دکتر عمار صالحی - دکتری تخصصی تغذیه بالینی و رژیم درمانی
تحریریه زندگی آنلاین : تغذیه خانم‌های باردار در سه‌ماهه نخست بارداری خیلی مهم می‌باشد. حتی این موضوع که بگوییم یک خانم در طول بارداری باید تا چه حدی وزن اضافه کند، به نمایه بدنی او بستگی دارد؛ یعنی وضعیت ذخیره‌ای بدن مادر قبل از بارداری تعیین می‌کند که تا چه حدی می‌توانیم اضافه وزن پیدا کنیم و با چه سرمایه‌ای باید بارداری خود را شروع کنیم. بین یک تا دو کیلوگرم اضافه کردن وزن در سه ماهه اول بارداری طبیعی است؛ یعنی برای افرادی که نمایه توده بدنی آنها بین 8/19 تا 25 است، اضافه کردن 5/1 کیلوگرم مناسب می‌باشد، اما برای افرادی که نمایه بدنی آنها پایین‌تر از 8/19 است، 2 تا 5/2 کیلوگرم اضافه شدن وزن توصیه می‌شود. برای افراد چاقی که نمایه بدنی‌شان بین 25 تا 30 است، اضافه وزن باید زیر یک کیلوگرم باشد.
بیشتربخوانید:
آشنایی با عوارض دوره بارداری و اقدامات لازم
سوزش سردل
یا ترش کردن معده
افزایش تعداد وعده‌های غذایی و کاهش حجم هر وعده غذایی
کاهش مصرف غذاهای محرک اسید معده مثل: غذاهای پرادویه، سرخ شده، غذاهای ترش و اسیدی، شکلات، قهوه و چای
خودداری از درازکشیدن تا دو ساعت بعد از صرف غذا
تهوع صبحگاهی
پرهیز از خالی نگه داشتن معده
مصرف وعده‌های غذایی در فواصل منظمی در حجم کم
مصرف یک تکه نان خشک یا بیسکویت قبل از برخاستن از رختخواب
خوردن یک صبحانه سبک و زودهضم یک ربع بعد از بلند شدن از خواب شامل کربوهیدرات‌ها و پروتئین‌های زودهضم
بیشتربخوانید:
«ویار» یا «پیکا»
از دیگر عوارض سه ماهه اول بارداری، «ویار» یا «پیکا» است. اکثر مادران باردار این علائم را دارند. ممکن است ویار آنها به نوعی با تهوع و استفراغ ارتباط داشته باشد. برخی از غذاها حالت تهوع را تشدید می‌کنند که خود مادر باید بر اساس تجربه متوجه شود چه چیزی این حالت را تشدید می‌کند تا از مصرف آن دوری کند. در این دوره ممکن است مصرف مواد غذایی کم ارزش مثل خاک‌خوری یا نشاسته‌خوری صورت گیرد که هیچ‌کدام مفید نمی‌باشند. این مواد نه تنها خاصیتی برای مادر ندارند، بلکه می‌توانند باعث مسمومیت، عفونت، آلودگی انگلی و غیره شوند. در صورت داشتن چنین عارضه‌ای لازم است همان توصیه‌هایی که برای کنترل تهوع و استفراغ اشاره کردیم، برای کنترل ویار اعمال شود تا این دوران سپری شود.
تغییرات ایجاد شده و اهمیت رژیم غذایی مناسب در سه ماهه اول بارداری
متاسفانه در سه ماهه اول بارداری، عوارضی مانند تهوع، استفراغ و کم‌اشتهایی، اثرات منفی بر تغذیه مادر باردار می‌گذارند، ولی مادر می‌تواند با کمی دقت در انتخاب مواد غذایی به ویژه از لحاظ کیفی، این مشکلات را رفع نماید.
در سه ماهه اول بارداری تغییرات عادی فیزیولوژیک در بدن مادر رخ می‌دهد که به نفع مادر و جنین است. مهم‌ترین تغییرات در این دوره، تغییرات هورمونی ناشی از جفت می‌باشد که خود زمینه‌ساز عوارض بارداری است. در واقع علت تهوع و استفراغ در این دوره برمی‌گردد به تغییرات هورمونی ناشی از جفت که کاملا هم باید طبیعی تلقی شود.
