کتاب «پیامبران بومی‌گرای ایران در سده‌های آغازین اسلام: شورش‌های دهقانی و زردشتی‌گری محلی» اثر پاتریشیا کرون با ترجمه زنده یاد کاظم فیروزمند که نشر نامک آن را در سال جاری منتشر کرد، نامزد چهل‌ودومین جایزه کتاب سال جمهوری اسلامی ایران شد.
به گزارش عصر ایران؛ آخرین کتاب پاتریشیا کرون دربارة واکنش ایرانیان به آمدن مسلمانان در بوم و بر ایران است و قیام‌هایی که به دنبال آن پاگرفت و جوامع مذهبی که این قیام‌ها را آشکار ساختند. همچنین این کتاب، باورها و آموزه‌های دینی و مذهبی را مطرح می‌کند که گرچه از لحاظ مکانی متنوع و در طول زمان متغیراند، اما در طی تاریخی دو هزار ساله در ایران، پایداری چشمگیری از خود نشان داده‌اند.
فرض اصلی کتاب آن است که این باورها، مختّص مردم کوه‌نشین ایران بوده و گه‌گاهی نیز با در پی داشتن عواقب اساسی برای این کشور، همه‌گیر شده‌اند؛ از همه بارزتر در قیام‌هایی که در این کتاب مورد بررسی قرار گرفته‌اند و در خیزش صفویان که به غلبة شیعه در ایران انجامید.
این کتاب یکی از مطرح‌ترین پژوهشگران تاریخ دوره‌های آغازین اسلامی، نوری سراسر تازه بر ماهیت دین در ایران پیش از اسلام، و بر پایستگی آموزه‌های دینی ایرانیان چه در بیرون و چه در درون اسلام، پس از یورش اعراب به ایران می‌اندازد.
در ادامه گفت و گو با کوثر حبیبی ویراستار کتاب «پیامبران بومی‌گرای ایران در سده‌های آغازین اسلام: شورش‌های دهقانی و زردشتی‌گری محلی» را به نقل از ایبنا در باره این کتاب می خوانید.
نگاهی به کتاب «پیامبران بومی‌گرای ایران در سده‌های آغازین اسلام»
درباره کتاب «پیامبران بومی‌گرای ایران در سده‌های آغازین اسلام: شورش‌های دهقانی و زردشتی‌گری محلی» باید بگویم که اثری کم نظیر است و از جنبه‌هایی به تاریخ ایران پرداخته و مسائلی را مورد بحث قرار داده که کمتر در کتاب‌های تاریخی یا ایران‌شناسی به آنها پرداخته‌اند. منابع کتاب عمدتاً دست اول و از همان زبان مبداست، مانند فارسی، عربی، ترکی و… ممکن است خواننده در همه دیدگاه‌ها با نظر نویسنده همداستان نباشد اما نمی‌تواند منکر تلاش و اهمیت کار وی شود.
کتاب «پیامبران بومی‌گرای ایران در سده‌های آغازین اسلام: شورش‌های دهقانی و زردشتی‌گری محلی» اثر پاتریشیا کرون، ایران‌شناس و استاد دانشگاه آکسفورد است که به موضوع بسیار مهم واکنش و نحوه‌ی رویارویی اقوام بومی و ایرانی به گسترش اسلام در سرزمین ایران می‌پردازد.
این کتاب از دو بخش اصلی تشکیل‌شده است: بخش اول به بررسی شورش‌ها و جنبش‌های مختلف در مناطق روستایی و کوهستانی ایران در اوایل دوران ورود دین اسلام به کشور اختصاص دارد. نویسنده ضمن استفاده از پژوهش‌های پیشین در این زمینه، با افزودن منابع تازه از متون چینی و آسیای مرکزی، شواهد و مستندات جدیدی را نیز ارائه می‌کند.
بخش دوم که بخش اصلی و نوآورانه این کتاب محسوب می‌شود، به تحلیل و واکاوی نظام‌مند باورها و عقایدمذهبی جنبش‌های شورشی و اقوام بومی می‌پردازد.
کرون تلاش می‌کند تا با استفاده از منابع گسترده‌ای، شامل متون عربی، پهلوی، پارسی، یونانی، سریانی، بودایی، مانوی و دیگر منابع، ریشه‌های این عقاید را به دوران پیش از اسلام یا قبل‌تر بازگرداند و ارتباط آنها را با آیین زرتشتی و اندیشه‌های ایرانی کهن روشن سازد. فصل‌های بخش سوم، به موضوعی کاملاً متفاوت و جدید در این حوزه می‌پردازد؛ یعنی الگوهای ازدواج و روش‌های تولیدمثل در میان این جنبش‌های شورشی. نویسنده با بررسی همین منابع متنوع، به ریشه‌یابی این الگوها پرداخته و نقش آنها را در شکل‌گیری یک آرمان‌شهر در دوران ساسانیان بحث می‌کند.
در فصل پایانی، پاتریشیا کرون به تبیین تداوم و استمرار این مجموعه از باورها و رفتارها از اوایل دوران اسلامی تا دوره‌ی معاصر می‌پردازد و نشان می‌دهد چگونه این عقاید، در طول قرون، گرچه شکل و محتوای متفاوتی به خود گرفته، اما همچنان در بخش‌هایی از جامعه‌ی ایرانی حضور داشته است. درواقع هدف اصلی کتاب، تحلیل مجموعه‌ای از عقاید و باورهای دینی می‌باشد که به مدت دوهزار سال در میان اقوام کوه‌نشین ایران ریشه داشته است.
