فرشتگان در قران - بخش اول

آنچه اجمالا از آیات شریف به دست می آید اینست که: اینان موجوداتی هستند که نسبت به خدا عصیان نمی کنند، از عبادت خسته و سیر نمی شوند و [پیوسته] خدا را تسبیح و تقدیس می نمایند، نیز ماموران خداوند هستند.اینها همه یک صفات کلی است.نیز از آیات بر می آید که اینان همه در یک سطح نیستند و برخی رتبه های و الاتری دارند. افعالی هم که در قرآن بدانان نسبت داده می شود، افعال گوناگونی است که حاکی از انواع مختلف فرشتگانست (و این معنا، گویا ظاهرتر است) و یا مربوط به مراتب مختلف وجود آنهاست.

اینک نمونه هایی از هر دسته از آیات:

فاطر (ملائکه) /1:

الحمد لله فاطر السموات و الارض جاعل الملائکة رسلا اولی اجنحة مثنی و ثلاث و رباع یزید فی الخلق ما یشاء، ان الله علی کل شی ء قدیر .

سپاس تنها بزای الله (سزاوار) است، آفریننده ی آسمانها و زمین، (که) فرشتگان را رسولانی گردانده، دارنده ی بالهایی دو یا سه یا چهارگانه. (او) هر چند بخواهد بر آفرینش می افزاید.همانا خدا بر هر چیزی تواناست.

این آیه، خداوند را به عنوان کسی معرفی می کند که فرشتگان را رسول قرار داده است.

شاید از ظاهر آیه چنین برآید که همه ی فرشتگان، به گونه ای، رسالت دارند.البته این برداشت خیلی قوی نیست زیرا ممکن است نظر به قضیه مهمله ⁽¹⁾ باشد یعنی در میان فرشتگان، رسولانی دارد و اگر دلیلی یافته می شد که برخی از آنان، رسالتی ندارند، در آنصورت این آیه آنرا نفی نمی توانست کرد.

یزید فی الخلق...این جمله اشاره دارد بر اینکه، بال فرشتگان، منحصر به چهار تا هم نیست و خدا اگر بخواهد، بالهای بیشتری می آفریند و چه بسا بتوان این را نیز فهمید که فرشتگانی نیز وجود دارند که بیش از چهار بال، دارند.

منظور از این بالها چیست؟ آیا همانند پرندگانند؟ پس سه بال یعنی چه؟ و یا اینکه منظور دیگری در بین است؟

البته اگر دلیلی از خارج همراهی نکند، به صرف بعید بودن سه بال، نمی توانیم دست از ظاهر آیه برداریم ولی چه بسا از برخی قرائن در میان آیات دیگر بتوان به دست آورد که این تعبیرات ممکن است، تعبیر کنایی یا مجازی باشند.بعد در جای خود به آن خواهیم رسید.

- در مورد اختلاف رتبه فرشتگان:

صافات/164:

و ما منا الا له مقام معلوم .

و از ما نیست جز که برای آن رتبه ای معین است.

یعنی: هر فرشته ای، مقامی دارد.

از برخی آیات دیگر نیز، کم و بیش می توان دریافت که بعضی از فرشتگان سبت به برخی دیگر، سمت فرمانروایی دارند، از جمله حضرت جبرائیل امین سلام الله علیه:

تکویر/21:

مطاع ثم امین .

فرمان جبرئیل را در عالم ملکوت می پذیرند، پس کسانی هستند که جبرئیل بر آنها فرمانرواست.همینگونه است نیز آیه ی مربوط به فرشته ی مرگ:

سجده/12:

قل یتوفیکم ملک الموت .

بگو می میراند شما را فرشته مرگ.و در برخی آیات دیگر:

انعام/62:

توفته رسلنا .

بمیرانند او را رسولان ما.

در توجیه جمع آوردن (که ملک الموت و رسلنا) فرموده، گفته اند که: ملک الموت مامور قبض ارواح است ولی اعوانی دارد که به وسیله ی ایشان، قبض روح می کند، و چه بسا برخی از ارواح را هم خود این فرشته عظیم الشان الهی، قبض می کند.علیه صلوات الله.

پس معلوم می گردد که بین ملک الموت و رسل، تفاوت مرتبه وجود دارد.

پی نوشت:

1- البته در ذیل آنها روایاتی نیز داریم اما چون بحث ما قرآنی است، تنها به آیات بسنده می کنیم.