پایان سراشیبی رشد نقدینگی؟

 آمارهای جدید بانک مرکزی نشان می‌دهد رقم نقدینگی در مردادماه به 5402هزار میلیارد تومان رسیده که نسبت به ماه قبل رشد 9/ 2درصدی و نسبت به مدت مشابه سال قبل رشد 7/ 37درصدی را نشان می‌دهد. از سوی دیگر، گزارش بانک مرکزی نشان می‌دهد رقم پایه پولی در مردادماه به 672هزار میلیارد تومان رسیده که نسبت به تیرماه رشد 3درصدی داشته است. رشد نقطه به نقطه پایه پولی نیز در مردادماه 3/ 30درصد گزارش شده که نسبت به رشد نقطه‌ای تیرماه افزایش 1/ 4واحد درصدی را نشان می‌دهد. به عبارت دیگر به نظر می‌رسد موتور چاپ پول دوباره روشن شده است که در صورت تکرار آن در ماه‌های بعد، اثر آن در رشد نقدینگی و تورم دیده خواهد شد. آمار جدید نشان می‌دهد هم رشد نقطه‌ای نقدینگی و هم رشد نقطه‌ای پایه پولی تغییر مسیر داده و یک مسیر جدید را در جهت صعودی آغاز کرده است.

پایه پولی و نقدینگی در اقتصاد

پایه پولی و نقدینگی به شکل ساده چه متغیرهایی هستند و چه موضوعی را بیان می‌کنند؟‌ پایه پولی منابعی است که توسط بانک مرکزی منتشر شده و در چرخه اقتصاد در اختیار بانک‌های تجاری قرار می‌گیرد؛ به طوری که بانک‌ها می‌توانند با استفاده از این منابع و از طریق خلق پول بانکی به گسترش حجم پول بپردازند. پول تولیدشده توسط بانک مرکزی در طی چرخه اقتصاد، با توجه به ضریب فزاینده، تبدیل به میزان نقدینگی می‌شود.

در بلندمدت رشد نقدینگی می‌تواند معادل مجموع نرخ تورم و نرخ رشد اقتصادی باشد. بنابراین در نهایت افزایش نقدینگی، در اقتصادی که رشد محدود و مشخصی دارد، تبدیل به نرخ تورم بالا می‌شود. در طول یک دهه گذشته، تلاش زیادی برای کاهش نرخ رشد نقدینگی صورت گرفته است، اما اصولا به دلیل عدم تعادل در ساختار بودجه و نظام بانکی، در نهایت ماشین رشد نقدینگی همچنان روشن مانده است و در محدوده نرخ تورم نوسان می‌کند. حال در ماه‌های گذشته، تلاش‌هایی برای کاهش نرخ رشد نقدینگی صورت گرفته و این نرخ از قله 43درصدی به رقم 4/ 37درصد در تیرماه کاهش یافته بود. اما در مردادماه شرایط به گونه‌ای متفاوت رقم خورد و شاهد افزایش رشد نقدینگی بودیم.

انبساط 9/ 2درصدی نقدینگی در یک ماه

بانک مرکزی گزارش تحلیل تحولات اقتصاد کلان و اقدامات بانک مرکزی در مرداد‌ماه را منتشر کرد. براساس آمار بانک مرکزی، رقم نقدینگی در مردادماه به 5402هزار میلیارد تومان رسید. به این ترتیب رشد ماهانه نقدینگی در مردادماه 9/ 2درصد است که نسبت به رشد ماهانه در تیرماه تقریبا بدون تغییر بوده است. از سوی دیگر رشد نقطه به نقطه نقدینگی در دومین ماه تابستان 7/ 37درصد بوده که نسبت به ماه اول تابستان رشد 3/ 0واحد درصدی را ثبت کرده است. نگاهی به روند رشد نقدینگی از ابتدای سال جاری نشان می‌دهد این رقم در فروردین‌ماه 2/ 38درصد بوده؛ اما از اردیبهشت‌ماه در کانال 37درصد در حال نوسان است. به نظر می‌رسد با توجه به پرش پایه پولی در مردادماه، مسیر کاهشی رشد نقدینگی به پایان رسیده است. البته این موضوع بستگی به تحولات متغیرهای پولی در ماه‌های آینده دارد.

