بدانید من فاطمه ام
جواد محدثی
نگاهی به کتاب ده جلدی «اعلموا انی فاطمه »
از «عبدالحمید المهاجر»
در باره بانوی بزرگوار اسلام، حضرت فاطمه(س) کتابهای بسیاری نگارش یافته است. اما آنچه در مجموعه عظیم و تحقیقی ده جلدی «اعلموا انی فاطمه » با زاویه دیدی نو و محورهایی کاربردی و جدید دیده می شود، کتاب یاد شده را در خور ملاحظه ای جدی تر می سازد.
نویسنده پرتوان این کتاب، «عبدالحمید المهاجر» است و ناشر آن «دارالکتاب والعترة » در بیروت و هر جلد آن حدودا 760 صفحه است، چاپ اول 1314ق در این 7600 صفحه ای که در این مجموعه مواج از نکات قرآنی، حدیثی، تاریخی و حقوقی و ... به چشم می خورد، فروغ ذات و صفات انسیه حوراء، حضرت زهرا(س) مشهود است.
نام کتاب برگرفته از جمله ای است که آن حضرت، در خطبه معروف خویش در مسجد مدینه و پس از وفات رسول خدا(ص) بیان کرده است. و راستی چه چیزی جز «فاطمه »، می تواند زیباییهای روحی و کمالات اخلاقی و فضایل وجودی این سرور زنان جهان را نشان دهد؟
از این رو آن حضرت، در خطبه خویش می فرماید: «ای مردم! بدانید که من «فاطمه »ام و پدرم محمد(ص) است، از آغاز تا پایان و در اول و آخر، حق می گویم و آنچه می گویم، غلط نیست و کارم نیز بیهوده نیست! ...» و با این فراز بلند، خطبه ژرف خویش را آغاز می کند، خطبه ای که دهها شرح، از سوی عالمان دین و محققان بر آن نوشته شده است.
مؤلف بزرگوار، در آغاز کتاب، با گشودن فصلی کوتاه و گویا بر اساس همین جمله که «بدانید من فاطمه ام »، آن را نخستین صدایی می داند که تخت ستمگران را لرزانده است، سپس با اقتباس از روایاتی که فضایل آن بانو را در بر دارد، متنی زیبا پدید می آورد، از زبان حضرت زهرا، با این مضامین که:
«من فاطمه ام، آنکه نطفه اش در بهشت برین تکوین یافته است، منم آنکه وقتی در شکم مادرم جنین بودم سخن می گفتم و چون به دنیا آمدن از من نوری درخشید و من «شهادتین » گفتم. منم آن حوری که در سیمای بشر آفریده شده ام، آنکه نورش پیش از خلقت آدم آفریده شده است، منم مادر دو دسته گل زیبا، حسن و حسین. ای مردم! بدانید که منم فاطمه مبارکه طاهره زکیه راضیه مرضیه محدثه حوراء، منم صدیقه کبری، با شناخت من به شناخت «شب قدر» می رسید، منم که خدا شیعیانم را از آتش دوزخ دور ساخته است، منم آنکه خشم و رضای من، خشم و رضای الهی است، منم پاره تن پیامبر، برگزیده جهانیان، پاک شده به اراده خدا، یادگار پیامبر، منم اولین کسی که به بهشت می رود، منم عابدترین امت، منم که از نسل من سرور جوانان بهشت پدید می آید، منم آنکه پیامبر(ص) فرمود: اگر علی نبود، تو را همسر و همتایی نبود، منم تلاشگر مجاهد مبارز در راه حق و عدل، منم آنکه جبرئیل به پدرم مژده داد که نخستین کسم که به او ملحق می شوم، منم فاطمه ...»
و ماخذ تک تک تعبیرات را از کتب روایی در پاورقی بیان می کند.
کتاب، از خطبه نورانی آن حضرت، فروغ و الهام می گیرد و دریایی از معارف دینی را در زمینه های گوناگون به خوانندگان عرضه می کند. هر جلد از مجلدات دهگانه این کتاب، هفت فصل دارد و در هر فصلی مباحثی زنده و قابل مطالعه. جز جلد دهم که قالبی متفاوت با جلدهای دیگر دارد و به صورت «حوار» و گفتگو به موضوعاتی همچون: مسائل اهل بیت، حریت، عدالت، طریقه توحید، صراط مستقیم، صبر، ایمان، ولایت، غدیر خم، نماز، رمضان، وضعیت جوانان، مواعظی از پیامبر و امیرالمؤمنین و امام سجاد(ع) پرداخته است.
