هر چند این خبر از سوی ایران و روسیه تایید نشد اما به هر حال تعمیق همکاری‌‌‌های راهبردی و نظامی تهران و مسکو در شرایط جنگ اوکراین، مساله‌ای است که در چند ماه گذشته در محافل سیاسی بسیار مورد بحث بوده است. در این وضعیت، ایران مسوولیت دشواری را عهده‌‌‌دار است و ضمن حفظ روابط پیشینه‌‌‌اش با مسکو در حوزه راهبردی و دفاعی باید در راستای ارتقای آن نیز گام بردارد؛ آن هم در شرایطی که روسیه در حال از دست دادن منابع تسلیحاتی‌‌‌اش است و بیش از هر زمان دیگری به کمک نیاز دارد. بنابراین در این دوره بسیار خاص و ویژه از روابط ایران و روسیه، دستگاه سیاست خارجی جمهوری اسلامی باید به گونه‌‌‌ای عمل کند که هم مستقل بودنش در جنگ اوکراین را نشان دهد و هم بتواند از همکاری‌‌‌های فعلی با روسیه بیشترین منافع را حاصل کند؛ همچنین باید مراقب باشیم مطابق آنچه غرب می‌‌‌خواهد درگیر جنگی نشویم که هیچ ارتباطی با ما ندارد.
خبر کذب است
پس از خبرسازی والاستریت ژورنال، نورنیوز رسانه نزدیک به شورای عالی امنیت ملی روز گذشته در صفحه رسمی خود در توییتر نوشت: «ایران در هیچ طرح مستقل یا مشترکی برای تولید پهپاد در روسیه مشارکت ندارد و اخبار رسانه‌‌‌های غربی در این خصوص کذب محض است.» در این توییت آمده است: «بهتر است استراتژیست‌‌‌های غربی بهانه‌‌‌های باورپذیرتری را برای تداوم جنگ فرسایشی در اوکراین تدارک ببینند.» اما مسکو در قبال انتشار خبر وال استریت ژورنال، سیاست معمولش را در پیش گرفت و این خبر را به صورت رسمی نه تایید کرد و نه تکذیب؛ دیمیتری پسکوف، سخنگوی کرملین روز دوشنبه در این رابطه گفت: «روسیه برنامه‌‌‌های خود را برای تولید هواپیماهای بدون سرنشین برای اهداف مختلف دارد. این برنامه‌‌‌ها در حال اجرا هستند. همان‌طور که می‌‌‌دانیم فهرستی از دستورات ریاست جمهوری اخیرا در زمینه تولید و توسعه هواپیماهای بدون سرنشین به تصویب درآمده است و امضا و علنی شده است.»
به گزارش خبرگزاری فارس به نقل از خبرگزاری روسی ریانووستی، سخنگوی کرملین با اشاره به گزارش روزنامه والاستریت ژورنال درباره برنامه مشترک ایران و روسیه برای تولید پهپاد ادامه داد که نمی‌‌‌داند که این روزنامه با اتکا به چه اطلاعاتی چنین خبری را منتشر کرده است. همچنان که نورنیوز نیز اشاره کرده رسانه‌‌‌های غربی این خبرها را با این هدف منتشر می‌کنند که پای ایران را به جنگ اوکراین باز کنند اما ایران تا به امروز در عرصه عمل و دیپلماسی نشان داده که کاملا مستقل است و بارها نیز اعلام کرده که در جنگ روسیه علیه اوکراین از هیچ یک از طرفین جانبداری نمی‌‌‌کند و مخالف راهکار نظامی است.
اما از آنجا که ایران و روسیه از گذشته روابط راهبردی و نظامی داشتند و به دنبال مطرح شدن این ادعاهای رسانه‌‌‌ها و مقامات غربی، در یکی دو ماه گذشته این پرسش میان محافل کارشناسی مورد بحث بوده که ایران چطور می‌تواند روابط راهبردی و نظامی‌‌‌اش با روسیه را در شرایط فعلی طوری پیش ببرد که منافعش تامین شود و خسارت نبیند؟
در این خصوص روز گذشته والاستریت ژورنال نیز به نقل از دیپلمات‌‌‌های غربی ادعا کرد، به نظر می‌رسد در داخل ایران بحث‌‌‌هایی در رابطه با اینکه در قبال جنگ اوکراین و روسیه چه باید کرد، در جریان است. هرچند در داخل کشور این موضوع تبیین شده است که اگر همکاری‌‌‌ای بین ایران و روسیه در جریان باشد در قالب همکاری‌‌‌های راهبردی نظامی دو کشور است که پیش‌تر نیز وجود داشت. اما اکنون چون شرایط، شرایط جنگی است، ایران باید سیاست مشخصی را در قبال این همکاری‌‌‌های راهبردی با کرملین مشخص کند که کف و سقف آن مشخص باشد تا دچار خسران نشود. ضمن اینکه ایران باید دیپلماسی با طرف اوکراینی را همچنان در دستور کار داشته باشد تا نشان دهد که در این جنگ طرفدار هیچ یک از طرفین نیست.
