1. معرفی ماخذ برای این محورها:
1. علل وانگیزه های نهضت عاشورا.
2. فسادهای رژیم بنی امیه .
3.اهداف نهضت امام حسین( ع) .
4. مراحل نهضت (8 مرحله) .
5. آثار و نتایج نهضت .
6. شهدای آل ابیطالب .
7. شناخت کوفه .
8. ویژگیهای یاران حسین( ع) .
9. گریه و سوگواری .
10. زیارت کربلا.
11. شعر.
2.کتابشناسی قیام عاشورا:
الف : کتابهای تاریخی و نقل وقایع ( عربی - فارسی) .
ب : کتابهای تحلیلی ( عربی - فارسی) .
شناخت منبع برای هر بحثی , هم محقق را برای یافتن مطلب مورد نظر یاری می دهد و هم علاقمندان به یک موضوع را به جای و جایگاه هر بحث , آشنا می سازد و تسهیلی برای مطالعه آنست .
ماه محرم , یادآور حماسه بزرگ و بی نظیراست , که با فرا رسیدن این ایام , بحث و مطالعه و سخن از عاشورا و نهضت امام حسین[ع] وانگیزه ها واهداف و ثمرات آن ,اوج می گیرد واین روزها روز حسین و کربلا و حدیث عشق و جهاد و شهادت است .
ازاین رو, در آنچه می خوانید, دو گونه منابع و کتابشناسی و ماخذشناسی تقدیم شما می گردد:
1. ماخذهای ریز موضوعات مربوط به قیام کربلا در کتب مختلف .
2. کتابهای مربوط به قیام سیدالشهدا علیه السلام .
در بخش نخست , هم از کتابهایی آدرس داده شده که به طور مستقل به کربلا و قیام عاشورا مربوط است و هم جایگاه این مباحث در کتب مختلف دیگر.
در بخش دوم , بیشتر کتابهایی که درباره همین موضوع نگاشته شده , معرفی می گردد.
یادآوری : تذکراین نکته پیش از شروع , ضروری است که در هر دو بخش , تنها گوشه ای از موضوعات و منابع و کتب معرفی شده , نه همه آنها, بدیهی است که ارائه یک کتابنامه مستقل و موضوعی , حجمی بسیار عظیم خواهد شد که دراین مختصر نمی گنجد.
این علل عبارت انداز:
1. تعهد و مسئولیت دینی واجتماعی امام حسین(ع) در برابراسلام و مسلمانان .
2.افزایش فسادها وانحرافات و ستمهای بنی امیه .
3.امر به معروف و نهی از منکر.
4. به خطرافتادن موجودیت دین واساس اسلام .
5. غصب حکومت , توسط رژیم اموی و تسلط ناروا بر جامعه .
6.اعلام آمادگی کوفیان برای یاری امام در نهضت و قیام .
مجموعه اسباب فوق ,امام را به قیام واداشت تااحیاگراسلام شود و از موجودیت دین دفاع کند.اما منابع بحث های فوق :
حیاه الامام الحسین(ع) , ج 2.270, 280, 288.
پرتوی از عظمت حسین(ع) , .284.
حماسه حسینی , ج 2.9 ج 3.179, 239, 155, 171.
اسوه های جاوید.98.
شیعه و زمامداران خود سر, .90.
شیعه دراسلام , .133.
شهید جاوید, .17, 341.
بررسی تاریخ عاشورا, .69, 105.
بعثت , غدیر, عاشورا, گفتار ششم .
عاشورا, شکست پیروز؟.
سلام بر عاشورا, ف -صلواتی .
چراامام حسین(ع) قیام کرد؟ محمدتقی شریعتی .
سیری کوتاه در حماسه ای بزرگ , حریری .
فلسفه انقلاب امام حسین(ع) , یحیی نوری .
انگیزه قیام امام حسین(ع) , /05/
عاشورا, علی - صاد.21.
تاریخ الشیعه ,.25
ارزیابی انقلاب امام حسین(ع) , .149.
عاشورا چه روزی است ؟.185.
چهارده اختر تابناک , .107.
پیشوایان ما, .114.
2. فسادهای رژیم بنی امیه
دودمان ننگین و ضداسلام بنی امیه , در زمینه مختلف اجتماعی , سیاسی , اقتصادی و...از فسادهایی برخوردار بود که قیامی برای ریشه کن ساختن لازم داشت .این فسادهااز سالها پیش شروع شده بود که با مرگ معاویه و به خلافت رسیدن یزید, به اوج خود رسید و قیام حسینی را در پی داشت . اهم این فسادهاازاین قرار بود:
1.اسلام زدایی و تحریف معارف دین و بدعت گذاری .
