پالایشی فرابورسی تحلیل شد

اولین پالایشگاه جهان در سال 1856 در رومانی ساخته شد و در سال 1860 نخستین برج تقطیر در ایالت پنسیلوانیای آمریکا به بهره‌‌برداری رسید. پس از جنگ جهانی اول با استفاده گسترده آمریکا و اروپا از موتورهای درون‌‌سوز در اتومبیل‌ها، نیاز به مصرف سوخت افزایش یافت. با افزایش مصرف سوخت توجه ویژه‌ای به پالایشگاه‌ها و صنعت نفت شد. در ادامه با پیشرفت موتورهای درون‌‌سوز، نوع سوخت موردنیاز موتورها نیز دچار تغییراتی شد و به‌‌تبع آن محصولات خروجی از پالایشگاه‌ها نیز تغییر کرد. اوج‌‌گیری صنعت پالایشگاه از سال 1956 آغاز شد و ساخت پالایشگاه‌های پیشرفته و خودکار در دستور کار قرار گرفت.

بررسی شرایط صنعت پالایشگاه

در جهان بیشترین تقاضا برای دو محصول بنزین و نفت‌‌گاز است که در دسته محصولات سبک پالایشگاه‌ها قرار می‌گیرند. ظرفیت اسمی و عملی پالایشگاه‌های جهان در سال 2021 طبق آخرین گزارش‌ها به ترتیب 102میلیون و 76میلیون بشکه در روز بوده است. بزرگ‌ترین ذخایر نفتی جهان به‌ترتیب متعلق به کشورهای ونزوئلا، عربستان، کانادا و ایران است. با بررسی بزرگ‌ترین تولیدکنندگان نفت جهان به نام کشورهای آمریکا، عربستان، روسیه و کانادا ‌می‌رسیم و در این میان نام ایران در رده نهم دیده ‌می‌شود.

تاریخچه شرکت

شرکت پالایش نفت لاوان به‌عنوان یکی از شرکت‌های پالایشی خصوصی‌شده از سال 1377 فعالیت خود را در زمینه خرید نفت‌خام و میعانات گازی (خوراک دریافتی) و انجام عملیات پالایش خوراک دریافتی به‌‌منظور تولید فرآورده‌‌های نفتی آغاز کرد. در حال حاضر حدود 3‌درصد از حجم کل پالایش نفت‌خام و میعانات گازی داخل کشور در پالایشگاه نفت لاوان انجام ‌می‌شود.

آمار تولید و فروش

بررسی‌های صورت‌گرفته روی روند تولید و فروش شرکت پالایش نفت لاوان نشان‌‌دهنده‌ این موضوع است که «شاوان» در سال 1399 پس از شیوع کرونا با افت تولید و فروش روبه‌رو شد؛ اما با بهبود شرایط و واکسیناسیون عمومی مجددا میزان تولید و فروش آن در سال 1400 رشد کرد و حتی به ارقامی بالاتر از ارقام پیش از کرونا رسید.

ظرفیت اسمی تولید کل شرکت 3میلیون و 750‌هزار بشکه در سال یا معادل 19میلیون و 340‌هزار بشکه در سال است. اما با توجه ‌‌به بررسی‌های صورت‌گرفته در سال 1400 شرکت پالایش نفت لاوان توانسته است در ظرفیتی بالاتر از ظرفیت اسمی به تولید بپردازد، به‌‌طوری‌‌که در سال 1400 اقدام به تولید 3میلیون و 105‌هزار مترمکعب یا معادل 19میلیون و 773‌هزار بشکه محصول کرد.با تحلیل آمار فروش شرکت به تفکیک داخلی و صادراتی و همچنین ریزکاوی علت رشد درآمدهای عملیاتی شرکت به نتایج زیر دست یافتیم. افزایش مبلغ فروش داخلی فرآورده‌های شرکت به میزان 6درصد، عمدتا ناشی از افزایش میزان فروش ارزیابی شد. سایر فروش‌های شرکت توسط شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی ایران و با نرخ‌های صادراتی صورت ‌می‌پذیرد که نسبت به سال قبل 245‌درصد افزایش یافته است. این امر ناشی از افزایش 67درصدی فروش و افزایش 178درصدی میانگین نرخ‌های فروش ارزیابی شد. همچنین مبلغ فروش مستقیم صادراتی در مقایسه با سال 1399 به میزان 215‌درصد افزایش یافته که 97‌درصد ناشی از افزایش میزان فروش محصولات و 107‌درصد ناشی از افزایش میانگین نرخ‌های ارزی فروش محصولات در بورس‌کالا و انرژی است. همچنین 11‌درصد این رشد مربوط به افزایش میانگین نرخ تسعیر ارز بوده است.

