چینی حرف بزن؛ فارسی فکر کن

«زبان» یکی از نمودها و جلوه‌های قدرت محسوب می‌شود. روابط زبان - قدرت به طور پویا به هم مرتبط هستند، یکی بر دیگری تاثیر می‌گذارد . این قدرت در دو سطح «خرد» و «کلان» وجود دارد. در سطح خرد، قدرتی که در پشت زبان قرار دارد همانا در اختیار داشتن سلاح، پول، موقعیت اجتماعی بالا، یا سایر ویژگی‌های شخصی جذاب از سوی آن گویشور یا گوینده است که گوینده با آشکار ساختن آنها به زبان متقاعد‌کننده، بر شنونده تاثیر می‌گذارد. در سطح کلان، قدرت پشت زبان، قدرت جمعی (سرزندگی قومی - زبانی) جوامعی است که به آن زبان صحبت می‌کنند. برای مثال، تسلط انگلیسی به عنوان یک زبان جهانی و زبان بین‌المللی، کمتر به کیفیت زبانی آن مربوط می‌شود و بیشتر به سرزندگی قومی - زبانیِ انگلیسی‌زبانان در سراسر جهان مربوط می‌شود که منعکس‌کننده آن است . در حقیقت «قدرت» از طریق «زبان» خود را می‌نمایاند. جذابیت قدرت است که باعث می‌شود زبان کشور مبدأ مورد پذیرش کشورها قرار گیرد. با توجه به اهمیت چین به عنوان دومین قدرت اقتصادی دنیا و نفوذ گسترده این کشور در رقم زدن تحولات خاورمیانه، بهتر است نگاهی دیگر به مساله آموزش زبان به عنوان «قدرت نرم» چین داشته باشیم. اما پیش از آن لازم است به چند نکته اشاره کنم.

یکم) قدرت نرم یعنی چه؟

عبارت «قدرت نرم» را «جوزف نای»، استاد دانشگاه هاروارد، برای اولین بار در سال 1990 به کار برد. در ادبیات نای، غیر از قدرت نظامی و اقتصادی، یک قدرت دیگر هم هست که از قضا ناملموس اما کاملا عیان است. این قدرت همان «قدرت نرم» است. در تعریف او، قدرت نرم یعنی «واداشتن دیگران به انجام آنچه شما می‌خواهید». عنصر اساسی این قدرت نه الزام و اجبار که «جاذبه‌های فرهنگی، ارزش‌ها و نهادهای سیاسی ‌» آن کشور است. از نظر نای، آنچه در قدرت نرم اهمیت دارد نه اجبار، زور یا تنبیه که جذابیت است. در واقع، مفهوم قدرت نرم «دفاعی» است نه «تهاجمی ». در همین راستا، در دوران «هو جین تائو» در سال 2011 و در کنگره ملی هفدهم بود که برای اولین بار مفهوم «قدرت نرم» در سخنان رهبران چین مطرح و تئوریزه شد. «حزب کمونیست چین» (CCP) در مورد اصلاح نظام فرهنگی به منظور تقویت قدرت نرمِ فرهنگی‌اش به تصمیم رسید . از آن زمان چینی‌ها سرمایه‌گذاری هنگفتی روی قدرت نرم خود انجام دادند. بر همین اساس، موسسات کنفوسیوسی را در 162 کشور جهان تاسیس کرده و مبادرت به بین‌المللی کردن نظام آموزشی چین کردند. در میان صاحب‌نظران چینی این دیدگاه وجود دارد که جایگاه چین در نظام بین‌المللی در ‌شأن و درخور این کشور نیست. به عبارتی، قدرت هژمون مانع از این شده که چین به جایگاه تاریخی خود دست یابد و چین عملا در زیر سایه این هژمون قرار گرفته است. به همین دلیل، چینی‌ها برای رقابت با رقیب خود (آمریکا) می‌کوشند تا بیشتر مورد توجه جهانیان قرار گیرند و به این ترتیب، نفوذ خود را در میان افکار عمومی جهانی ارتقا ببخشند.

