امام(ره) قائل به حل مسایل مستحدثه براساس اخبار معصومین(ع) بود/ تبیین نظریه خطابات قانونی

به گزارش خبرگزاری بین‎المللی قرآن (ایکنا) در این نشست علمی که دیشب 16 خرداد ماه برگزار شد حجج اسلام والمسلمین کاظم قاضی‌زاده و ابوالقاسم مقیمی از استادان حوزه علمیه به ارایه بحث پرداختند.

در ابتدای این نشست علمی حجت‎الاسلام والمسلمین قاضی‌زاده گفت: یکی ازمباحث اصلی که امام راحل در بحث اصول بنیان نهاد، مبحث اعتباریات بوده است.
وی افزود: امام راحل بر این عقیده بودند که نباید در علم اصول قواعد را حقیقی بدانیم. امام راحل بیان کردند که احکام حقیقی از اعتباری جداست ولی کسانی که این راه را نرفتند، اشتباه کردند.
قاضی‌زاده اظهارکرد: رویکرد امام در علم اصول، رویکرد عرفی بود البته ایشان نگاه خاصی نیز به مسئله عقل داشتند. در واقع ایشان نظر خاصی در بحث حضور سیره عقلا در امارات شرعی داشتند که در واقع امارات شرعی نیز پذیرش حجیت خبر واحد و نظایر آن است.
وی گفت: بحث کاربردی امام راحل در اینجا آن است که سیره عقلا در بحث امارات، اصل است. امام بیان می‌کنند که در این بحث باید دید که مردم بدون اینکه این همه استدلال و برهان اقامه کنند خودشان قول خبری و اصالت الصحه را مد نظر دارند و به آن عمل می‏‌کنند.
رئیس موسسه فهیم بیان کرد: یکی دیگر از بحث‎های کاربردی امام راحل در این بحث آن است که امام حدود اطلاق برای سیرعقلا را بسیار مهم می‎دانستند و می‎گفتند اگر عقلا بگویند که حجت خبر واحد تایید شده است باید اطلاق آن فراگیر باشد. امام می‎گفتند حد اطلاق یک خبر به حدی بر می‎گردد که عقلا با آن خبر واحد برخورد می‌کنند.
وی گفت: بحث امام ناظر به این اصل بود که حدود در بحث اطلاق بسیار مهم است و نتیجه‎ای که ایشان در این بحث می‎گیرند برای ما بسیار کارآمد و کاربردی بود زیرا نظر ایشان بر این بود که حجیت خبر از علوم غریبه صحیح نیست یعنی کسی نمی‎تواند بگوید که من فلان مسئله را از امام زمان(عج) پرسیدم و ایشان چنین گفتند و پس شما هم چنین کنید.

مخالفت امام با یک آسیب‌ علمی

قاضی زاده بیان کرد: متاسفانه امروز جامعه ما از این بحث‎ها پر شده است که مسایلی را از برخی از علمای مرحوم ذکر می‎کنند و از دیگران هم می‎خواهند بر این اساس عمل کنند در حالی که امام می‎فرمایند که این مسئله حجیت ندارد و دلیل هم آن است که مبنای علم، عرفی است.
در ادامه این نشست علمی، حجت‎الاسلام والمسلمین مقیمی، کارشناس اصول حوزه با اشاره به تفاوت‎ نظرات امام خمینی(ره) با نظر بسیاری از اصولیون در برخی از قواعد اصولی گفت: یکی از اصول امام در علم اصول عدم پذیرش مرزبندی اصولی است زیرا ایشان قائل بودند که اختلاف در علوم به ذات آن علوم باز می‎گردد.

کاربرد بناهای متصل به معصوم در حل مسایل مستحدثه

وی افزود: یکی از تفاوت‎های نظری امام راحل در بحث وضع در علوم است که با بسیاری از نظرات علما متفاوت بود. امام راحل تفصیل وضع بر چهار قسم که مشهور قول علما بود را نمی‎پذیرفتند و در حقیقت امام به قائلین با بنای عقلا نیز اختلاف نظر داشتند، زیرا می‌گفتند که در بناهایی که متصل به امام معصوم است می‌توان این بنا را احراز در بناهای مستحدث دانست زیرا ائمه از غیب خبر داشتند.
وی گفت: ایشان در عرف بنا را بر نیازمندی عقلا به امضای شارع در حکمی می‎دانستند که به حکم شرعی وصل می‎شود اما در همین بحث، بحث بسیار مهم کیفیت القای خطابات مطرح می‎شود که از مهمترین نوآوری‎های امام راحل در این بحث است.
این کارشناس علم اصول حوزه بیان کرد: این بحث جدی در میان اصولیون مطرح بود که خداوند وقتی در قرآن خطاب «یا ایها الذین آمنوا» یا نظایر آن را مطرح می‎کند منظور آن شخص نیست البته خطابات شخصی قرآن به پیامبران به شکل خاص مشخص است ولی در اینجا بیان کلی است.
وی گفت: بنای اصولیون این است که شارع در جعل احکام شرعی یک یک ما را که مورد خطاب قرار نداده است و حکم روی یک سری عناوین رفته است حال سوال این است که کسانی که در آینده می‎آیند هم مورد خطاب قرار می‎گیرند که در اینجا اصولین بیان می‎کنند که این بحث برای برانگیختن و بعث و ترغیب همه مومنان است و به آنها بار شده است.
مقیمی اظهارکرد: علما بحث انحلال خطاب را مطرح کردند که منظور آن بود که یک بحث راجع به شمول خطاب نسبت به نسل‎های آینده است. آن را از باب قضایای حقیقیه حل کردند که حکم روی موضوع مفروض الوجود رفته است و به همین خاطر هر فردی که به دنبال می‎آید مصداق موضوع هستند.

نظریه خطابات قانونی

وی گفت: امام نقدی جدی به این تعبیر داشت و آن را برگرفته از نظرات ملاهادی سبزواری می‏‌دانست و به همین واسطه علما نظرات بسیاری در این بحث مطرح کردند که اگر فقط هدف بعث است اگر این خطاب به عاصی یا کافر یا لجوج یا دیوانه و مجنون و عاجز بشود که این کار، کار لغوی است به همین خاطر بود که ایشان نظریه خطابات قانونی را برای حل این مشکل ارایه کردند.
مقیمی تصریح کرد: در واقع امام بیان کردند که در این بحث شارع به دنبال انگیزش نیست بلکه به دنبال جعل یک قانون کلی است که همه باید آن را رعایت کنند و البته در این مسیر باید به آن آگاهی یابند و خوب در این زمینه بسیاری افراد را نیز شامل نمی‎شود زیرا شرط اول پذیرش کلیت حوزه قانونی است نه خود قانون.