نرخ‌ فروش فرآورده‌های شرکت پالایش لاوان توسط شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی ایران تعیین می‌شود که هر سال از طریق مصوبات فرمول قیمت‌گذاری محصولات اعلام ‌می‌شود. فرمول‌های نرخ‌گذاری فروش محصولات برای سال 1401 مانند فرمول سال 1400 اعلام شده است. نرخ‌های فروش شرکت‌های پالایشگاهی از جمله «شاوان» رابطه مستقیمی با قیمت نفت جهانی دارد و با افزایش نرخ نفت، نرخ فروش فرآورده‌های شرکت نیز افزایش می‌یابد. در سال 2020 با شیوع کرونا شاهد افت شدید قیمت نفت بودیم که به‌‌تبع آن نرخ‌ فروش محصولات پالایشگاه‌ها با افت روبه‌رو شد. پس از گذشت حدود دوسال و بهبود شرایط اقتصادی جهان پس از همه‌گیری کرونا و همچنین حمله روسیه به اوکراین، شاهد افزایش قیمت هر بشکه نفت تا نزدیکی 120دلار بودیم. به‌واسطه رشد قیمت نفت، نرخ فرآورده‌های نفتی نیز افزایش یافت و در سال 2022 نرخ‌های بسیار جذابی برای پالایشگاه‌ها به ثبت رسید.

بهای تمام‌شده

در پنج‌سال اخیر به طور میانگین 91‌درصد درآمدهای عملیاتی شرکت در بهای تمام‌شده هزینه ‌‌شده و عملا بهای ساخت، بیشتر درآمد شرکت را می‌‌بلعد. عامل اصلی در هزینه بهای تمام‌شده موادمستقیم مصرفی است که شامل نفت خام و میعانات گازی است. مواد مستقیم مصرفی بیش از 97‌درصد بهای تمام‌شده سال 1400 را شامل می‌شود و میانگین پنج‌سال اخیر آن نیز 96‌درصد است. پس اصلی‌‌ترین عامل در تعیین بهای تمام‌شده، مواد مستقیم خواهد بود. هزینه مواد مستقیم مصرفی در سال 1400 نسبت به سال 1399، 146‌درصد افزایش داشته که 22‌درصد آن ناشی از افزایش در مقادیر مصرف، 113‌درصد آن ناشی از افزایش در نرخ‌های بین‌المللی و 11‌درصد باقی‌‌مانده ناشی از افزایش نرخ ارز بوده است.