اینک نگاهی گذرا به برخی از عناوین و فصول آمده در9 جلد کتاب داریم:
«جلد اول »: حب فاطمه(س) و اهل بیت، نقش محبت در زندگی، حب فاطمه(س) و آثار و نتایج این مودت که اجر رسالت است، دیدگاه حضرت زهرا(س) در باره جامعه و تمدن و وظیفه حاکم اسلامی، حدیث کساء، آیه تطهیر، شرایط رهبر، پایه های اساسی دین، عدالت و آزادی بر مبنای سیره پیامبر. دوره شکوفایی تمدن اسلامی و عقب ماندگی مسلمانان، مفهوم حیات، مصحف فاطمه، زهرای اطهر و نماز و دعا و روزه و اخلاص و بعد معنوی آن حضرت ...
«جلد دوم »: مکارم اخلاق و فضایل او، همچون: ایثار، نیکیها و صدقات، لباس دوختن و عیادت مریض و ...، فلسفه احکامی همچون حرمت دزدی و زنا در سخنان حضرت، تصویری از سیما و زندگی حضرت خدیجه و وفات او و ولادت فاطمه و مقام زهرا و اسماء و القاب وی، تسبیحات حضرت زهرا، وجود نورانی او که آینه ملکوت نماست و...
«جلد سوم »: وصیت پیامبر به فاطمه، خانه فاطمه، زینب و فرزندان دیگر آن حضرت، مباهله، خانواده نمونه، سیره فاطمی در تربیت حسنین و زینب، وظایف زن در خانواده اسلامی، جایگاه زن در اسلام، نقش شیطان در اغوای بشر از دیدگاه آن حضرت، پیوندهای خانوادگی و ازدواج و طلاق، تعدد زوجات در دوره های مختلف پیش از اسلام و در ادیان گوناگون، «فضه »، خادمه زهرا(س)، فدک به عنوان حق غصب شده اهل بیت و ...
«جلد چهارم »: مفاهیم مطرح شده در خطبه حضرت فاطمه، بحث نذر و عهد و صله رحم، حقوق و جایگاه زن در اسلام، حجاب، زن در میان اقوام و ادیان و ادوار تاریخ گوناگون، قوانین فراگیر دینی، ولایت تکوینی معصوم، راه حل مشکلات جامعه، رمز پیشرفت در زندگی، بعد معنوی حیات، بکارگیری نیروی جوانی در مسیر سازندگی و خودسازی، طبقات اجتماعی و حقوق مردم همچون همسایه، وظیفه تمدن انسانی، زهرا(س) در صحنه های مختلف تاریخ اسلام، اسیر زن و برخورد مسلمانان با اسرا و ...
«جلد پنجم »: فاطمه(س) و راسخین در علم، جایگاه عالمان دینی در جامعه، پیشینه تمدن مسلمانان در زمینه علوم کتاب و تالیف و کتابخانه و معماری و کشتی سازی و دریانوردی و ...، حق و باطل و رسالت یاری حق، امامت و حقوق ملل و اقلیتها، مسائل اقتصادی و سیاسی و پیوند این دو ...
«جلد ششم »: فاطمه(س) و تمدن قلم و نگارش و سخن و نشر علم و فرهنگ، شناخت یهود و نقش آنان در تاریخ اسلام، قرآن و آداب تلاوت و جایگاه آن از نگاه فاطمه، بحث نزول قرآن و تاویل آیات، امثال در قرآن، سیاست، زهرا(س) صدای عدالت اسلام در دوره نخستین، زهرا و دیدگاه او در باره عمل و تداوم آن، رؤیاهای صادقه فاطمه و ...
