشت و درمان شهرستان گرمسار
تحریریه زندگی آنلاین : دیابت بیماری شایعی است و هنگامی رخ میدهد که لوزالمعده یا پانکراس به اندازه کافی انسولین (هورمونی که در تبدیل قند به انرژی موثر است) ترشح نمی‌کند یا بدن انسولین تولیدشده را به درستی مورد استفاده قرار نمی‌دهد. هنگامی که سطح قند خون افزایش می‌یابد، انسولین ترشح می‌شود و بدن را قادر می‌سازد که قند خون را یا مصرف کند یا ذخیره سازد. بدون انسولین، سطح قند خون بالا می‌رود و در طول زمان می‌تواند تخریب جدی ایجاد کند.
بیشتربخوانید:
انواع دیابت
دیابت نوع 1: در این وضعیت در پانکراس تولید انسولین به درستی انجام نمی‌گیرد و بنابراین بیمار باید انسولین تزریق کند. این بیماری در هر سنی می‌تواند رخ دهد، ولی اکثرا در کودکان و نوجوانان رخ میدهد.
دیابت نوع 2: در بزرگسالان در هر سنی رخ میدهد و در افراد چاق شایع‌تر است. در ابتدا، افراد مبتلا به دیابت نوع 2 قند خون بالا دارند، چون بدن آنها دیگر انسولین را مورد استفاده موثر قرار نمی‌دهد. در نهایت ممکن است پانکراس نتواند انسولین کافی تولید کند و این اختلال بدتر شود. کنترل دیابت نوع 2 ابتدا با کنترل رژیم غذایی، کاهش وزن و داروهای خوراکی صورت می‌گیرد. اگر این درمان‌ها موفق نباشند یا بیماری شدیدتر شود، ممکن است لازم باشد بیماران انسولین تزریق کنند.
علائم سطح افزایش یافته قند خون عبارتند از
تشنگی مداوم •ادرار مکرر •افزایش اشتها •خستگی غیرمعمول •تاری دید •عفونت پوست یا زخم‌هایی که به کندی التیام می‌یابند •واژینیت یا عفونت ادراری عود کننده
یکی از رایج‌ترین مشکلات بارداری، دیابت بارداری است که بعضی از زنان باردار را درگیر می‌کند و از آنجایی که این مشکل در میان زنان چاق بیشتر رخ میدهد، میزان ابتلا به دیابت بارداری در ایران هم زمان با افزایش چاقی زنان، بیشتر می‌شود. درست است که عواقب دیابت بارداری که کنترل نشود، بسیار جدی است، اما این شرایط به سادگی قابل کنترل می‌باشد و تا زمانی که این موضوع زود تشخیص داده شود، به خوبی قابل کنترل کردن است و برای مادر و جنین آسیبی نخواهد داشت.
دیابت بارداری معمولا بین هفته‌های 24 تا 28 بارداری شروع می‌شود؛ زمانی که بدن نمی‌تواند به اندازه کافی انسولین تولید کند تا با گلوکزی (قند) که در جریان خون برای رشد جنین افزایش یافته، مقابله کند.
چه عواملی باعث دیابت بارداری می‌شوند؟
به منظور فهمیدن این موضوع که چه چیزی در ایجاد دیابت بارداری دخیل است، ابتدا باید بدانیم طی بارداری چه اتفاق‌هایی در بدن مان رخ میدهد. در برخی زنان، هورمون‌های جفت و شرایط حاملگی با سوخت و ساز قند تداخل دارد و در بعضی از افراد خصوصا افراد چاق، با سابقه خانوادگی دیابت و کسانی که مبتلا به سندروم تخمدان پلی‌کیستیک هستند، ممکن است منجر به دیابت حاملگی شود.
بیشتربخوانید:
علائم دیابت بارداری چیست؟
اغلب زنانی که دچار دیابت بارداری می‌شوند، هیچ علامتی ندارند، به همین دلیل با نظر پزشک در زمان‌هایی که قند خون و تست تحمل گلوکز برایشان تجویز می‌شود، این مشکل تشخیص داده می‌شود.
عوامل خطر برای ابتلا به دیابت بارداری
سن بیش از 25 سال
اضافه وزن و چاقی
سابقه دیابت نوع 2 در افراد درجه اول خانواده
قرار داشتن میزان قند خون ناشتا در فاز پیش‌دیابت قبل از بارداری (بالاتر از 100 میلی‌گرم بر دسی‌لیتر)
داشتن سابقه دیابت بارداری در حاملگی قبلی
تولد نوزاد با وزن 4 کیلوگرم و یا بیشتر
سابقه تولد نوزاد مرده
عوارض دیابت بارداری
این عوارض را می‌توان تحت دو گروه عوارض مادری و جنینی مورد بررسی قرار داد:
عوارض مادری: بالا رفتن فشارخون حاملگی، پره‌اکلامپسی (مسمومیت حاملگی) و زایمان زودرس، سقط، زایمان زودرس و عفونت‌های ادراری در نیمه دوم بارداری.
عوارض جنینی: رشد زیاد از حد جنین (ماکروزومی)، سخت شدن زایمان به علت درشتی جنین، افت قند خون نوزاد.