2. ترویج فرهنگ جبر و سکوت و تسلیم .
3. غارت بیت المال مسلمانان و صرف آن در راه منافع وامیال شخصی .
4. فساداخلاقی و ترویج شراب و شهوت و قمار واحیای ضدارزشهای دوران جاهلی .
5. به کار گماردن عناصر نالایق و فاسد, تنها به دلیل[ اموی] بودن .
6. حیله گری و تزویر و تبلیغات دروغین .
7. کینه و عداوت آنان بااولاد علی علیه السلام .
8. محروم کردن شیعه از حقوق سیاسی ,اجتماعی واقتصادی .
9. کشتارهای دسته جمعی مسلمانان و سرکوب آنان در شهرها.
10. دستگیری و کشتن چهره های درخشان وانقلابی و آگاه و مسلمان .
11. بیعت گرفتن اجباری از مردم و سران , به نفع یزید.
اما منابع :
در کتبی که ذکر می شود, بیشتر مسائل فوق آمده است ولی نسبت به دو موضوع , به طور مشخص , منبع ذکر می کنیم ,اما منابع کلی برای محورهای بالا:
حیاه الامام الحسین(ع) , ج 2.154, 282, 119, 166.
پرتوی از عظمت حسین(ع) , .262, 278, 252, 339.
معاویه , سردسته تبهکاران , .502, 358, 432, 385.
معاویه و تاریخ , .145, 209.
قیام حسین(ع) , شهیدی , .13.
الغدیر, ج 11.16.
درسی که حسین به انسانها آموخت , .107.
شیعه و زمامداران خود سر.65.
سلام بر حسین(ع) , .20.
الامامه والسیاسه , ج 1.204.
ارزیابی انقلاب امام حسین(ع) , .71.
درباره جنایات و کشتار و زندانی کردن و کشتن بزرگان شیعه و مبارزان علوی :
تاریخ الشیعه , .20.
معاویه و تاریخ , .115.
ادب السیاسه , .14.
الغدیر, ج 10.257, ج 11.37.
صلح امام حسن(ع) ,.431.
درسی که حسین(ع) به انسانها آموخت , .107.
تاریخ بعقوبی (ترجمه ), ج 2.161.
قمقام زخار,.185.
حیاه الامام الحسین(ع) , ج 2.120,138, 166.
درباره بیعت گرفتن به نفع یزید:
نهضه الحسین(ع) , شهرستانی , .43.
قمقام زخار,.230.
معصوم پنجم , .114.
درسی که حسین(ع) به انسانها آموخت , .78,132.
حیاه الامام الحسین(ع) , .176.
مع الحسین فی نهضته ,.43.
تاریخ طبری , ج 4.224.
خطابه زینب کبری , .218.
سلام بر حسین , .17. بحارالانوار, ج 44.311.
معاویه سردسته تبهکاران , .411.
اعیان الشیعه , ج 1.583.
الغدیر, ج 1.227.
حماسه حسینی , ج 3.126.
الامامه والسیاسه , ج 1.165.
تاریخ تحلیلی اسلام , .160.
اوراق سیاه شمس گیلانی .
الامام الحسین بن علی الشهید, .41.
3.اهداف نهضت امام حسین(ع)
منظور هدفهایی است که سیدالشهداء, رسیدن به آنها, یا تحقق آنها را, پس از شهادتش , در نظر داشت .این اهداف , که در سایه قیام کربلا تحقق یافت , به نحوی از آثار و ثمرات نهضت عاشورا هم به حساب می آید. ازاین رو, در مجموع ,این اهداف و آثار به این صورت مطرح می گردد:
1. زنده کردن اسلام .
2. آگاه ساختن مسلمانان وافشای ماهیت واقعی امویان .
3.احیای سنت نبوی و سیره علوی .
4.اصلاح جامعه و به حرکت در آوردن امت .
5.از بین بردن سلطه استبدادی بنی امیه بر جهان اسلام .
6. آزادسازی اراده ملت از محکومیت سلطه و زور.
7. حاکم ساختن حق و نیرو بخشیدن به حق پرستان .
8. تامین قسط و عدل اجتماعی واجرای قانون شرع .
9.از بین بردن بدعتها و کجرویها.
10. تاسیس یک مکتب عالی تربیتی و شخصیت بخشیدن به جامعه .
اما منابع این بخش :
حیاه الامام الحسین(ع) , ج 3.440و449 ج 2.361, 340, 394.
