اولا این سوال که بعدش چی؟ سوالی است که در همه حالات و در همه زمانها و مکانها وجود دارد و این سوالی نیست که حالت توقف داشته باشد فرض کنیم خداوند انسانی را خلق نمی کرد باز این سوال فی حد نفسه وجود داشت.
ثانیا این نوع پرسشها هیچگونه اثر عملی ندارد غیر از تضعیف روحیه شخص و دلسردی و دل مردگی نسبت به بهره بردن از نعمت های موجود الهی و عقب افتادگی از پیشرفت هایی که در همین دنیا برای انسان حاصل خواهد شد و چنین پرسشهایی همان وسوسه های شیطانی است که خداوند در سوره ناس فرموده است «قل اعوذ برب الناس ... من شر الوسواس الخناس؛بگو ای پیامبر من به پروردگار خالق جهانیان پناه می برم از ... شر و بدیهایی که شیطان خناس در فکر من وسوسه می کند».
آنچه مهم است توجه به این نکته است که ما ظرفیت ها و استعدادهای درونی خودمان را بشناسیم و همانند هزاران بلکه میلیونها انسان دیگری که توانسته اند خودشان را در همین دنیا به کمالات و موفقیت های بشری برسانند برسانیم و تکامل و پیشرفت خودش فی حد نفسه یک ارزش است که طبع هر انسانی و عقل و درایت هر بشر عاقلی آن را تحسین و تقدیر می کند.
ثالثا ما چه بخواهیم چه نخواهیم در دنیا وجود داریم و چنین پرسشهایی که آخرش چی؟ موضوعی برای ما ندارد و اگر نتوانیم از نعمت های خوب دنیوی که در وجود خودمان و خارج از وجود خودمان هست استفاده کنیم بدون شک در دوران پیری و ناتوانی و هم در عالم برزخ و قیامت آنچنان حسرت و ندامتی وجود ما را فرا خواهد گرفت که غم و اندوه آن الی الابد عذاب جسم و جان ما خواهد شد که شدت این عذاب به مراتب بیشتر از عذابهای دوزخی و مادی می باشد و آنگاه دیگر چه فایده ای برای ما خواهد داشت؟! چون زمان گذشته است و فرصت جبران از دست رفته و شیطان ملعون که دشمن قسم خورده انسان است کار خودش را با وسوسه هایش انجام داده است و چقدر زیبا سورده است حافظ:
چو در روی زمین هستی توانائی غنیمت دان
که دوران ناتوانیها بسی زیر زمین دارد