«جلد هفتم »: خانواده و تربیت و سازندگی نسل شایسته، مقومات شخصیت انسانی، ویژگیهای اخلاقی همسر فاطمه، تشیع و پیروان علی(ع)، نقش شیعه در پدید آوردن علومی همچون: شیمی، طب، ریاضیات و صرف، نحو، معانی بیان، شعر و ادب، علوم حدیثی و قرآنی، فقه و فلسفه و اخلاق، تاریخ و سیره ... باز هم بحثی از فدک، طب و تعالیم بهداشتی دین، ظهور مهدی(عج) و نجات بشریت و جامعه ایده آل، حکومت جهانی مهدی و حماسه رهایی، ... و بحثی پیرامون منبر و خطابه و روش تبلیغی و خطابه موفق و بعد محتوایی سخنرانیها و ...
«جلد هشتم »: نگاهی دیگر به خطبه حضرت، تمدن اسلامی از دید خاورشناسان، اهل بیت، سوره کوثر، زهرا(س) سیده زنان عالم، تولد زینب، زهرا و علی دو دریای به هم پیوسته، غدیر و حق تضییع شده، زهرا در الغدیر، ابوطالب و ایمان او، زهرا(س) و بزرگداشت شهدا، شهادتگاه و مزار حمزه، زهرا و زیارت قبور شهدا، فاطمه مجموعه فضیلتها، ...
«جلد نهم »: ماجرای تعدی به حریم زهرا، روزهای آخر عمر پیامبر، غمهای فاطمه، قصائدی که در باره زهرا گفته اند،بقیع محزون، دعاهای فاطمه، فضایل زهرا، اهمیت تربیت کودک، زن در جاهلیت قدیم و جدید، خانواده و نقش زن در آن، زن در قرآن، منبر آزاد و اهل بیت عصمت، آخرت و برزخ و قبر و قیامت و حساب و کتاب ...
در همه این محورها، الهام گیری از تعالیم حضرت فاطمه است و آنچه در خطبه نورانی اش مربوط است.
در پایان جلد دهم، علاوه بر مباحثی که پیشتر اشاره شد، کتابشناسی تالیفات مربوط به حضرت زهرا(س) است که مجموعا 248 اثر خطی و چاپی به زبان عربی را معرفی کرده است.
نگاه نو و تحلیلهای ابتکاری و روزآمد بودن مباحث، سبب شده است که مؤلف، روی جلد کتاب، علاوه بر نامی که یاد شد، عنوان «فاطمة الزهراء و الحضارة الاسلامیة » را نهاده است و به مسائل تمدن اسلامی از زوایای مختلف، پرداخته است. هم قالب، غیر تکراری است، هم زاویه دید نسبت به مباحث.
نویسنده، کتاب خویش را به ساحت حضرت فاطمه(س) تقدیم داشته و با عنوان «اعتراف سبز»، نجوایی با حضرت زهرا دارد و شرمسار است و عذرخواه، که دیر به در خانه این بانو آمده است، می بایست پیش از ستاره ها به خانه او سر می کشید و نور و رحمت می طلبید و می بایست پیش از سپیده، به آستان بوسی دختر پیامبر می شتافت و در پوزش خواهی از محضر بانو، می گوید:
«همه سخن زمین، با همه زبانها و لهجه ها و با همه جمله ها و حرفها و با همه قرائتها و شورها، ای بانوی بزرگوار، در پیشگاه عظمت تو ناتوان می ایستد و به عجز خویش اعتراف می کند که هرگز نتوانسته آنچه را می خواسته، بنگارد. و چگونه «جزء»، می تواند به حد «کل » برسد و چه زمانی «حرف »، توانسته است جمله مفیدی شود و کدام زمان، «روز» تبدیل به «روزگار» شده است و سنگریزه، «کوه » گشته است و قطره، دریا؟!...»
روش غیر تقلیدی و غیر تکراری، شاخصه ای است که در این اثر ماندگار مشهور است و می سزد که سرمشق قلمزنانی دیگر شود که اگر پیرامون شخصیتهای دینی و الگوهای مکتبی می نگارند، با نوآوری و ابتکار، چه در «نگاه » و چه در «شیوه » و چه در «محتوا» بر جاذبه آثار خویش بیفزایند.
هنوز هم دریای ژرف وجود زهرا (سلام الله علیها) گوهرهای فراوانی دارد که می توان فراچنگ آورد و به شیفتگان «عترت »، تقدیم داشت.