کرک‌اسپرد

پالایشگاه‌ها نفت‌خام را به‌‌عنوان ماده اولیه دریافت می‌کنند، سپس با پالایش آن به فرآورده‌های نفتی ‌می‌رسند. ازاین‌‌رو قیمت محصولات پالایشگاه‌ها که همان فرآورده‌های نفتی است، همبستگی زیادی با قیمت نفت‌خام دارد. به اختلاف قیمت فروش فرآورده‌های نفتی با قیمت نفت‌خام کرک‌اسپرد گفته می‌شود که نشان‌‌دهنده‌ سود پالایشگاه‌ها از فروش محصولات است. هرچه این اختلاف بیشتر شود، سود پالایشگاه‌ها نیز بیشتر می‌شود.روند کرک‌اسپرد پالایشگاه لاوان در چهارسال گذشته به تفکیک محصول بررسی شد و شاهد رشد کرک‌اسپرد از سال 1398 تا سال 1400 بودیم. اوج کرک‌اسپرد را در بهار سال‌جاری مشاهده کردیم که برای بنزین 46دلار، برای نفت‌گاز 55دلار و برای نفت کوره 16/ 2دلار به‌‌ازای هر بشکه بوده است. همچنین کرک‌اسپرد مجموع محصولات شرکت مورد ارزیابی قرار گرفت که در سال 1397 به‌‌ازای فروش هر بشکه 5دلار سود نصیب شرکت ‌می‌شد و این عدد برای سال 1400 در حدود 6دلار ثبت شده است. در بهار سال 1401 شاهد اوج‌‌گیری کرک‌اسپرد و به‌‌تبع آن سود پالایشگاه‌ها بودیم که به‌‌ازای فروش هر بشکه 21دلار سود را ثبت کردند.

نسبت‌‌های سودآوری

حاشیه سود شرکت‌های پالایشگاهی به‌‌شدت پایین است و اغلب زیر 10‌درصد قرار دارد. در سال 1399 با توجه ‌‌به افزایش کرک‌اسپرد به 11دلار شاهد افزایش نسبت‌‌های سودآوری بودیم. کاهش حاشیه سود در سال 1400 در مقایسه با سال گذشته به دلیل نرخ رشد بالاتر هزینه مواد مصرفی در مقایسه با نرخ فروش فرآورده‌های نفتی شرکت است.در بهار 1401 کرک‌اسپرد رشد چشمگیری داشت؛ اما با توجه ‌‌به کاهش قیمت نفت‌خام و همچنین آرام‌تر شدن شرایط انتظار ‌می‌رود این نسبت در تابستان اندکی کاهش یابد، سپس در پاییز و زمستان به اعداد نرمال خود برگردد.

پیش‌بینی سودآوری شرکت

بررسی سودآوری شرکت‌های پالایشی به دلیل در دسترس نبودن اطلاعات کامل و نرخ‌‌گذاری کاملا دستوری توسط دولت به چند فصل آتی محدود ‌می‌شود و آنچه بیشتر اهمیت دارد، روند کرک‌اسپرد است. با بررسی کرک‌اسپرد فعلی، تقریبا نسبت به فصل بهار شاهد کاهش 30درصدی هستیم.نرخ نفت‌خام خوراک پالایشگاه لاوان طبق فرمول میانگین نرخ نفت عمان، دبی و میانگین وزنی برنت منهای 5دلار محاسبه می‌‌شود که 95‌درصد این نرخ به‌‌عنوان نرخ خوراک برای پالایشگاه‌ها در نظر گرفته می‌شود. نفت خام برای سال 1401 معادل 100دلار لحاظ شده است. همچنین نرخ فروش بنزین شرکت با توجه ‌‌به اینکه از بنزین معمولی کیفیت بالاتری دارد (بنزین اکتان87) اما از بنزین یورو کیفیت پایین‌‌تری دارد و خود شرکت نام بنزین شبه‌یورو روی آن قرار داده، در مفروضات نرخ فروش آن 3دلار بالاتر از بنزین یورو لحاظ شده است.درآمد عملیاتی شرکت برای سال 1401 معادل 47‌هزار و 831میلیارد تومان به‌‌دست‌‌آمده که از این میزان، 43‌هزار و 440میلیارد تومان سهم بهای تمام‌شده است. عمده درآمدهای غیرعملیاتی شرکت سهم سپرده‌های بانکی است که با نرخ سالانه 15، 16 و 17‌درصد سپرده شده است. سود خالص شرکت معادل 3‌هزار و 92 میلیارد تومان کارشناسی شده است که در نهایت به سود هر سهم 490تومانی (EPS) برای شاوان ‌می‌رسیم.باتوجه‌‌به قیمت حدود 1800تومانی نماد «شاوان» در بورس تهران، نسبت قیمت به سود (P/ E) برای این سهم 66/ 3واحد به دست ‌می‌آید.