انقلاب تکاملی اسلام , 748, 858.
شهید جاوید, 391.
حماسه حسینی , ج 1.161 ج 2.181.
پرتوی از عظمت حسین(ع) , .419, 431, 436, 446, 429.
درسی که حسین(ع) به انسانها آموخت , .193.
نهضة الحسین(ع) , .155.
پیشوای شهیدان , .285.
زینب در کاروان کوفه و شام , .217.
الوقایع والحوادث , ج 4.70 ج /11/5 عاشورا چه روزی است ؟ .185.
پیشوایان ما, .148.
تاریخ تحلیلی اسلام , .169.
ارزیابی انقلاب امام حسین , .233.
4. مراحل نهضت
دراین بخش , بیشتر پیگیری تاریخی رخدادهایی است که از آغاز تا به انجام , بوده که خود, به چندین مرحله تقسیم می شود. منابع هر مرحله را جدا جدا بر می شماریم :
1.امتناع(ع) از بیعت با یزید و به رسمیت نشناختن حکومت وی :
سلام بر حسین(ع) , .24.
الفبای فکری امام حسین(ع) , .100.
مقتل الحسین , مقرم , .157.
مع الحسین فی نهضته , .59.
انقلاب تکاملی اسلام , .778.
راه حسین ,/11
بحارالانوار, ج 45.1 تا135.
سیره الائمه الاثنی عشر, ج 2.40.
قمقام زخار, .257.
منتهی الامال , ج 1.297.
ارشاد مفید, ج 2.29.
معصوم پنجم ,.124.
امام حسن و امام حسین (ع) , 129.
الانتفاضات الشیعیه , .356.
2. خروج از مدینه به سوی مکه و هجرت شبانه و مخفیانه , همراه با اهلبیت ( ع ) :
حیاه الامام الحسین (ع) , ج 3.259, 297.
انقلاب تکاملی اسلام , 780.
نهضه الحسین(ع) , 47.
قیام حسین(ع) , 47.
قمقام زخار, 270.
منتهی الامال , ج 1.289.
اعیان الشیعه , ج 1.587.
الدوافع الذاتیه لانصارالحسین(ع) , .51.
ارشاد مفید, ج 2.32.
عوالم ( الامام الحسین ), .313.
معصوم پنجم ,.127.
امام حسن وامام حسین(ع) , .148.
پیشوای شهیدان , 121.
سیره امامان , ج 3.106.
سلام بر حسین(ع) , 29.
الفبای فکری امام حسین(ع) , 107.
کشف الغمه , ج 2.254.
3.اقامت چهارماهه در مکه , همراه با تبلیغات موثر و روشنگری اذهان مردم علیه یزید و تبیین علت امتناع از بیعت و هدف ازاین حرکت .
نهضة الحسین(ع) , 57.
الوقایع والحوادث , ج 2.63.
موسوعه العقادالاسلامیه , ج 3.240.
منتهی الامال , ج 1.301.
سیره الائمه الاثنی عشر, 58.
حیاه الامام الحسین(ع) , .121.
سلام بر حسین(ع) , .52.
الدوافع الذاتیه لانصارالحسین(ع) , .59/
راه حسین , .43.
قمقام زخار, .280.
4.اعزام نماینده ویژه خود (مسلم بن عقیل ) به کوفه برای زمینه سازی بیعت گرفتن از شیعیان هوادار, جهت تشکیل حکومت اسلامی , سرانجام , قیام مسلم و شهادتش در کوفه :
ارشاد مفید, .35.
شهید جاوید, .257.
بررسی تاریخ عاشورا,.54.
تاریخ یعقوبی (ترجمه ), ج 2.179.
معصوم پنجم , .135.
اعیان الشیعه , ج 9.58.
موسوعه العقادالاسلامیه , ج 3.245.
بحارالانوار, ج 44.366.
نهضة الحسین(ع) , .71.
قیام حسین(ع) , .126.
راه حسین(ع) , .60.
امام حسن وامام حسین(ع) ,.168.
قمقام زخار, .301.
منتهی الامال , ج 1.307.
مقتل الحسین , مقرم , .165.
یک شب مهلت ,.40.
پیشوا شهیدان , 301.
سلام بر حسین(ع) , 76.
سیره امامان , ج 3.119.
درسی که حسین(ع) به انسانها آموخت , .236.
الفبای فکری امام حسین(ع) , .201.
حیاه الامام الحسین(ع) , ج 2.337 تا 416.
امام حسین وایران , .28.
الشهید مسلم بن عقیل , مقرم .
