به قلم : دکتر شهرام سیدی - متخصص ایمونولوژی بالینی و آلرژی
تحریریه زندگی آنلاین : اگزما که درماتیت آتوپیک یا اگزمای آتوپیک نیز نام دارد، شرایطی است که با خارش و قرمزی پوست همراه است. این اختلال در کودکان بیشتر شایع است، اما می‌تواند در هر سنی اتفاق بیفتد. اگزما شرایط مزمن است و ممکن است علائم ناگهانی شدت بگیرند. درمان قطعی برای اگزما وجود ندارد. اما برخی مراقبت‌های شخصی می‌توانند به تسکین علائمی مانند خارش کمک کنند. به‌عنوان‌مثال، توصیه می‌شود پوست مرطوب نگه‌داشته شود و از کرم‌ها و پمادها استفاده شود. در این مقاله به بررسی کامل اگزما، انواع آن و راه‌های درمانی مناسب می‌پردازیم.
اگزما چیست؟
در باور عامه، التهابی که می‌تواند باعث خارش و قرمزی پوست شود اگزما نام دارد. اما در علم پزشکی، به تمام انواع حساسیت‌های پوستی اگزما گفته می‌شود. باید توجه داشت که اگزما خطرناک نیست اما می‌تواند روند طبیعی زندگی فرد مبتلا را مختل کند. اگزما بیماری مسری یا انتقال یابنده‌ای نیست.
بیشتربخوانید:
انواع اگزما
درمانیت تماسی. این نوع اگزما به دلیل تماس با ماده و یا آلرژی ایجاد می‌شود که سیستم ایمنی بدن آن را بیگانه تشخیص می‌دهد.
اگزمای دیشیدروتیک. که با تاول‌های کوچکی بر روی دست‌ها و پا‌ها همراه است.
نورودرماتیت. نقاط پوسته‌پوسته بر روی دست‌ها، کمر و یا انتهای پل‌ها که می‌تواند در پی نیش حشرات ایجاد شود.
درمانیت استازیس. ناراحتی پوست قسمت‌های انتهایی پا که می‌تواند به دلیل مشکلات جریان خون باشد.
برای اطلاعات بیشتر نسبت به درمان آلرژی یا درمان آسم می‌توانید توضیحات دکتر شهرام سیدی را ملاحظه نمایید.
اگزما چگونه تشخیص داده می‌شود؟
تست آزمایشگاهی خاصی برای تشخیص اگزما وجود ندارد. پزشک پوست را معاینه می‌کند و به بررسی علائم و سوابق پزشکی بیمار می‌پردازد. تست‌های پوستی نیز می‌توانند به تشخیص مشکلات پوستی و نوع اختلال موجود در پوست کمک کنند.
اگر فکر می‌کنید مصرف غذای خاص باعث بروز اگزما شده است، حتماً این مورد را به پزشک اطلاع دهید.
بیشتربخوانید:
علائم اگزما
علائم اگزما از فردی به دیگر متفاوت است. اما علائم کلی عبارت‌اند از:
خشک شدن پوست
خارش، که می‌تواند شدت بگیرد، به‌خصوص شب‌ها
نقاط قرمزرنگ بر روی دست‌ها، پل‌ها، ساق پا، گردن، بالای قفسه سینه، داخل آرنج و یا صورت
پوسته‌پوسته شدن پوست
حساس و ملتهب شدن پوست به دلیل خاراندن زیاد پوست
ایجاد ضایعات پوستی
تاول
ضخیم یا چرمی شدن پوست
علت بروز اگزما چیست؟
اگر پوست سالم باشد و مرطوب نگه‌داشته شود، در برابر باکتری‌ها و آلرژی‌ها محافظت خواهد شد. اگزما، اختلالی است که توانایی محافظت پوست مختل می‌شود و پوست تحت تأثیر عوامل محیطی و آلرژی‌ها قرار می‌گیرد.
در برخی کودکان، آلرژیهای غذایی می‌تواند یکی از دلایل اصلی بروز اگزما باشد.
مؤثرترین عوامل در بروز اگزما
یکی از مهم‌ترین عوامل مؤثر در بروز اگزما، داشتن سابقه فردی یا خانوادگی ابتلا به اگزما، آلرژی، تب و آسم می‌باشد.
بیشتر بخوانید:
عوارض اگزما
ازجمله عوارض اگزما می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
آسم. در برخی موارد اگزما می‌تواند باعث طولانی شدن آسم شود.
