حوزه علمیه حله یکی از پربارترین حوزه های شیعی است که به نشر فرهنگ اسلامی و فقه جعفری پرداخته است شکوفایی این حوزه به عصری برمی گردد که بغداد به دست هلاکو سقوط کرد و حوزه های علمیه بغداد و نجف از نشاط افتاد لیکن به سبب امان خواهی مردم حله این شهر به صورت یکی از شهرهای علمی شیعه درآمد و فضیلتی را که علی(ع) در خصوص این شهر گفته بود آشکار کشت و این شهر مردمی پاک سرشت را به جهان اسلامی ارزانی داشت.
دوره اول
هر چند پیش از حمله هلاکو به بغداد حله یکی از شهرهای شیعه نشین محسوب می گردید و علما شیعه در آن ساکن بوده اند لیکن رونق حوزه علمیه شیعه به این عصر (پس از حمله هلاکو به بغداد) برمی گردد. از آن پس حوزه حله مهد پرورش اساتید و فقهای شیعه امامیه به شمار آمد و عصر سرگردانی و بلای اشغال مغول را به عصر شکوفایی اندیشه ها تبدیل نمود لذا در این دوره تحرک علمی بغداد و نجف به حله و پس از آن به کربلا منتقل گردید لیکن پس از مدتی حوزه علمیه نجف بار دیگر رونق خود را بازیافت.
دانشمندانی که در قرن ششم از حله برخاسته اند عبارتند از: 1 - ابو الفضل بن الحسین الاحدب 2 - جعفر بن هبة الله بن نما 3 - الحسن بن طارق بن الحسن 4 - الحسن بن محمد بن الحسن بن معیه 5 - عربی بن مسافر 6 - علی بن علی بن نما 7 - علی بن نصر الله بن هارون 8 - کتائب بن فضل الله 9 - محمد بن ادریس 10 - محمد بن علی بن احمد 11 - محمد بن محمد بن ثابت بن سکون 12 - محمد بن محمد بن هارون بن کوکب 13 - محمد بن منصور بن احمد بن ادریس 14 - هبة الله بن نما 15 - یحیی بن الحسن بن الحسین بن بطریق 16 - یحیی بن الحسن بن سعید
دوره اول
دوره اول حوزه علمیه حله که از قرن ششم تا هشتم را شامل می شود از پرتکاپوترین دوره های این مرکز علمی - فرهنگی است که با آثاری چون: - شرایع الاسلام: محقق حلی - تذکرة الفقها: علامه حلی - مختلف الشیعه: علامه حلی - کشف المراد: علامه حلی
به نشر تفکر شیعی و احیای علوم اهل بیت عصمت(ع) پرداخت و عصر تهاجم مغولان را به عصر علم و ایمان مبدل ساخت.
دوره دوم
این دوره از قرن نهم تا عصر حاضر را شامل می شود در این دوره نسبة طولانی حوزه علمیه حله به حرکت خود ادامه داده و در پرورش استعدادها درخشان جهان اسلام تلاش کرده است با این تفاوت که در این دوره حوزه حله آن درخشش سابق را نداشته است هر چند دانشمندان متفکری از این شهر برخاسته اند نوعا سطوح عالی آموزشی را در حوزه های مجاور - حوزه علمیه نجف و کربلا - گذرانده اند.