فداکاری مسلم بن عقیل , تجمه :ابوالفضل قاسمی .
مسلم بن عقیل , کمره ای , .108.
5. حرکت از مکه به سوی عراق , برای بدست گرفتن رهبری نهضت و پیوستن به انقلابیون کوفه :
تاریخ طبری , ج 4.286.
حیاه الامام الحسین(ع) , ج /09/3
پرتوی از عظمت حسین(ع) , .301.
الفبای فکری امام حسین(ع) , .155.
درسی که حسین(ع) به انسانها آموخت , .251.
نهضه الحسین(ع) , .65.
اعیان الشیعه , ج 1.593.
قمقام زخار, .325.
قیام حسین(ع) , .147.
راه حسین(ع) , .121.
ارشاد مفید, .67.
منتهی الامال , ج 1.320.
الدوافع الذاتیه لاصحاب الحسین , .135.
سیره الائمه الاثنی عشر, .65.
مع الحسین فی نهضته , .159.
امام حسن وامام حسین(ع) , .175.
یک شب مهلت , .49.
پیشوای شهیدان , .145.
سلام بر حسین , .91.
6. رسیدن به کربلا و قرار گرفتن در محاصره دشمن پیش از رسیدن به کوفه (2 محرم ) تا حوادث و برخوردهای قبل از عاشورا:
بررسی تاریخ عاشورا, .108.
اعیان الشیعه , ج 1.598.
تاریخ طبری , ج 4.321.
قمقام زخار, .366.
ارشاد مفید, .75.
الدوافع الذاتیه , .196.
معصوم پنجم , .216.
سیره الائمه الاثنی عشر, ج 2.72.
مقتل الحسین , مقرم , .245.
مع الحسین فی نهضته , .183.
امام حسن وامام حسین(ع) , .199.
یک شب مهلت , .62.
کشف الغمه , ج 2.257.
الوقایع والحوادث , ج 2.89.
درسی که حسین به انسانها آموخت , .270.
الفبای فکری امام حسین(ع) , .287.
حیاه الامام الحسین(ع) , ج 3.91.
قمقام زخار, .366.
نهضه الحسین(ع) , .91.
تاریخ طبری , ج 4.321.
اعیان الشیعه , ج 1.598.
بررسی تاریخ عاشورا, .108.
7. شهادت امام واصحابش در حماسه بزرگ روز عاشورا, به میدان رفتن اصحاب و بستگان امام و حماسه آفرینی در دفاع از حق :
منتخب التواریخ , .230.
بررسی تاریخ عاشورا, .128.
خون خدا, .86.
اعیان الشیعه , ج 1.601.
امام حسین وایران , .456.
حیاه الامام الحسین(ع) , ج 2.159 و 271, ج 3.203.
درسی که حسین(ع) به انسانها آموخت ,.285.
الوقایع والحوادث , ج 2.270, ج 3.165.
سیره امامان , ج 3.178.
سلام بر حسین(ع) , .116.
اولین تاریخ کربلا (ترجمه مقتل ابی مخنف ), .125.
اسوه های جاوید, .139.
پیشوای شهیدان , .197.
مقتل الحسین , مقرم , .271.
مع الحسین فی نهضته , .221.
عوالم ( الامام الحسین ), .324.
ارشاد مفید, .114.
منتهی الامال , ج 1.394.
قیام حسین(ع) , 170.
راه حسین(ع) , 209.
قمقام زخار, .403, 447.
ائمتنا, دخیل , ج 1.231.
نهضه الحسین(ع) , .137.
8. بهره برداری امام سجاد و حضرت زینب واهل بیت , علیهم السلام ,از خون شهیدان و رساندن پیام شهادت به مردم , در طول اسارت و پس از آن . دراین بخش , حوادث طول اسارت و پس از شهادت امام و ماجراهای کوفه و شام وافشاگری های موثر و بیدارگر علیه رژیم حاکم هم مورد نظراست :
منتهی الامال , ج 1.401.
نهضه الحسین , .143.
قمقام زخار, .515.
معصوم پنجم , .302.
تاریخ یعقوبی (ترجمه ), ج 2.182.
حماسه حسینی , ج 1.313.
زندگانی علی بن الحسین , (شهیدی ), .49.
بررسی تاریخ عاشورا, .148.
اعیان الشیعه , ج 1.612.
امام حسین وایران , .464.
شهید جاوید, .337.
زینب در کاروان کوفه و شام , .59.
اسوه های جاوید, .113, 143.
یک شب مهلت , .156.
بحارالانوار, ج 45.137.