خارش مزمن. نورودرماتیت، اختلالی است که با نقاط خارش‌دار بر روی پوست آغاز می‌شود. شما این ناحیه را می‌خارانید و خارش بیشتر خواهد شد. خارش زیاد می‌تواند باعث بی‌رنگ شدن و یا ضخیم شدن پوست ناحیه شود.
عفونت‌های پوستی. خارش زیاد می‌تواند باعث باز شدن پوست شود که احتمال بروز عفونت نیز بیشتر خواهد. چراکه راه برای ورود باکتری‌ها و ویروس‌ها باز می‌شود.
درمانیت تماسی. این اختلال در افراد مبتلابه اگزما مشاهده می‌شود.
مشکلات خواب. خارش زیاد پوست می‌تواند باعث شود فرد نتواند بخوابد.
آیا راهی برای پیشگیری از اگزما وجود دارد؟
بله، رعایت یک سری اقدامات باعث می‌شود از خشک شدن پوست پیشگیری به عمل آید. مواردی از قبیل:
مرطوب کردن پوست، دو بار در روز. کرم‌ها و پمادهای مرطوب‌کننده.
شناسایی و دوری از محرک‌هایی که باعث تشدید اختلال می‌شوند. مواردی مانند تعریق، استرس، استفاده از صابون‌ها، ذرات گردوغبار. سطح کنید کمترین میزان تماس را با آن‌ها داشته باشید.
استحمام کوتاه. سعی کنید ده تا پانزده دقیقه دوش بگیرید، آن‌هم با آب ولرم نه آب داغ.
استفاده از صابون‌های ملایم. صابون‌های آنتی باکتریال، چربی طبیعی پوست را از بین می‌برند و باعث می‌شود خشکی پوست بیشتر شود.
خشک‌کردن پوست بعد از هر بار شستن و استحمام.
بیشتر بخوانید:
مؤثرترین روش‌های درمان اگزما
اگزما می‌تواند ادامه‌دار باشد. به همین خاطر ممکن است نیاز به دنبال کردن اقدامات درمانی مختلفی باشد تا شرایط تحت کنترل دربیاید. حتی درصورتی‌که درمان موفق باشد، احتمال بازگشت مجدد اگزما نیز وجود دارد. اگزما درمان قطعی ندارد. اما با بهره‌گیری از روش‌های زیر می‌توان از گسترش علائم آن جلوگیری و وضعیت پوستی بیمار را بهبود بخشید. آنچه اهمیت دارد این است که اختلال باید سریع تشخیص داده شود تا درمان نیز اثربخشی بیشتری داشته باشد. توجه داشته باشید که مرطوب نگه‌داشتن دائمی پوست همیشه مؤثر نیست. روش‌های درمانی عبارت‌اند از:
کرم‌هایی تجویز می‌شوند که کورتونی هستند و استعمال آن‌ها بر روی پوست، می‌تواند به کنترل خارش و ترمیم پوست کمک کند. البته توجه داشته باشید که مصرف زیاد این پمادها نیز می‌تواند باعث تشدید خارش شود.
کرم‌های آنت بیوتیک زمانی تجویز می‌شوند که عفونت باکتریایی وجود داشته باشد. این کرم‌ها باید برای مدت‌زمان کوتاه و جهت درمان عفونت مصرف شوند.
داروهای خوراکی به‌منظور کنترل التهاب. کورتیکواستروئیدهایی مانند پردنیزون
درمان‌ها
پانسمان خیس. بستن ناحیه موردنظر با کورتیکواستروئیدهای موضعی و پانسمان خیس.
نوردرمانی. این نوع درمان برای افرادی در نظر گرفته می‌شود که درمان‌های موضعی مؤثر نبوده و یا علائم بعد از درمان، مجدد مشاهده می‌شوند. در این روش، پوست در معرض مقداری نور طبیعی قرار خواهد گرفت.
مشاوره و به‌کارگیری روش‌های حفظ آرامش.
مرطوب نگه‌داشتن پوست: شما می‌توانید به کمک پمادها و کرم‌های مرطوب‌کننده‌ی پوست، از خشک شدن آن و درنتیجه بروز علائم اگزمای پوستی جلوگیری کنید.
درصورتی‌که خشکی پوست در وضعیت حاد قرارگرفته باشد، به بیمار پیشنهاد می‌شود که از پانسمان‌های مرطوب استفاده کند.
مصرف پمادهای کورتیکو آستروئیدی: کورتیکو آستروئید همان کورتون است.
نکته: از کورتون برای کاهش علائم انواع حساسیت‌ها استفاده می‌شود. کورتون عوارض زیادی دارد ولی بااین‌حال در درمان اگزما مؤثر است.