همچنین این کتاب به بررسی جنبش‌های روستایی و مذهبی در ایران دوران اولیه‌ی اسلامی می‌پردازد که تحت‌تاثیر آیین زرتشت بودند. نویسنده با تکیه‌بر منابع تاریخی و یافته‌های باستان‌شناسی، به بررسی جنبش‌های شبه‌مذهبی می‌پردازد که پایگاه اجتماعی آنها دهقانان و روستائیان بودند، که علیه حکومت مرکزی شوریدند. از جمله این جنبش‌ها می‌توان به مزدکیان، خرم‌دینان و مانویان اشاره کرد. کرون نشان می‌دهد که این جنبش‌ها در بطن خود، بقایایی از آیین زرتشت و باورهای کهن ایرانی را حفظ کرده و می‌کوشیدند با الهام از شخصیت «پیامبران بومی» هویت پیشااسلامی ایرانی را احیا کنند. درواقع این جنبش‌ها، واکنشی دربرابر نفوذ فرهنگ جدید بودند که نخبگان شهری و درباری را دربر گرفته بود. لذا شاهد تقابلی میان اسلام رسمی حاکمان و اسلام عامیانه و آمیخته با باورهای زرتشتی توده‌های مردم و دهقانان هستیم.
کرون همچنین، به بررسی تعامل میان باورهای زرتشتی محلی و اسلام می‌پردازد. نکته‌ی شایان توجه این است که نویسنده بر اهمیت و جذابیت این پژوهش برای محققان رشته‌های گوناگونی چون مسیحیت و یهودیت اولیه، گنوسی‌گری، تاریخ جنسیتی، تاریخ تطبیقی و امپراتوری‌ها تاکید می‌کند. او راهنمایی‌هایی را برای خوانندگان در هر یک از این رشته ها ارائه می‌دهد تا بتوانند از فصول و بخش‌های مرتبط با علایق پژوهشی خود در این اثر بهره ببرند. لازم به ذکر است که انگیزه‌ی اصلی نگارش این کتاب برای خانم کرون، آموزش درسی در زمینه‌ی گذار از دوره پیش از اسلام به اوایل اسلامی در ایران بوده که در دانشگاه آکسفورد آن را تدریس می‌کرده است. این امر باعث شد تا به تدریج علاقه‌مند به نگارش اثری در این زمینه شود که حاصل آن، کتاب حاضر است.
این کتاب به شکلی نوآورانه، چشم‌اندازی متفاوت از تاریخ و جنبش‌های اجتماعی-مذهبی ایران در سده‌های نخستین اسلامی ارائه می‌کند. خواندن این کتاب به درک بهتر جریان‌های فکری و اجتماعی دوران پر فرازونشیب تاریخی ایران کمک شایانی می‌کند و شایسته‌ی مطالعه برای علاقه‌مندان به حوزه‌ی مطالعات دینی، چه قبل از اسلام و چه بعد از آن است.
مولف کتاب؛ پاتریشا کرون
پاتریشا کرون، پژوهشگر، نویسنده، شرق‌شناس و تاریخ‌دان (تاریخ صدر اسلام) بود او استاد موسسه مطالعات پیشرفته، دانشگاه پرینستون بود. وی در دانمارک به دنیا آمد و در همان‌جا تحصیلات اولیه را پشت سر گذاشت. سپس به بریتانیا نقل مکان کرد و تحصیلات دانشگاهی و عالی را در دانشگاه لندن به اتمام رساند، و در دانشکده مطالعات خاوری و آفریقایی در سال 1974 میلادی به درجه دکترا نایل آمد. او بین سال‌های 1974 تا 1977 در دانشکده مطالعات خاوری و آفریقایی دانشگاه لندن فعالیت کرد و سپس به مدت 20 سال در دانشگاه کمبریج مشغول بود، و در سال 1997 به مؤسسه مطالعات پیشرفته در دانشگاه پرینستون آمریکا پیوست.
از کرون بیش از ده کتاب در زمینه تاریخ و تمدن اسلامی منتشر شده، و او در انتشار مجموعه پژوهش‌هایی در زمینه قانون اسلامی و مطالعات اجتماعی نیز مشارکت داشته است. وی همچنین عضو هیئت مدیره پنج نشریه ادواری تاریخی از جمله دائرةالمعارف اندیشه سیاسی بود، و در انجمن فلسفه آمریکا نیز عضویت داشت. همچنین در دانشکده الهیات در دانشگاه آرهوس نیز سمت استاد افتخاری داشت.
مترجم کتاب؛ سید محمد کاظم فیروزمند خلخالی
سید محمد کاظم فیروزمند خلخالی متولد 1325 در سه دهه گذشته عناوین متعددی کتاب ترجمه کرده که برخی از آنها همچون شاخه زرین و ایران بین دو انقلاب همچنان بازچاپ می‌شوند.
کاظم فیروزمند در حوزه‌های دین‌پژوهی اساطیر نقد ادبی و اسلام‌شناسی متن‌های مهمی را با اشراف و وسواس و به زبانی دقیق به فارسی برگردانده که ترجمه آثار پاتریشیا کرون اسلام‌شناس معاصر از آن میان مثال زدنی است.
مهمترین ترجمه‌های فیروزمند عبارتند از «شاخه زرین (پژوهشی در جادو و دین)» اثر جیمز جورج فریزر، «ایران بین دو انقلاب از مشروطه تا انقلاب اسلامی» نوشته یرواند آبراهامیان، «بنیادهای اندیشه سیاسی مدرن» اثر کوئنتین اسکینر و «بریتانیا و انقلاب مشروطه ایران» اثر منصور بنکداریان.