از هفته سوم تا پایان ماه دوم بارداری اندام‌های جنین تشکیل می‌شود و با سرعت بسیار تقسیم سلولی روبرو است که اهمیت تغذیه در این دوران را از نظر کیفی نشان می‌دهد و هرگونه سوء‌تغذیه‌ای که با تقسیم سلولی ارتباط پیدا می‌کند، مثل کم‌خونی، کمبود B12 و کمبود اسیدفولیک و کمبود روی و کمبود ترشح تیروئید، اثرات سوء خود را در این دوران می‌گذارد که باعث تغییرات ارگانیک می‌شود.
لذا توجه و تامین همه مواد مغذی اعم از درشت‌مغذی‌ها (کربوهیدرات، چربی و پروتئین) و ریز‌مغذی‌ها (ویتامین و املاح) در رژیم غذایی مادر تاثیر بسزایی در سلامت خود مادر و همچنین سلامت جنین دارد.
بیشتربخوانید:
رژیم غذایی مناسب در سه ماهه اول بارداری
توصیه می‌شود که وقتی خانمی متوجه می‌شود باردار است یا حتی قبل از آن، وقتی تصمیم می‌گیرد باردار شود؛ باید با مراجعه به یک متخصص وضعیت آهن و کم‌خونی، کم‌وزنی یا اضافه وزن خود را چک و درمان کند و با یک برنامه غذایی خوب زمینه سلامت خودش و جنینش را فراهم آورد. یکی از مهم‌ترین وظایف خانم‌ها در طی دوران بارداری حفظ سلامتی خود و جنین‌شان با داشتن تغذیه سالم در این دوران می‌باشد. انتخاب‌های صحیح در تغذیه بارداری به بهبود رشد و تکامل جنین کمک خواهد کرد.
درسه ماهه اول بارداری با وجود ایجاد حالت‌هایی همچون تهوع، استفراغ و کم‌اشتهایی، توجه به رژیم غذایی متعادل حائز اهمیت می‌باشد.
همان‌گونه که گفتیم در سه ماهه اول بارداری وزن‌گیری زیادی نخواهیم داشت. به همین دلیل نیاز به انرژی بیشتر و دریافت کالری بیشتری نسبت به حالت عادی پیدا نخواهیم کرد.
رعایت اصل تعادل و تنوع در سه ماهه اول بارداری بسیار حائز اهمیت می‌باشد. تعادل به این معنی که فرد به میزان نیازش از مواد غذایی استفاده کند و تنوع به این معنی که در رژیم غذایی فرد همه گروه‌های غذایی (نان و غلات، میوه و سبزی، گوشت، حبوبات و تخم‌مرغ، لبنیات و حتی چربی‌ها) وجود داشته باشند.
مصرف روزانه 6 تا 11 واحد از نان و غلات، 2 تا 4 واحد میوه، 4 واحد یا بیشتر سبزیجات، 3 تا 4 واحد لبنیات و 3 واحد از منابع پروتئینی (گوشت قرمز، مرغ، ماهی و تخم‌مرغ) توصیه می‌شود.
مصرف پروتئین و ویتامین‌ها و املاح به ویژه در صورت کمبود آهن در بدن خانم باردار بسیار با اهمیت است. بهتر است خانم‌های باردار، مصرف نوشیدنی‌های کافئین‌داری مثل چای و قهوه یا شکلات را کاهش دهند و مواد قندی ساده‌ای مثل شیرینی را هم کمتر مصرف کنند تا جلوی اشتهای‌شان با خوردن غذاهای غیرمغذی گرفته نشود. توصیه متخصصین تغذیه در این دوران استفاده از غذاهای سبک، کم‌حجم و زود هضم و در دفعات متعدد می‌باشد. رژیم‌های کم‌چرب می‌توانند مفید باشند. آشامیدن مایعات زیاد توصیه می‌شود. بعد از غذا حتی برای مدت خیلی کوتاه، استراحت کنید.