دوم) جهان‌شمول شدن زبان چینی

الف) چرا چینی بیاموزیم؟

اصولا انسان‌ها میل زیادی برای دیدن و برقراری ارتباط با دیگر نقاط جهان دارند. این امر مستلزم یادگیری یک زبان خارجی برای ارتباط بهتر با مردمانی از دیگر نقاط جهان است. زبان‌ها پنجره‌ها را به روی ما می‌گشایند. اگر کسی تشنه مسافرت و اندوختن تجربه و آموختن است چاره‌ای جز یادگیری زبان خارجی ندارد. این باعث می‌شود حتی در بازار کار و یافتن شغل هم امتیازمان بالاتر از دیگران شود و با محدودیت‌های کمتری مواجه شویم. هر چه جهان «بازتر» می‌شود، در عین حال «کوچک‌تر» و «در دسترس‌تر» هم می‌شود. وقتی صحبت از انتخاب یا یادگیری زبان می‌شود دو نکته به ذهن متبادر می‌شود: علاقه و استراتژی. «علاقه» به شما امکان می‌دهد که با زحمت کمتر و اشتیاق بیشتر به یادگیری بپردازید. از آنجا که بیش از 40‌درصد از زبان‌های جهان در معرض خطر هستند، استراتژی نیز مهم است. بنابراین می‌توانید زبانی را انتخاب کنید که درهای آینده را به روی شما باز کند.

در یادگیری زبان باید به این نکات توجه داشته باشیم: الف) آن زبان چقدر برای تجارت مفید است؟ (ب) چقدر برای سفر مفید است؟ (ج)چقدر برای تحصیل و شغل مفید است؟ (د) تعداد سخنگویان آن در خارج از کشور چقدر است؟ زبان چینی جزو چند زبان اول دنیاست. اما چرا چنین شده است؟ این امر در درجه اول به «جایگاه اقتصادی» و سپس «شأن بین‌المللی» چین بستگی دارد. می‌توان گفت بین «قدرت اقتصادی» و «اهمیت و ماندگاری زبان» ارتباطی مستقیم وجود دارد. نمونه آن چین است. این کشور در حال حاضر دارای برترین اقتصاد جهان است. تولید ناخالص داخلی این کشور به طور مداوم در حال رشد است. یک معنای این رشد این است که زبان چینیِ «ماندارین» می‌رود که به یکی از مهم‌ترین زبان‌های ارتباطی در جهان تبدیل شود. این زبان در بیش از 20 کشور در جهان صحبت می‌شود و حدود یک میلیارد و 100 میلیون نفر در جهان به این زبان سخن می‌گویند .

اصولا افرادی که بیش از یک زبان می‌دانند، ارزش زیادی برای کسب و کارها و کارفرمایان دارند و به دلیل مهارت‌های زبانی بهره‌وری بیشتری از خود نشان می‌دهند. آنها همچنین به شرکت‌ها و سازمان‌های خود اجازه می‌دهند تا با بازارهای بین‌المللی راحت‌تر وارد تعامل شوند. چین دومین اقتصاد بزرگ جهان پس از ایالات متحده است و بر اساس برخی تخمین‌ها گفته می‌شود در مسیر تبدیل شدن به اقتصاد شماره یک جهان تا سال 2032 است. در مجموع 143 شرکت چینی در سال 2020 به فهرست 500 شرکت جهانی (Global 500)  راه یافتند. علاوه بر این، چین به شدت در زنجیره تامین جهانی ادغام شده و بسیاری از کشورها در سراسر جهان، چین را به عنوان یکی از شرکای تجاری غالب و جهانی خود می‌نگرند. با گسترش نفوذ جهانی چین، گویشوران زبان چینی هم گسترش می‌یابند. بخش بزرگی از دلیل این امر اقتصاد قوی چین است. از نظر کل گویشوران، ماندارین پس از انگلیسی در جهان مقام دوم را دارد. ترکیب اقتصاد عظیم چین و جمعیت زیاد ماندارین‌زبانان، ماندارین را به یک زبان مهم برای تجارت و گردشگری تبدیل کرده است .

ب) آیا ماندارین زبانی جهانی است؟

اگرچه زبان انگلیسی در جهان به لحاظ گستردگی و تعداد گویشوران زبان «ارتباط» و «مکاتبه»ی بین‌المللی تلقی می‌شود و سال‌ها زبان بین‌المللی بی‌رقیب بود اما به تدریج زبان چینی می‌رود که با آن وارد رقابت شود. آینده به هیچ وجه روشن نیست. چین می‌تواند به یک ابرقدرت، یا یک قدرت بزرگ، یا یک تهدید تبدیل شود. حتی می‌تواند در معرض زوال قرار بگیرد. با این حال، می‌توان سه سناریو متصور شد:

الف) تداوم: سناریوی اول «تداوم» است یعنی انگلیسی همچنان زبان جهانی باقی بماند. چین با مجموعه‌ای از مشکلات سیاسی، اقتصادی، زیست محیطی و اجتماعی مواجه است که می‌تواند پیشرفت آن را تحت‌الشعاع قرار دهد. از آنجا که جذابیت زبان «ماندارین» اساسا بر اساس اهمیت سیاسی- اقتصادی چین است، اگر توسعه آن متوقف یا دچار سکته شود یا حتای به عقب برود، مردم علاقه کمتری به یادگیری این زبان پیدا خواهند کرد. یادگیری زبان با جذابیت فرهنگی و قدرت اقتصادی پیوند تنگاتنگی دارد. برخی اهل نظر بر این باورند که مردمان جنوب شرق آسیا نمی‌‌‌خواهند ماندارین به زبان جهانی تبدیل شود.

«آندرس کور»، ناشر مجله Political Risk، خواستار تحریم زبان ماندارین شد و آن را به عنوان «وسیله‌ای برای نفوذ اقتدارگرایانه یک حزب سیاسی که برخی آن را با دیکتاتوری مقایسه می‌کنند» پهلو به پهلو می‌زند. برخی هم بر این باورند که زبان ماندارین به دلایل امنیتی توسط نیروهای نظامی و سرویس‌های اطلاعاتی آموخته می‌شود. برای جهانی بودن یک زبان باید بر جذابیت آن افزود و زبان را از برچسب‌های ایدئولوژیک تا حد امکان زدود.

 (ب) همزیستی: در این سناریو انگلیسی و ماندارین هر دو زبان جهانی تلقی می‌شوند. چین می‌تواند یکی از چند کشور قدرتمند و مهم باشد، اما آنقدر قدرتمند نیست که بتواند بر جهان تسلط یابد. با تمام این تفاصیل اما جایگاه زبان ماندارین به تدریج در حال افزایش است. دانشجویان آفریقایی به دلیل فرصت‌های شغلی ایجادشده توسط سرمایه‌گذاری چین در کشورهای آفریقایی، سهولت دریافت ویزای تحصیلی پس از محدودیت‌های اعمال‌شده توسط ایالات متحده و اروپا و هزینه‌های تحصیلی ارزان‌تر در دانشگاه‌های چین، به طور فزاینده‌ای علاقه‌مند به یادگیری ماندارین هستند . هم اکنون زبان ماندارین در استرالیا دومین زبان تلقی شده و در مدارس استرالیا به آن زبان آموزش داده می‌شود .

 (ج) جایگزینی: در این سناریو ماندارین به جای انگلیسی، زبان جهانی می‌شود. اگر چین به قدرتمندترین کشور یا ابرقدرت جهان تبدیل شود، می‌تواند از قدرت خود برای شکل دادن به نظام بین‌الملل استفاده کند، همان‌طور که ایالات متحده پس از جنگ جهانی دوم چنین کرد؛ مانند تاسیس سازمان‌های بین‌المللی مهم همچون سازمان ملل متحد و صندوق بین‌المللی پول و طرح مارشال. یکی از پدیده‌‌‌های چینی قابل‌توجه در این زمینه، «ابتکار کمربند و جاده» و «زبان چینی» است. چین تلاش می‌کند همزمان با عقب‌نشینی ایالات متحده از برخی نقاط دنیا، نه تنها جای این کشور را بگیرد بلکه خود را به عنوان یک رهبر در مسائل جهانی مورد شناسایی قرار دهد. اگر در رویارویی‌های جهانی بین چین و ایالات متحده (و در مجموع، غرب) چین دست برتر پیدا کند، محتمل است که زبان چینی هم در صحنه جهانی اهمیت یافته و به مثابه «غرور ملی» چین از آن یاد شود .

برخی آمارها نشان می‌دهد که زبان چینی از زبان‌های اسپانیایی، فرانسوی و آلمانی پیشی گرفته و به زبان دوم در جهان تبدیل شده است. با این حال، مشکلی که در یادگیری زبان چینی وجود دارد اصوات و الفبای آن است. این مشکل هم از طریق «نظام آوایی چینیان» تا حدودی حل شده است. هر زبانی نیازمند «زمان» برای «تکامل» خود است و زبان چینی هم از این قاعده مستثنی نیست . برای بسیاری از مردمان ساکن در آسیا، یادگیری زبان چینی اهمیت زیادی دارد چرا که این زبان در تایوان، سنگاپور، اندونزی، مالزی و تایلند هم صحبت می‌شود و گویشورانی در این کشورها دارد .

