به قلم : دکترعمار صالحی ، متخصص تغذیه بالینی و رژیم درمانی
تحریریه زندگی آنلاین : بیماری سلیاک، یک بیماری خودایمنی است که سبب آسیب جدی به پوشش روده کوچک می‌شود. گلوتن (پروتئینی که در گندم، جو و چاودار وجود دارد) نشانه‌های آن را ایجاد می‌کند. بیماری سلیاک را نمی‌توان درمان کرد، اما می‌توان آن را با یک رژیم غذایی کنترل نمود. در واقع هیچ درمانی برای بیماری سلیاک وجود ندارد، اما تغییر رژیم غذایی عادی به رژیم بدون گلوتن به کنترل علائم و جلوگیری از عواقب طولانی مدت این بیماری کمک می‌کند.
حتی اگر علائم خفیف باشد، تغییر رژیم غذایی توصیه می‌شود، زیرا ادامه مصرف گلوتن می‌تواند منجر به عوارض جدی شود، اما لازم است تا رژیم غذایی بدون گلوتن فرد سالم و متعادل باشد.
گلوتن چیست؟!
ابتدا اجازه بدهید که بدانیم گلوتن چیست؟ گلوتن نوعی پروتئین است که در غلاتی مثل گندم، جو و جو دوسر وجود دارد. بعضی از افراد در هضم و جذب گلوتن دچار مشکل هستند که به آن بیماری سلیاک می‌گویند و نوعی بیماری خودایمنی است. کسانی که دچار این بیماری هستند، باید در رژیم غذایی خود موادی استفاده کنند که فاقد گلوتن باشد، مثل انواع برنج سفید و برنج قهوه‌ای، ذرت و گندم فاقد گلوتن.
همچنین این افراد باید دقت کنند که پاره‌ای از مواد غذایی فرآوری شده و آماده نیز در تهیه سس و یا ادویه‌جاتی که استفاده می‌کنند، دارای گلوتن هستند و حتماً باید به برچسب روی مواد غذایی که نوشته شده باشد «فاقد گلوتن»، توجه کنند.
بیشتر بخوانید:
علائم بیماری سلیاک در بزرگسالان
علائم سلیاک را می‌توانیم به دو دسته علائم گوارشی و علائم غیرگوارشی تقسیم کنیم. علائم گوارشی در بزرگسالان مبتلا به سلیاک عبارتند از:
اسهال
خستگی
کاهش وزن
نفخ
تهوع و استفراغ
یبوست
تقریباً نیمی از بیماران بزرگسال مبتلا به سلیاک نیز علائم غیرگوارشی زیر را دارند:
کم‌خونی که معمولاً ناشی از کمبود آهن است.
از دست دادن تراکم استخوان یا نرم شدن استخوان (استئومالاسی)
زخم‌های دهانی
آسیب سیستم عصبی، از جمله بی‌حسی و گزگز در پاها و دست‌ها
درد مفاصل
علائم بیماری سلیاک در کودکان
کودکان مبتلا به بیماری سلیاک بیشتر از بزرگسالان در معرض مشکلات گوارشی هستند، از جمله:
تهوع و استفراغ اسهال مزمن شکم متورم
یبوست
همچنین ناتوانی در جذب مواد مغذی ممکن است منجر به علائم زیر شود:
عدم رشد برای نوزادان
آسیب به مینای دندان
کاهش وزن
کم‌خونی
کوتاهی قد
بلوغ با تأخیر
علائم عصبی، از جمله اختلال کمبود توجه و بیش‌فعالی(ADHD)، اختلالات یادگیری، سردرد، عدم هماهنگی عضلات و تشنج
بیشتر بخوانید:
مواد غذایی مناسب برای بیماری سلیاک
غلات بدون گلوتن
ذرت، برنج و کینوآ.
گیاهان و ادویه‌ها
همه آنها به شکل تازه و یا خشک شده بدون گلوتن هستند و جزء مواد غذایی سالم محسوب می‌شوند.
حبوبات
لوبیا عدس نخود و سویا.
آجیل و دانه‌ها
هر نوع از بادام، پسته، دانه‌های کتان، کاج و گردو
مواد غذایی که برای بیماری سلیاک مضر هستند و باید از مصرف آنها اجتناب کرد
تنها غذاهایی که باید در رژیم غذایی سلیاک از آنها اجتناب شود، آن‌هایی هستند که حاوی گلوتن می‌باشند و غذاهایی که به طور طبیعی حاوی گلوتن هستند، عبارتند از:
تمام غذاهایی که معمولاً حاوی گندم و جو، جو دوسر و گندم سیاه یا چاودار و آرد آنها هستند.
انواع نانهای معمولی، نان خشک، بیسکویت، باگت، نان سفید و سیاه.
کلیه
دارچین.
ویفرها و انواع بیسکویت، گوشتهای کنسرو شده، سوسیس، کالباس، کتلت، کباب کوبیده رستوران‌ها، شنیسل گوشت و مرغ، ماکارونی، رشتهفرنگی، غذاهای حاوی جو، شوربا، فرنی با آردهای فوق.
سس سفید و سس گوجه‌فرنگی و نشاسته گندم.
قهوه فوری، نسکافه، شیر شکلات و نشاسته گندم.
کلیه شیرینیهای تهیه شده با آرد گندم، گز، سوهان، حلوا، ترحلوا، شکلات و بعضی از انواع آب نبات، کمپوت و انواع مواد غذایی کنسرو شده و کلیه غذاهایی که با آرد غیرمجاز تهیه می‌شوند.
چیپس سیب‌زمینی، کشک، مارگارین، سرکه سفید و سسهای آماده.
شکر قهوه‌ای و آجیل بوداده.
گلوتن را از رژیم غذایی خود حذف کنید
دانه‌های زیادی وجود دارند که دارای گلوتن هستند، از قبیل جو، بلغور، گندم، آرد و نشاسته، مالت، چاودار و سمولینا. جویی که در کارخانه‌های پردازش ساخته شده، ممکن است حاوی گلوتن باشد. پس زمانی که بیرون غذا می‌خورید، همیشه از مسئولان رستوران درخواست یک منوی فاقد گلوتن کنید.
از دانه‌های عاری از گلوتن استفاده کنید
همچنین می‌توانید به راحتی نان بدون گلوتن، پاستا، کراکر و غله را پیدا کنید، اما دقت کنید که برچسب‌ها را برای تمام مواد اولیه که ممکن است حاوی گلوتن باشند، چک کنید. به خاطر داشته باشید که بسیاری از میوه‌ها، سبزیجات، لوبیا، دانه‌ها، حبوبات، سیب‌زمینی، تخم‌مرغ، محصولات لبنی، ماهی، گوشت گوساله و مرغ را بخورید تا تمام مواد مغذی ضروری را در رژیم غذایی خود به دست آورید.
بیشتر بخوانید:
مراقب گلوتن پنهان باشید
نشاسته غذایی تغییر یافته، مواد نگهدارنده و تثبیت‌کننده غذا
سرکه مالت
سس سالاد
چاشنی‌های رایج و ترکیب‌های ادویه
داروهای بدون نسخه
ویتامین و مکمل‌های معدنی
مکمل‌های مغذی
محصولات رژ لبی
محصولات بهداشتی دهانی، مثل خمیر دندان و دندان‌شویه
چسب تمبر
پیش از خرید محصولی برچسبش
را چک کنید.