قیام حسین(ع) , .184.
عوالم ( الامام الحسین ), .353.
مع الحسین فی نهضته , .293.
مقتل الحسین , مقرم , .402, 385.
امام حسن وامام حسین(ع) , 250.
خطابه زینب کبری , .257.
پیشوای شهیدان , .237.
سیره امامان , .183.
الوقایع والحوادث , ج 3.241, ج 4.30.
درسی که حسین به انسانها آموخت , .302.
حیاة الامام الحسین(ع) ج 3.299 تا 400.
کشف الغمه , ج 2.275.
5. آثار و نتایج نهضت
در بخش مربوط به اهداف نهضت , به طور ضمنی به آثار آن هم اشاره و برخی منابع آن معرفی گشت .
آن آثار, به طور دسته بندی شده تری باز هم یاد می شود و تنها به معرفی منبع برای یکی از آن آثار (نهضت های پس از عاشورا) می پردازیم .
اما آثار و نتایج حاصله از حادثه کربلا:
1. قطع نفوذ دینی بنی امیه برافکار مردم .
2.احساس گناه و شرمساری در جامعه , به خاطر یاری نکردن حق و کوتاهی درادای تکلیف .
3. پدید آمدن مکتب جدیداخلاقی وانسانی ( ارزشهای نوین عاشورایی و حسینی ).
4. فرو ریختن ترسها و رعبهاازاقدام و قیام .
5. رسوایی یزیدیان و بانداموی حاکم .
6. بیداری روح مبارزه در جامعه برضد ستم .
7. تقویت انگیزه های مبارزاتی مردم .
8. پدید آمدن انقلابهائی متعدد باالهام از کربلا.
9.الهام بخشی عاشورا به همه نهضت های رهایی بخش و حرکتهای انقلابی تاریخ .
10. تبدیل شدن[ کربلا] به دانشگاه عشق وایمان و جهاد و شهادت , برای نسلهای انقلابی شیعه .
11. به وجود آمدن یک مکتب و پایگاه نیرومند و عمیق و گسترده تبلیغی و سازندگی درباره چهره مقدس سیدالشهدا, علیه السلام , و شهادت آن حضرت .
و... آثار فراوان دیگر.
نهضتهای الهام گرفته از عاشورا:
این حرکتهای انقلابی عبارتست از:
انقلاب توابین .
انقلاب مختار.
انقلاب مدینه .
انقلاب مطرف بن مغیره .
انقلاب ابن اشعث .
انقلاب زید بن علی .
انقلاب ابی السرایا و...
اینکه به معرفی چند منبع , درباره چهار حرکت ازاین انقلابها می پردازیم :
الف :انقلاب توابین :
قمقام زخار, .681.
بحارالانوار, ج 45.358.
تشیع , پایگاه انقلاب , .50.
مع الحسین فی نهضته , .431.
سلام بر حسین(ع) , .193.
قیام های شیعه در تاریخ , .79.
حیاه الامام الحسین , ج 3.450.
تاریخ طبری , ج 4.426.
اعیان الشیعه , ج 7.229.
پیغمبر و یاران , ج 3.243.
تشیع در مسیر تاریخ , .199.
ارزیابی انقلاب امام حسین(ع) , .311.
انقلاب مدینه :
مع الحسین فی نهضته ,.420.
سلام بر حسین , .172.
حیاه الامام الحسین(ع) , ج 3.449.
تاریخ طبری , ج 4.370.
موسوعه العقادالاسلامیه , ج 3.307.
ارزیابی انقلاب امام حسین(ع) , .319.
ج : قیام مختار:
درسی که حسین به انسانها آموخت ,.194.
قمقام زخار, .705.
قیام حسین ,.195.
تشیع , پایگاه انقلاب , .54.
قیام مختار ثقفی .
تاریخ طبری , ج 4.487.
انتقام خونین .
ارزیابی انقلاب امام حسین(ع) , .324.
حیاة الامام الحسین(ع) , ج 3.453.
سلام بر حسین , .211.
مع الحسین فی نهضته , .440.
عوالم ( الامام الحسین ), .649.
بحارالانوار, ج 45.332.
تاریخ الشیعه , 35.
خروج مختار.
انتقام کربلا, ضیاء شاکر.
د: قیام زید:
سیره و قیام زید بن علی , حسین کریمان .
الغدیر, ج 3.69.
الوقایع والحوادث , ج 5.114.
مع الحسین فی نهضته , .483.
رهبر خونین انقلاب کوفه , عبدالرزاق .
مروج الذهب , ج 3.206.