مصرف آنت هیستامین: آنت هیستامین دارویی است که برای کاهش علائم انواع آلرژی مورداستفاده قرار می‌گیرد.
اثرگذاری بر روی سیستم ایمنی بدن توسط برخی داروها: درصورتی‌که پاسخ بدن بیمار به داروهایی که در بالا معرفی شدند منفی باشد، پزشک با استفاده از داروهایی که بر روی سیستم اینی بدن تأثیر می‌گذارند، می‌تواند علائم اگزما یا درمانیت را کاهش دهد.
نوردرمانی: این روش می‌تواند در کاهش علائم اگزمای پوستی مفید باشد اما پزشکان احتمال می‌دهند که نوردرمانی ممکن است در ابتلای افراد به سرطان پوست دخیل باشد. در این روش، پزشک به پوست فرد مبتلابه اگزما اشعه فرابنفش می‌تاباند. این نوع درمان معمولاً بر روی افرادی انجام می‌شود که به درمان‌های ساده‌تر پاسخ مناسبی نداده‌اند.
بیشتربخوانید:
اگزما در نوزادان
نوعی از اگزما در کودکان و نوزادان ایجاد می‌شود که به آن اگزمای سرشتی یا اگزمای آتوپیک گفته می‌شود.
در این نوع از اگزما، پوست گونه‌ی کودکان سرخ و پوسته‌پوسته می‌شود.
کودک یا نوزاد در صورت ابتلا به این بیماری پوستی همواره با پشت دست خود صورتش را می‌خاراند.
اگزمای سرشتی یا آتوپیک ممکن است علاوه بر صورت، بر روی چین‌های بازو، پشت ران‌ها و روی زانوها نیز ایجاد گردد. درصورتی‌که نوزاد مبتلابه این بیماری تحت درمان قرار نگیرد، ممکن است با این بیماری تا سنین کودکی و حتی نوجوانی دست‌به‌گریبان باشد. برخی از این موارد ممکن است تا سنین جوانی و میان‌سالی نیز ادامه پیدا کند. و خود را به شکل بیماری درمانیت سبورئیک بروز دهد. درمانیت یا اگزمای سبورئیک بیماری‌ای است که طی آن در ناحیه‌ی سر، بین دو ابرو و کناره‌های بینی خارش و پوسته ریزی ایجاد می‌گردد. اغلب افراد مبتلابه درمانیت سبورئیک پوست چرب و شوره‌ی سردارند.
درمان اگزما در نوزادان عبارت است از:
شناسایی و دوری از محرک‌ها
عدم قرارگیری نوزاد در دمای بالا
چرب کردن پوست نوزاد با روغن و پماد
در صورت عدم بهبود علائم در نوزاد، حتماً باید به پزشک مراجعه شود. گاهی ممکن است آنت هیستامین‌هایی از سوی پزشک تجویز شود تا از شدت خارش نیز کم شود.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟
در صورت مشاهده علائم زیر در کودک، حتماً باید به پزشک مراجعه شود:
زمانی که کیفیت خواب تحت تأثیر قرار بگیرد
عفونت پوستی
ادامه‌دار شدن علائم علی‌رغم دنبال کردن اقدامات درمانی
عوامل تشدیدکننده اگزمای پوستی
قرار گرفتن در معرض گرما برای مدت طولانی
استفاده از لباس‌هایی که فاقد الیاف طبیعی هستند
استفاده از صابون یا شامپو بدن نامتناسب باپوست
تعریق زیاد
استرس
آب‌وهوای خشک
کلام آخر
اگزما یا همان درمانیت، اختلالی است که در آن پوست قرمز و ملتهب می‌شود و با خارش همراه است. گاهی اوقات ممکن است شاهد تشکیل تاول در ناحیه درگیر نیز باشیم. عوامل محیطی و آلرژی‌ها می‌توانند باعث تحریک و تشدید علائم شوند. توصیه ما به بیماران این است که در صورت مشاهده هرگونه تغییر و خارش زیاد در پوست خود به پزشک متخصص آلرژی مراجعه کنند، تا درمان مؤثرتری در نظر گرفته شود.
با توجه به موارد ذکرشده می‌توان نتیجه گرفت امروزه با رشد تکنولوژی می‌توان برای انواع بیماری‌ها راه‌حل مناسبی ارائه داد. اگزما نیز مانند دیگر مشکلات پوستی همراه با علائمی است که با درمان مناسب می‌توان آن را کنترل نمود و حتی آن را درمان نمود.