سهم پوشش آماری

در گزارش بانک مرکزی تاکید شده است: «لازم به توضیح است در حدود 5/ 2واحد درصد از رشد نقدینگی در دوازده‌ماهه منتهی به پایان مردادماه سال 1401 مربوط به اضافه شدن اطلاعات خلاصه دفترکل دارایی‌ها و بدهی‌های بانک مهر اقتصاد به اطلاعات خلاصه دفترکل دارایی‌ها و بدهی‌های بانک سپه (به‌واسطه ادغام بانک‌های متعلق به نیروهای مسلح در بانک سپه) است و فاقد آثار پولی است. به عبارت دیگر در صورت تعدیل اثرات پوشش آماری مذکور، رشد نقدینگی در پایان مردادماه سال 1401 نسبت به پایان مردادماه سال 1400 معادل 3/ 35درصد خواهد بود.»

جهش پایه پولی در مرداد‌ماه

آمارهای بانک مرکزی نشان می‌دهد در مردادماه سال جاری، رقم پایه پولی 672هزار میلیارد تومان اعلام شد. بررسی رشد ماهانه پایه پولی از ابتدای سال نشان می‌دهد در فروردین این رقم 4/ 1درصد بوده اما در اردیبهشت‌ماه به 1/ 5درصد رسید. در خردادماه رشد پایه پولی منفی شد اما در تیرماه مجددا به مثبت 2درصد رسید. گزارش اخیر بانک مرکزی نشان می‌دهد در مردادماه نیز رشد پایه پولی بر مدار صعودی باقی مانده و با افزایش یک واحد درصد نسبت به تیرماه به 3درصد رسیده است. به این ترتیب در دو ماه متوالی رشد ماهانه پایه پولی مثبت بوده است که در صورت تکرار این روند اثر فزاینده آن بر نقدینگی دیده خواهد شد. از سوی دیگر، آمارها نشان می‌دهد رشد پایه پولی در مردادماه سال جاری نسبت به مدت مشابه سال گذشته رشد 3/ 30درصدی را ثبت کرد که نسبت به رشد نقطه‌ای تیرماه افزایش 1/ 4واحد درصدی را نشان می‌دهد. بررسی روند رشد نقطه‌ای پایه پولی نشان می‌دهد بیشترین رقم رشد نقطه‌ای پایه پولی در تیرماه

1400 با رقم 6/ 42درصد رخ داد. پس از آن روندی تقریبا نزولی آغاز شد. به طوری که در فروردین سال جاری به 5/ 31درصد رسید. این روند ادامه پیدا کرد و در خرداد‌ماه 1401 به زیر 30درصد (8/ 27درصد) رسید. در اولین ماه تابستان، رشد نقطه به نقطه پایه پولی 2/ 26درصد بود که پایین‌ترین رقم از مرداد 99 به حساب می‌آید. اما در مردادماه سال جاری این روند شکسته شد و رشد پایه پولی به بالای 30 درصد بازگشت. دلیل رشد پایه پولی چیست؟‌

دلایل رشد پایه پولی

آمارهای رشد پایه پولی در مردادماه بر اساس اجزا منتشر نشده است، اما می‌توان حدس زد چه عاملی باعث رشد پایه پولی در مردادماه شده است. در آمار تیرماه که بانک مرکزی، جزئیات پایه پولی را به تصویر کشیده، دو عامل رشد خالص مطالبات بانک مرکزی از بخش دولتی و مطالبات بانک مرکزی از بانک‌ها، عامل اصلی رشد پایه پولی معرفی شده است. به نظر می‌رسد در مردادماه نیز بدهی دولت به بانک مرکزی و بدهی بانک‌ها به بانک مرکزی تشدید شده است. یعنی عدم تعادل سنتی در بانک‌ها و دولت باز دوباره باعث رشد پایه پولی شده است. این موضوع می‌تواند پارازیت اصلی در مسیرکاهش نرخ تورم باشد. در حقیقت، اگر چه دولت توانسته با کنترل نوسانات ارزی، نرخ تورم کوتاه‌مدت را تا حدودی کنترل کند، اما تحولات پولی و روشن بودن ماشین چاپ پول نشان می‌دهد فرصت دوباره برای جهش قیمت‌ها فراهم شده است. این موضوع می‌تواند تهدید بزرگی در مسیر کاهش نرخ تورم باشد.