فرجام ۳۰۰ هکتار برای اموات تهران

نخستین تلاش‌‌‌ها برای طراحی، اجرا و احداث آرامستانی به نام بهشت زهرا، با هدف پایان دادن به مساله تعدد آرامگاه‌‌‌ها در سطح شهر تهران، در سال 1345 انجام شد. بر همین اساس قطعه زمینی در مسیر تهران - قم به مساحت 314 هکتار به این امر اختصاص یافت و فعالیت‌‌‌های عمرانی و فضای سبز در این محل شروع شد و نهایتا بهشت زهرا (س) در سال 1349 آماده شد، ولی در ابتدا به‌‌‌ علت وجود گورستان‌‌‌های متعدد فعال در محله‌‌‌های تهران با عدم‌اقبال عمومی جهت دفن اموات مواجه و سرانجام با دفن نخستین متوفی رسما مورد بهره‌‌‌برداری قرار گرفت. به جز بهشت زهرا (س) 10 آرامستان دیگر در تهران وجود دارد که برخی هنوز فعال، برخی غیرفعال و برخی نیز امروز کمتر آثاری از آنها باقی مانده است. در سال 1349 بهشت زهرا (س) در شهرستان ری در جنوب تهران احداث شد.

پس از مدتی این آرامستان به بزرگ‌ترین آرامستان کشور تبدیل شد. در حقیقت بهشت زهرا ابتدا 314 هکتار وسعت داشت که در سال 1376 با توجه به اینکه ظرفیت این آرامستان برای تدفین اموات رو به اتمام بود بخش شمالی به مساحت 110 هکتار و در سال 1387 بخش شرقی به مساحت 160 هکتار خریداری و به آن اضافه شد که تاکنون بیش از یک میلیون و 600‌هزار نفر در این آرامستان دفن شده‌‌‌اند و هرچند مسوولان شهری سعی کردند با ترفندهایی همچون سه طبقه کردن قبور، تبدیل فضاهای رها‌شده به قبر و... تعداد قبور را افزایش دهند اما این اقدامات باعث جبران کمبود قبور در بهشت زهرا نشد.

اما از سال‌ها قبل موضوع اتمام ظرفیت بهشت زهرا (س) و لزوم استفاده از راهکار دیگری برای تدفین اموات در دستور کار مدیریت شهری تهران قرار گرفته است و حتی دولت سابق با مصوبه‌ای در سال 1400 و نامه‌ای با امضای اسحاق جهانگیری معاون اول دولت وقت از وزارت جهاد کشاورزی خواست که 300 هکتار از اراضی ملی واقع در محدوده کلاغائیه واقع در محدوده کهریزک در شهرستان ری را جهت احداث آرامستان برای مدت 30 سال (بهره‌‌‌برداری) به شهرداری تهران و سازمان بهشت زهرا واگذار کند. با وجود آنکه دولت سابق زمین 300 هکتاری را در اختیار شهرداری تهران برای احداث آرامستان قرار داده اما مدیران شهرداری به دنبال ایجاد آرامستان‌های منطقه‌ای هستند به‌گونه‌ای که جواد تاجیک، مدیرعامل سازمان بهشت زهرا (س) در گفت‌وگو با «دنیای‌اقتصاد» با تاکید بر اینکه ظرفیت روزانه قبور این آرامستان تا سال بعد تکمیل می‌شود از مکان‌یابی برای احداث آرامستان جدید در چهار نقطه تهران خبر داد و اعلام کرد: مطالعات لازم در این موضوع انجام شده است و با کمک شهرداری و شورای شهر مکان‌‌‌یابی، تملک و ایجاد آرامستان‌‌‌های جدید در دستور کار قرار گرفته و در صورت تصویب شورا در سال‌جاری یک آرامستان ایجاد می‌شود. در مجموع در چهار نقطه در تهران قرار است آرامستان‌‌‌ جدید احداث شود که شامل جنوب شرق، شمال شرق، شمال غرب و جنوب غرب می‌شود.

وی ادامه می‌دهد: در حال حاضر جانمایی برای احداث آرامستان‌‌‌های جدید در دستور کار قرار گرفته است و تملک محل‌‌‌های جدید مستلزم تصویب شوراست. بر اساس برنامه‌‌‌ریزی صورت‌گرفته تا پایان این دوره از مدیریت شهری موضوع احداث آرامستان‌‌‌های جدید تعیین‌تکلیف خواهد شد و نخستین آرامستان نیز در سال‌جاری به بهره‌‌‌برداری خواهد رسید. وی با اعلام خبر تهیه لایحه‌‌ جانمایی و احداث آرامستان جدید تهران اعلام کرد: لایحه‌‌ مربوطه از سوی شهرداری تهران تقدیم شورای اسلامی شهر تهران شده و طبق صلاحدید شورا مورد بررسی قرار می‌گیرد. تاجیک در مورد چرایی عدم‌استفاده از زمین 300 هکتاری دولت اسبق به سازمان بهشت زهرا (س) نیز گفت: زمینی که در دوره‌‌‌‌‌ آقای روحانی تحویل داده شده، صرفا برای دفن اموات در زمان اضطرار و بحران در نظر گرفته شده است.

تاجیک همچنین در پاسخ به سوال تدابیر پیش‌بینی‌شده برای زمان بحران گفت: برنامه‌‌‌ لازم برای دفن اموات با سناریوی زلزله 7 ریشتری در حال تدوین است و تمهید مناسب برای استفاده از ظرفیت زمین یاد‌شده و آرامستان‌های جدید انجام خواهد گرفت. وی گفت برآورد ما برای 50 سال آینده برای ایجاد آرامستان، 1700 هکتار زمین است تا در افقی 50ساله برای تهران حدود 7 میلیون قبر در چند آرامستان بسازیم.

اساسا چنین زمینی به صورت یکپارچه در شهر تهران موجود نیست و حتی اگر این زمین هم موجود باشد اگر بخواهیم آرامستان تهران را در همین نقطه موجود توسعه دهیم قطعا ترافیک آن جانکاه خواهد بود به‌گونه‌ای که می‌بینید بهشت زهرا حدود 500 هکتار است اما ترافیک خودروهای ورودی و خروجی در برخی از مقاطع سال به گونه‌ای است که نمی‌توان تردد آسان و مدیریت‌شده ای داشت. حالا تصور کنید که یک آرامستان 1700 هکتاری در گوشه‌ای از تهران داشته باشیم، ‌‌‌ آن زمان چه اتفاقی رخ می‌دهد؟ قطعا شهروندان در ترافیک فزاینده‌ای گرفتار می‌شوند به همین دلیل معتقدیم که حتما باید توزیع محل‌های خاکسپاری در تهران در چند نقطه داشته باشیم. وی در پاسخ به این سوال که آیا زمین‌های در نظر گرفته شده برای دفن اموات از نظر عدم‌آلودگی خاک و آب مناسب است؟ گفت: مطالعات لازم از جنبه‌‌‌های مختلف صورت گرفته و از دستگاه‌های تخصصی نیز استعلام گرفته می‌شود و در صورت تایید این مراجع رسمی کار ساخت آرامستان‌ها نهایی و آغاز می‌شود.