اما مساله‌ای که باید بیشتر مورد توجه قرار گیرد این است که به هر حال روسیه اکنون در شرایط جنگ است و بیش از هر زمان دیگری به تسلیحات نیاز دارد. بنابراین این پرسش مطرح می‌شود اگر ایران بخواهد در قالب همکاری‌‌‌های گذشته به روسیه کمک نظامی کند مهم‌ترین الزامات در ارتباط با تعمیق همکاری‌‌‌های راهبردی و نظامی بین تهران و مسکو در شرایط کنونی که روسیه در جنگ اوکراین درگیر است، چیست؟ یعنی الزاماتی که منافع ایران را افزون و کمترین هزینه را متوجه کشور کند. درواقع اکنون باید در حوزه جنگ اوکراین به خوبی نشان دهیم که مستقل هستیم ولی در حوزه نظامی، راهبردی و تعمیق همکاری‌‌‌ها باید آنچنان عمل کنیم که حداکثر منافع را در این مقطع زمانی که شاید برای ایران غیرقابل تکرار باشد به دست آوریم. روسیه به سلاح نیاز دارد و ما به ازای آن را نیز پرداخت خواهد کرد. بنابراین شاید اگر قبل از شرایط جنگی بودیم، هیچ وقت روسیه به ایران سوخو 35 نمی‌‌‌داد.
حال با توجه به نیاز مسکو به تعمیق همکاری‌‌‌های نظامی با تهران آیا اکنون فرصتی برای ایران به وجود آمده است که ممانعت از حمایت‌‌‌های راهبردی این کشور را در خصوص مسائلی چون ممانعت از عملیات‌‌‌های اسرائیل در سوریه با خود همراه کند؟ البته این شرایط منحصر به فرد و ویژه، نیازمند یک دیپلماسی هوشمندانه و رعایت نکات ظریف دیپلماتیک است. اگر دیپلماسی ایران در این مسیر به خوبی هدایت نشود، می‌تواند سیاست خارجی کشور و کلا ایران را درگیر بحرانی کند که اساسا به ایران مرتبط نیست و جزو منافع حیاتی کشور نیست.
واقع‌بین باشیم
محمود شوری، پژوهشگر مسائل روسیه درباره همکاری‌‌‌های نظامی ایران و روسیه گفت: «این همکاری‌‌‌ها در سه دهه گذشته هم به لحاظ استراتژیک و هم به لحاظ اقتصادی، منافعی را برای هر دو کشور در برداشته و هم تهران و هم مسکو بر اساس شرایط خاصی که دارند از این همکاری‌‌‌ها بهره برده‌‌‌اند.»
شوری ادامه داد: «اکنون نیز به لحاظ حقوقی هیچ مانعی برای گسترش همکاری‌‌‌های ایران و روسیه وجود ندارد و تنها بحثی که مطرح است اینکه روسیه درگیر جنگ اوکراین است و این مساله باعث شده که یک فضاسازی بین‌المللی در مورد همکاری‌‌‌های نظامی طرفین شکل بگیرد و این همکاری‌‌‌ها را به یک موضوعی تبدیل کرده‌‌‌اند که گویی یک ائتلاف نظامی در حال شکل‌گیری است.»به گفته این کارشناس اما در واقع امر، فارغ از این فضاسازی‌‌‌ها مانعی برای همکاری‌‌‌های تهران و مسکو در سطح نظامی وجود ندارد و به نفع دو کشور است که برای ارتقای قدرت نظامی‌‌‌شان چنین همکاری‌‌‌هایی را ادامه دهند.
شوری توضیح داد: «از آنجا که هم ایران و هم روسیه در شرایط خاص تحریمی قرار دارند باید با کمک به یکدیگر، توانمندی‌‌‌هایشان را ارتقا دهند.» در عین حال این کارشناس مسائل روسیه معتقد است ما ضمن آنکه باید به فضاسازی‌‌‌ها در خصوص همکاری نظامی با روسیه توجه داشته باشیم اما نباید اسیر فضاسازی‌‌‌ها شویم و این امکانی که برای ایران با هدف رقم زدن برخی منافع اقتصادی و استراتژیک فراهم آمده را از دست بدهیم.
پژوهشگر مسائل روسیه در رابطه با علاقه‌‌‌مندی روس‌‌‌ها به داشتن پهپادها یا تکنولوژی ساخت پهپاد و ما به ازایی که در قبال آن پرداخت خواهند کرد، توضیح داد: «نباید در مقابل این گونه همکاری‌‌‌ها، انتظارات استراتژیک زیادی از روسیه داشته باشیم؛ ضمن اینکه مسکو نیز زیر بار انتظارات بیش از حد نخواهد رفت.»
شوری تاکید کرد: «در عین حال باید بین آنچه به روسیه می‌‌‌دهیم و آنچه که طلب می‌‌‌کنیم تاحدودی توازن وجود داشته باشد؛ با توجه به شرایط، ممکن است روسیه نیز آمادگی داشته باشد برخی تسلیحات استراتژیک را که قبلا به ایران نمی‌‌‌دادند الان تحویل بدهند.» وی در نهایت افزود: «بنابراین همکاری‌‌‌های فعلی بین تهران و مسکو را باید در سطح نظامی تعریف کرد و بعید است که در سایر حوزه‌‌‌ها به عنوان مثال در راستای برهم زدن توازن قدرت در منطقه به نفع ایران، روسیه اقدامی انجام دهد.»