زبان این قابلیت را دارد که نفوذ گسترده‌ای اعمال کند. به طور مثال، به «موفق‌ترین» دیکتاتور دنیا بنگرید. هیتلر در سخنرانی‌های خود چنان شنوندگان را مسحور کلام و رفتار خود می‌کرد که همه میخکوب می‌شدند. او موفق شد هزاران نفر را متقاعد کند که به او در یکی از فاجعه‌بارترین تحولات بشری یاری رسانند. شاید بپرسید چگونه؟ پاسخ در «قدرت نفوذ زبان» است. تنها رهبران سیاسی نیستند که از زبان استفاده می‌کنند. رسانه‌ها، آژانس‌های تبلیغی، نهادهای آموزشی، سیاستمداران، نهادهای مذهبی و... همگی با استفاده از زبان به اعمال نفوذ یا اقتدار می‌پردازند .

هر کشوری با تقویت قدرت نرم خود به دنبال پیش بردن منافع ملی خویش است. چین نیز از این قاعده مستثنی نیست. سرمایه‌گذاری چین در قدرت نرم خود (به طور مثال، زیرساخت‌ها، اعطای وام به سایر کشورها یا تقویت موسسات کنفوسیوسی در جهان و تقویت روزافزون زبان چینی) تماما در راستای نفع ملی این کشور است؛ چنان‌که در مورد هر زبان دیگری مصداق دارد. آموزش زبان چینی در مدارس اگر بدون انگیزه‌های سیاسی یا ایدئولوژیک و در راستای رقابت‌های زبانی برای کشف و درک و شناسایی «غول خفته»چین (به تعبیر ناپلئون) باشد امری پسندیده است چراکه دانش‌آموزان و دانشجویان با زبان جدیدی آشنا می‌شوند که بیش از یک میلیارد نفر در جهان به آن زبان سخن می‌گویند. به این معنا، نباید از آموزش زبان گریخت بلکه باید به دل آن زد تا شناخت دقیق‌تر و بهتری از این کشور به دست آوریم.

منابع:

1.Sik Hung Ng and Fei Deng, Language and Power, 22 August 2017, https:/ / doi.org/ 10.1093/ acrefore/ 9780190228613.013.436

2.Ibid, Ng and Deng

3.Ibid, Miao.

4. مرضیه السادات الوند و ابومحمد عسکرخانی، کارویژه های قدرت نرم در سیاست خارجی چین، پژوهشنامه ی ایرانی سیاست بین الملل، سال سوم، شماره ی1، پاییز و زمستان 1393، صفحات: 1-25

https:/ / jm.um.ac.ir/ article_27641_dce62f4000d61f7e9e6d0101eddb0914.pdf

5. Ibid, Miao.

6. ELIZABETH GORGA, What Are the Best Languages to Learn for the Future? Our 12 Top Picks, May 25, 2023, https:/ / www.goabroad.com/ articles/ language-study-abroad/ best-languages-to-learn-for-the-future

7.Why Learning Chinese Will Boost Your CV, https:/ / www.thechairmansbao.com/ blog/ why-learning-chinese-will-boost-your-cv/ #:~:text=If%20you%20can%20speak%20Chinese,speaking%20consumers%20and%20business%20partners.

8. JEFFREY GIL, Will Mandarin be the next global language?, MARCH 25, 2019, https:/ / asiatimes.com/ 2019/ 03/ will-mandarin-be-the-next-global-language/

9. Language of the future or national threat? Unpacking the discourses of teaching and learning Chinese in Australian schools, https:/ / chineseedmobilities.com/ 2020/ 10/ 16/ language-of-the-future-or-national-threat-unpacking-the-discourses-of-teaching-and-learning-chinese-in-australian-schools/

10. Ibid, GIL.

11.Importance of Chinese language, https:/ / chuss.mak.ac.ug/ news/ sites/ default/ files/ downloads/ Importance%20of%20Chinese%20language.docx

12. Is Chinese the language of the future?, https:/ / ils-zuerich.ch/ en/ chinese-language-of-the-future/ #

13. با رجوع به این لینک می توانید اطلاعات لازم را به دست آورید:

https:/ / www.studysmarter.us/ explanations/ english/ key-concepts-in-language-and-linguistics/ language-and-power/ #:~:text=Language%20has%20the%20potential%20to,is%20in%20language’s%20influential%20power.