یحیی یثربی، صاحب تفسیر روز و استاد فلسفه در گفت‌وگو با
خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا)، در پاسخ به این پرسش که آیا می‌توان زمان دقیق شب قدر را مشخص کرد؟ گفت: این امکان وجود ندارد، اما بر اساس احادیث و سنت اسلامی نیمه دوم ماه مبارک رمضان این ویژگی را دارد که یکی از شب‌های آن شب قدر باشد. لذا مسلمانان این فرصت را غنیمت شمرده و بیشتر شب‌های نیمه دوم را به شب‌زنده‌داری و دعا و مناجات می‌پردازند.
یثربی در پاسخ به این پرسش که مقدر شدن حوادث جهان در شب قدر چه نسبتی با اراده انسان‌ها دارد؟ گفت: به نظر من، این بحث که پروردگار عالم رویداد‌های جهان را در این شب مقدر می‌کند، هیچ گاه با اراده و آزادی نوع بشر تضادی ندارد و این اراده انسان‌هاست که آینده انسان را مشخص می‌کند.
وی ادامه داد: دلیل این مسئله آن است که رفتار خود انسان‌ها یکی از عوامل موثر در این تقدیر و ساماندهی جدید زندگی انسان است و نمی‌توان این عنصر را در تعیین کیفیت آینده حیات بشری نادیده گرفت. به این معنی که انسان‌ها با رفتار‌های خودشان شرایط، نحوه و چگونگی تعیین سرنوشت خود به وسیله خداوند را فراهم می‌آورند و عمل انسان یکی از شرایط چنین تقدیری است و نمی‌توان آن را به اعمال یک شب منحصر کرد.
نویسنده کتاب «فلسفه عرفان» تصریح کرد: اگر خداوند در چنین شب‌هایی گروهی را مورد لطف و مرحمت قرار می‌دهد، این لطف و رحمت بی‌اساس نخواهد بود، بلکه به پاداش رفتار نیک انسان‌هاست و اگر وی در چنین شب‌هایی کسی را مورد قهر قرار دهد و سرنوشت بدی برای او رقم بزند، باز هم بی‌اساس و بی‌دلیل نخواهد بود، بلکه به عنوان نتیجه و کیفر رفتار آن شخص خواهد بود.
وی با اشاره به آیه «وَأَنْ لَیْسَ لِلْإِنْسَانِ إِلَّا مَا سَعَى: و اینکه برای انسان بهرهای جز سعی و کوشش او نیست» (نجم، 39) ادامه داد: بنابراین، اینکه مردم امیدوار باشند بدبختی آنان در یک شب تبدیل به خوشبختی شود، درست نیست، بلکه باید توجه داشت که انسان‌ها، خودشان سرنوشت خود را رقم می‌زنند. اگر به راه درست رفته باشند و در حد توان کوشیده باشند، خداوند نیز آنان را در چنین شب‌هایی مورد رحمت و لطف و امداد خود قرار می‌دهد و راه پیشرفت‌شان را باز کرده و آنان را از امکانات بیشتر برخوردار می‌کند.
یثربی با بیان اینکه این طور نیست که ما تنها با عمل در یک روز و بی‌عملی در روزهای دیگر سال به رستگاری برسیم، گفت: اگر کسی از روی جهل و نادانی و عشق به مال و جاه، فرصت‌های خدادادی را از دست بدهد و در راه پیشرفت و تکامل گام برندارد، بلکه با دست خود امکانات خدادادی خود را نیز نابود کند، بی‌تردید نباید انتظار داشته باشد که خداوند در یک شب معین در برابر فرصت‌‌سوزی‌ها و خطاکاری‌های وی، او را کامیاب کرده، در ردیف پیشتازان و زحمت‌کشان و مردمان با عقل و تدبیر قرار دهد. چنین چیزی با هیچ منطقی سازگاری ندارد. باید به مردم درباره این نکته آگاهی و هشدار داد.
استاد فلسفه دانشگاه علامه طباطبائی در پاسخ به این پرسش که تقدیر سرنوشت با توجه به مباحثی که مطرح شد چگونه رخ می‌دهد؟ گفت: ممکن است منظور از ساماندهی کارها در شب قدر، ساماندهی تکمیلی آنها نباشد؛ بلکه منظور زبان وحی، ساماندهی تشریعی کارها باشد.
وی ادامه داد: یعنی خداوند در شب قدر با فرستادن وحی و قرآن، نظام زندگی انسان‌ها را از هر جهت سامان می‌بخشد تا بتوانند در یک جامعه عادلانه و به دور از ستم و تجاوز بزرگ شده، زندگی کنند و در دنیا و آخرت خوشبخت و سعادتمند باشند. بنابراین در شب قدر، خداوند با اراده و تدبیر خود سرنوشت ما را رقم نمی‌زند، بلکه با هدایت و حمایت خود، ما را در جهت تنظیم یک زندگی درست یاری می‌رساند.
قهوه چیان