اعیان الشیعه , ج 7.114.
مقاتل الطالبیین , .127.
ارزیابی انقلاب امام حسین , .338.
6. شهدای آل ابی طالب
شهیدانی که از آل ابیطالب در رکاب امام , به شهادت رسیدند, گاهی در منابعی به طور مستقل یاد شده است ,از جمله :
مقاتل الطالبیین ,ابوالفرج اصفهانی .
ارشاد مفید, .104.
حیاة الامام الحسین , ج 3.241.
عوالم ( الامام الحسین ), .342.
معصوم پنجم , .264.
منتهی الامال , ج 1.372.
قمقام زخار, .430.
مع الحسین فی نهضته , .273255.
7. شناخت کوفه
روحیات ,افکار, بی وفایی و... درباره کوفه و مردم آن , جای تحقیقی گسترده دارد.
درباره شناخت کوفه به چند ماخذاشاره می شود:
صلح امام حسن(ع) , .93.
حماسه حسینی , ج 2.286.
قیام حسین(ع) , .120.
تاریخ تحلیلی اسلام , .142, 166.
سفیه البحار, ج 2.498.
مع الحسین فی نهضته .129.
حیاة الامام الحسین(ع) , ج 3.419.
معجم البلدان , ج 4.490.
آثارالبلاد واخبارالعباد, .250.
8. ویژگیهای یاران حسین(ع)
آنچه درباره اصحاب امام و فداکاری در رکابش چشمگیراست , روحیه بالا و حماسی و عشق وایمان و شهادت طلبی آنان است . به چند منبع مطالعه درباره خصال واوصاف آن اصحاب فداکاراشاره می شود:
انصارالحسین(ع) , .39, 173.
الدوافع الذاتیه لانصارالحسین(ع) , محمدعلی عابدین .
ابصارالعین فی انصارالحسین , سماوی .
الوقایع والحوادث , .307.
مناقب ابن شهر آشوب , ج 4.257.
آنجا که حق پیروزاست , پرویز خرسند.
مرثیه ای که ناسروده ماند,پرویز خرسند.
خون خدا, .17, 57.
اعیان الشیعه , ج 1.582, 600.
منتخب التواریخ , 245.
حیاة الامام الحسین(ع) , ج 3.145.
سیره امامان , ج 3.149.
اسوه های جاوید, .115.
امام حسن وامام حسین(ع) , .122.
یک شب مهلت , .134.
عوالم ( الامام الحسین ), .333.
انقلاب تکاملی اسلام , .805.
مع الحسین فی نهضته , .179.
المواکب الحسینیه , مدارس و معسکرات , .85.
موسوعه العقادالاسلامیه , ج 3.287. فرسان الهیجاء, ذبیع الله محلاتی .
الامام الحسین بن علی الشهید, .103.
9. گریه و سوگواری
به عنوان احیاء آن حماسه و یاد کرد آن شهادتها که الهام بخش امتهاست , تاکید بسیاری بر مسئله گریه برامام حسین(ع) واقامه عزاداری و مراسم سوگواری و نوحه شده است .
برخی از منابع این بحث ازاین قراراست :
حماسه حسینی , ج 3.90.
شوق دیدار, .191.
سفینه البحار, ج 1.97.
تاریخچه عزاداری حسینی (ترجمه تاریخ النیاحه ), سیدصالح
الشهرستانی .
بحارالانوار, ج 44.278 ج 45.296.
وسائل الشیعه , ج 10.464.
اعیان الشیعه , ج 1.584.
مقتل الحسین , مقرم , .99, 124.
منتهی الامال , ج 1.289.
سلام بر عاشورا, صلواتی , .84.
یاد و یادآوران , دکتر شریعتی .
انتفاضته صفرالاسلامیه , 27.
امام حسن وامام حسین(ع) , 141.
سیدالشهداء (تهرانی ), .39.
عوالم ( الامام الحسین ), 525.
قمقام زخار, 771.
المواکب الحسینیه , مدارس و معسکرات ,ابوالحسن النقوی .
عزاداری از دیدگاه مرجعیت شیعه , ربانی .
گریه , حربه ای در دست شیعه , .18.
فلسفه عزاداری سیدالشهداء[ ع] , حسینعلی راشد.
10. زیارت کربلا
در راستای احیای یاد شهیدان عاشورا والهام گیری از آن بزرگان , زیارت مطرح است , هم نسبت به امامان معصوم واولیاء خدا و هم نسبت به قبر مطهر سیدالشهداء(ع) . بعضی از منابعی که درباره زیارت بحث کرده ,ازاین قراراست :
سیدالشهدا, .87. عوالم (الامام الحسین ), .711. وسائل الشیعه , ج 10.318.
