راه رسیدن به قرب خدا عبادت است

از مجموع آنچه تاکنون گفتیم به این نتیجه رسیدیم که:

اولا: انسان موجودی است که باید با سیر و حرکت اختیاری به کمال نهایی برسد.

ثانیا: هدف اصلی انسان قرب به خداست.

ثالثا: سیر و حرکتی که به سوی چنین مقصد والایی انجام می گیرد یک سیر باطنی است که از اعماق روح و دل انسان آغاز می شود و اگر نیروهای طبیعی و حرکتهای جسمانی مثل زیارت کعبه و خانه خدا و زیارت پیامبر صلی الله علیه و آله وسلم و امامان علیهم السلام هم مطرح است، در واقع اینها فقط ابزارهایی اند که در رسیدن به کمال نهایی مورد استفاده قرار می گیرد.

حال با توجه به این مقدمات تنها راه صحیح برای رسیدن به این مقصد، بندگی خدا و پرستش معبود واقعی اوست و هیچ کار و فعالیتی برای بندگی خدا غیر از عبادتش که در دستور شرع مبین به نام «واجبات» و «مستحبات» آمده است عبادت و پرستش نمی باشد. منظور ما از عبادت تنها کارهایی نیست که قصد قربت شرط صحت آن است مثل نماز و روزه بلکه مراد از عبادت تمام کارهایی است که مورد رضایت الهی باشد که انسان آنها را با قصد تقرب انجام دهد؛ چه قصد تقرب شرط صحت آن باشد مثل عبادات، یا قصد تقرب شرط صحت آن نباشد بلکه شرط کمال و ثواب در آنهاست مثل کار کردن، کشاورزی، صنعتگری، کارگری، شستشو و ملاقات بیماران و بستگان، مدرسه سازی و خلاصه همه کارهای روزمره انسان.

در قرآن کریم گاهی به نحو کلی به این حقیقت اشاره می کند:

«و ما خلقت الجن و الإنس إلا لیعبدون؛ ⁽¹⁾ جن و انس را نیافریدیم مگر برای این که مرا پرستش کنند» یعنی هدف از خلقت که رسیدن انسان به کمال مطلق باشد، تنها از راه عبادت است.

«و أن اعبدونی هذا صراط مستقیم؛ ⁽²⁾ مرا پرستش کنید، این است راه راست.»

و گاهی راه سعادت و فلاح را با ذکر عبادتهای خاص مشخص می کند: «قد أفلح من تزکی * و ذکر اسم ربه فصلی؛ ⁽³⁾ رستگار کسی است که تزکیه کرد، و به یاد خدا بود (همان حالت قلب و توجه الی الله است) پس نماز خواند» یعنی تزکیه به یاد خدا بودن است و برای رسیدن به یاد خدا نماز گزاردن است.

«...وأقم الصلاةلذکری؛ ⁽⁴⁾ نمازبخوان برای آن که به یاد من باشی» البته نمازهدف نیست، بلکه ذکر و یاد خدا بودن هدف است منتهی نماز تجلی آن ذکر قلبی است.

درباره زکات چنین آمده است: «خذ من أموالهم صدقة تطهرهم و تزکیهم بها...؛ ⁽⁵⁾ از اموال آنان زکات دریافت کن تا این زکات موجب شود خودشان پاک شوند و تزکیه گردند» یعنی دادن زکات از اموال، دل انسان را پاکیزه می کند، نه مال را، زیرا مال مانع رشد است و با دادن آن، مانع برداشته می شود و تزکیه حاصل می گردد.

قرآن کریم درباره انفاق می فرماید: «لن تنالوا البر حتی تنفقوا مما تحبون...؛ ⁽⁶⁾ هرگز به نیکی نمی رسید تا از آنچه دوست دارید انفاق کنید» یعنی پیراهن کهنه، غذای مانده و دور ریختنی را به فقیر دادن، باعث تزکیه نمی شود، باید همان چیزی را که خود دوست می داری به فقیر بدهی تا تزکیه حاصل شود.

و نیز درباره روزه می فرماید: «یا أیها الذین آمنوا کتب علیکم الصیام کما کتب علی الذین من قبلکم لعلکم تتقون؛ ⁽⁷⁾ بر شما روزه نوشته شد چنان که بر پیشینیان نوشته شده شاید به تقوا برسید» کسی که ساعتها در روزهای گرم تابستان از آشامیدنی و خوردنیهایی که به آن خو گرفته است دل بکند به تقوا می رسد زیرا تقوا همان حفاظت نفس از فساد و تباهی است.

خلاصه تمام عبادتهایی که اسلام برای مسلمین تشریع نموده اعم از واجب و مستحب انسان را به کمال معنوی می رساند و نمونه کامل این سالک الی الله پس از پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله وسلم علی بن ابی طالب علیه السلام است که در تزکیه نفس و تحمل مشکلات در راه عبادت و رضای خدای متعال، و نیز از نظر مبارزه با خواسته های نفسانی انسان کامل و نمونه بشریت بوده است.

پی نوشت ها:

1) الذاریات (51) آیه 56

2) یس (36) آیه 61

3) اعلی (87) آیات 14 15

4) طه (20) آیه 14

5) توبه (9) آیه 103

6) آل عمران (3) آیه 92

7) بقره (2) آیه 183