کنترل مناسب قند خون حین بارداری منجر به کاهش احتمال عوارض فوق می‌شود.
بیشتربخوانید:
خود مراقبتی در صورت ابتلا به دیابت بارداری
رژیم غذایی
در برنامه غذایی خود از تمام گروه‌های غذایی استفاده کنید.
سعی کنید غذای مورد استفاده خود را در دفعات بیشتر و با حجم کمتر استفاده کنید (در 3 وعده اصلی و 2-3 میان وعده)
دریافت مواد غذایی قندی مثل شیرینی‌ها، قند، شکر، عسل و خرما را می‌توان به مقدار بسیار کم با نظر کارشناس تغذیه استفاده کرد.
مصرف شیرینی‌جات را طبق نظر کارشناس تغذیه به حداقل برسانید.
مواد غذایی نشاسته‌ای مثل نان، برنج، سیب‌زمینی و ماکارونی را در میزان توصیه شده توسط کارشناس تغذیه مصرف نمایید.
روزانه حتما از مواد غذایی فیبردار مانند میوه، سبزی، حبوبات و غلات سبوس‌دار استفاده کنید.
ورزش
ورزش با شدت و مدت مناسب برای کنترل دیابت بارداری کمک‌کننده است و باید به تمام زنان دچار دیابت بارداری که منعی برای فعالیت بدنی ندارند و یا دچار ناراحتی نمی‌شوند، توصیه شود. در میان ورزش‌ها، ورزش‌های هوازی مناسب‌ترند و پیاده‌روی در دسترس‌ترین آنها می‌باشد. طول مدت ورزش حداقل 30 دقیقه در روز است که می‌تواند به دو یا سه قسمت (هر بار 10 تا 15 دقیقه) نیز تقسیم شود. شدت ورزش باید متوسط و تندتر از پیاده‌روی معمولی باشد.
انسولین
حداقل 15 درصد خانم‌های بارداری که به دیابت حاملگی مبتلا می‌شوند، به انسولین نیاز خواهند داشت. انسولین دارویی است که هم قند خون را کاهش میدهد و هم مانع بروز عوارض ناشی از دیابت می‌شود. شما باید انسولین را به صورت تزریقی استفاده کنید، چون مصرف خوراکی آن کمکی به شما نخواهد کرد. اگر انسولین دریافت می‌کنید، باید حداقل 4 بار در روز قند خون خود را کنترل نمایید. بهترین کار این است که در یک دفترچه قند خون روزانه و همچنین میزان انسولینی که از طریق تزریقی می‌گیرید یادداشت نمایید. این کار به محاسبه دوز مورد نیاز داروی شما کمک مهمی می‌کند. انسولین بهترین و موثرترین داروی کنترل قند خون در دوران بارداری است که در اکثر موارد برای خانم‌های بارداری که به دیابت حاملگی مبتلا می شوند تجویز می‌گردد.
پس از بارداری چه اتفاقی برای بدن می‌افتد؟
تحقیقات نشان داده اند که تعدادی از زنان مبتلا به دیابت بارداری، شانس ابتلا به دیابت نوع 2 را دارند، به همین دلیل اهمیت دارد که افراد مبتلا به دیابت بارداری پس از بارداری هم مراقب سلامتی خود باشند.
روش‌هایی برای حفظ سلامتی پس از بارداری
ارتباط با پزشک را ادامه دهید: مطمئن شوید که پس از ویزیت زایمان، متخصص زنان و زایمان شما را مورد ارزیابی مجدد قرار دهد. در 6 هفتگی پس از زایمان و همچنین به طور سالیانه ویزیت شوید، تا میزان گلوکز و هموگلوبین گلیکوزیله شما بررسی شود.
مشاوره با یک متخصص تغذیه: به شما برای داشتن یک رژیم غذایی صحیح کمک می‌کند تا میزان قند شما در سطحی مناسب باقی بماند.
ادامه دادن روند تغذیه صحیح به طور روزانه: با نظر متخصص، تغذیه کالری دریافتی خود و نوع رژیم غذایی خود را تنظیم کنید. در مصرف قندهای غیرطبیعی و تولیدات شامل آنها مثل بیسکویت و انواع شیرینی‌ها اعتدال را رعایت کنید. غذاهای فرآوری نشده را انتخاب کنید؛ مثل سبزیجات، گوشت بدون چربی، لبنیات و غلات سبوس‌دار.
تا جایی که امکان دارد بچه را با شیر خودتان تغذیه کنید: تغذیه با شیر مادر خطر ابتلا به دیابت نوع 2 را پس از دیابت بارداری برای مادر و کودکش کاهش میدهد.
تناسب اندام خود را حفظ کنید: اگرچه ورزش کردن با داشتن یک بچه سخت است، چون نوزادتان نیازمند تمامی توجه شما است، اما تلاش کنید تناسب اندام خود را حفظ نمایید و تمرین‌های ورزشی که با تایید پزشک باشد را تا حد امکان انجام دهید، چون در کنار شیر دادن به کاهش وزن پس از زایمان کمک می‌کند.