من لایحضره الفقیه , ج 2.594.
شوق دیدار, .148.
زیارت , (مقالات پیام انقلاب ), شماره 115 به بعد.
زیارت , رکنی .
انتفاضته صفرالاسلامیه , .21.
الغدیر, ج 5.86.
سفینه البحار, ج 1.568.
بحارالانوار, ج 98 (بیروت ) /01
من لایحضره الفقیه , ج 2.594.
قمقام زخار, .318.
فضلی زیاره الحسین(ع) , .28.
11. شعر
درباره حماسه جاوید کربلا وانقلاب امام حسین(ع) از زمان صدراسلام تاکنون , شاعران شعر سروده و مرثیه گفته اند, که فهرست نام مجموعه ها و دیوانها و کتابها, بسیار پر حجم و گسترده خواهد بود.
دراینجا تنها به برخی منابع اشاره می شود که اشعاری درباره آن حماسه و شهادت دارد, به زبان عربی یا فارسی :
اعیان الشیعه (شعر عربی ) ج 1.622.
منتخب التواریخ (فارسی ) .337.
گلواژه (فارسی ) ج 1.91.
دیوان عمان سامانی (فارسی) .
حسین , پیشوای انسانها (فارسی ), م اکبرزاده .
مناقب ابن شهر آشوب ( عربی ), ج 4.491, 520, 116, 127.
انگیزه قیام امام حسین(ع) .113.
عوالم ( الامام الحسین ) عربی , .543.
معصوم پنجم , .330.
قمقام زخار (فارسی ), .772.
بحارالانوار( عربی ), ج 45.242.
کشف الغمه ( عربی ), ج 2.281.
شب شعر عاشورا, ج 1و2.
ادب الطف , شبر, 8 جلد.
خونین نامه عاشقان (فارسی ), 3 جلد.
کربلاء (سعیدالعلی) .
ادب السیاسه ( عربی ), .186.
اشک شفق .
مقتل الحسین , ژولیده نیشابوری (فارسی ) ج 2.157. دیوان اشعار, نیر(فارسی).
خزائن الاشعار, جوهری .
سودای عشق , وحید دامغانی .
کشتی طوفان کربلا, .343 به بعد.
گلزار حسینی , .337.
خون خدا, ذبیح الله جوادی .
کتابشناسی قیام عاشورا
دراین بخش , نام برخی از کتابهایی که درباره قیام امام حسین(ع) و حادثه عاشورااست , آورده می شود.
این کتابها در دو بخش جداگانه تنظیم شده است : یک قسمت کتبی که به صورت بیان حوداث و وقایع و ذکر جزئیات و رویدادهای تاریخی مربوط به حادثه کربلاست و متن تاریخی است , قسمت دیگر کتابهایی که به شیوه تجزیه و تحلیل , در موضوع نهضت کربلا و قیام سیدالشهداء[ ع] و بیان فلسفه نهضت و زمینه های و آثار و نتایج آن است .
در هر بخش ,ابتدا, کتاب های فارسی , سپس عربی آمده , و به صورت الفبایی ترتیب یافته است .
بخش نخست : کتاب و منابع , به شیوه واقعه نگاری
الف : (فارسی)
1. آهی سوزان بر مزار شهیدان (ترجمه لهوف ),احمد فهری .
2. آنجا که حق پیروزاست , پرویز خرسند.
3. پیشوای شهیدان , سیدرضا صدر.
4. چهره حقیقی قیام حسینی , عبدالکریم الحسینی القزوینی .
5. حسین بن علی(ع) (معصوم پنجم ), جواد فاضل .
6. خون خدا, جواد محدثی .
7. دلیران کربلا, سیدعلی رضوی زاده .
8. زندگانی ابا عبدالله الحسین(ع) , محمد صحفی .
9. سخنان حسین بن علی(ع) از مدینه تا کربلا, صادق نجمی .
10. سلام بر حسین(ع) , محمود منشی .
11. عاشورا چه روزی است ؟ عمادزاده .
12. عنصر شجاعت , یا هفتاد دو تن و یک تن خلیل کمره ای .
13. قمقام زخار, فرهاد میرزا.
14. ناسخ التواریخ (جلد سیدالشهداء) محمدتقی شپهر.
15. نفس المهموم (ترجمه ),ابوالحسن شعرانی .
16. منتهی الامال , شیخ عباس قمی .
17. منهاج الدموع , قرنی گلپایگانی .
18. مرثیه ای که ناسروده ماند, پرویز خرسند.
19.الوقایع والحوادث (محرم ), محمدباقر ملبوبی .
20. یک شب و یک روز عاشورا, خلیل کمره ای .
21. یک شب مهلت , علی اکبر سپاسی .
ب :( عربی)
1.ارشاد (ج 2), شیخ مفید.
2.ابصارالعین فی انصارالحسین , محمد بن طاهر سماوی .
3.اسرارالشهاده , فاضل دربندی .
4.اعلام الوری , طبرسی .
5.اعیان الشیعه , سیدمحسن امین .
6.انصارالحسین(ع) , محمدعلی عابدین .
7.انصارالحسین(ع) , محمدمهدی شمس الدین .
8. بحارالانوار (ج 4544), علامه مجلسی .
9. ثوره الحسین(ع) , محمد مهدی شمس الدین .
10.الحسین فی طریقه الی الشهاده , علی بن الحسین الهاشمی .
11.الخائص ,الحسینیه , شیخ جعفر شوشتری .
12.الدوافع النفسیه لانصارالحسین , محمد علی عابدین .
13. ذریعه النجاه , میرزا رفیع گرمرودی .
14. عوالم ( الامام الحسین ), عبدالله البحرانی .
15.العیون العبری , سیدابراهیم میانجی .
16. فرسان الهیجاء, ذبیح الله محلاتی .
17.الهوف علی قتلی الطفوف , سید بن طاووس .
18. مثیرالاحزان ,ابن نماء حلی .
19.المجالس السنیه (2 جلد), سیدمحسن امین .
20. مقاتل الطالبیین ,ابوالفرج اصفهانی .
21. مقتل الحسین(ع) , خوارزمی .
22. مقتل الحسین(ع) ,ابی مخنف .
23. نفس .المهموم , شیخ عباس قمی .
24.الوثاق الرسمیه لثوره الامام الحسین , عبدالکریم الحسینی القزوینی .
بخش دوم : کتب و منابع به صورت تحلیلی
الف : ( فارسی )
1.الفبای فکری امام حسین(ع) , محمدرضا صالحی کرمانی .
2.ارزیابی انقلاب حسین(ع) , ترجمه پیشوائی .
3.اسوه های جاوید, علی محمد نقوی .
4.امام حسن وامام حسین (ترجمه ), سیدمحسن امین .
5.انقلاب تکاملی اسلام (فصل تاکتیک طف ), جلال الدین فارسی .
6.انگیزه قیام امام حسین(ع) , مجموعه مقالات (ناشر: شفق) .
7. بررسی تاریخ عاشورا, محمدابراهیم آیتی .
8. پرتوی از عظمت حسین(ع) لطف الله صافی .
9. پیشوای شهیدان (ترجمه ابوالشهداء), عقاد.
10. چراامام حسین قیام کرد؟ محمدتقی شریعتی .
11. حسین بن علی را بهتر بشناسیم , محمد یزدی .
12. حسین , پیشوای انسانها, م-اکبرزاده .
13. حماسه حسینی (3 جلد), شهید مطهری .
14. درسی که حسین به انسانها آموخت , شهیدهاشمی نژاد.
15. راه حسین , عباسعلی اسلامی .
16. سرگذشت و شهادت امام حسین(ع) , علی غفوری .
17. شهادت , دکتر شریعتی .
18. شهید جاوید, صالحی نجف آبادی .
19. فریاد یک شهادت , یوسف حریری .
20. قیام حسین(ع) , سیدجعفر شیهدی .
21. هدف های اجتماعی حسین(ع) , غلامرضاانصاف پور.
ب : ( عربی )
1.ائمتنا (ج 1), علی محمد دخیل .
2.ابوالشهداء, عباس عقاد مصری .
3.الائمه الاثنی عشر, عادل ادیب .
4.الامام الحسین بن علی الشهید, عبدالودودالامین .
5.الامام الحسین(ع) عبدالله العلائلی .
6. حیاة الامام الحسین بن علی(ع) (3 جلد), باقر شریف القرشی .
7. سیره الائمه الاثنی عشر (ج 2), هاشم معروف الحسنی .
8.الشهید والثوره , هادی المدرسی .
9. علی طرق کربلا, محمدحسین فضل الله .
10. کتاب العاشورا, هادی المدرسی .
11. مع الحسین فی نهضته ,اسد حیدر.
12. مقتل الحسین(ع) , عبدالرزاق المقرم .
13. نهضة الحسین(ع) , سیدهبة الدین شهرستانی .
