آوازه علوم و دانشهای امام باقر ع چنان اقطار اسلامی را پر کرده بود که لقب
"باقر العلوم" (گشاینده دریچه های دانش و شکافنده مشکلات علوم) به خود گرفته
بود
.
"ابن حجر هیتمی" می نویسد
:
محمد باقر به اندازه ای گنجهای پنهان معارف و دانشها را آشکار ساخته، حقایق
احکام و حکمتها و لطایف دانشها را بیان نموده که جز بر عناصر بی بصیرت یا بد سیرت
پوشیده نیست و از همینجاست که وی را شکافنده و جامع علوم، و برافرازنده پرچم دانش
خوانده اند.
[1]
"عبدالله بن عطأ" که یکی از شخصیتهای برجسته و دانشمندان بزرگ عصر امام بود،
می گوید
:
"من هرگز دانشمندان اسلام را در هیچ محفل و مجمعی به اندازه محفل محمد بن علی
(
ع) از نظر علمی حقیر و کوچک ندیدم. من "حکم بن عتیبه" را که در علم و فقه مشهور
آفاق بود، دیدم که در خدمت محمد باقر مانند کودکی در برابر استاد عالیمقام، زانوی
ادب بر زمین زده شیفته و مجذوب کلام و شخصیت او گردیده بود.
[2]
امام باقر ع در سخنان خود،اغلب به آیات قرآن مجید استناد نموده از کلام خدا شاهد
می آورد و می فرمود: "هر مطلبی گفتم، از من بپرسید که در کجای قرآن است تا آیه
مربوط به آن موضوع را معرفی کنم".
[3]
[1]
اظهر من مخبئات کنوز
المعارف و حقایق الاحکام و الحکم و اللطائف مالا یخفی الا علی منطمس البصیره او
فاسد الطویه و السریره و من ثم قیل و فیه هو باقر العلم و جامعه و شاهر علمه و
ارفعه (الصواعق المحرقه، الطبعه الثانیة، قاهره، مکتبه القاهره، ص 201).
[2]
سبط ابن
الجوزی، تذکره الخواص، نجف، منشورات المطبعه الحیدریة، 1383 ه'.ق، ص 337 - علی بن
عیسی الاربلی، کشف الغمه، تبریز، مکتبه بنی هاشم، 1381 ه'.ق، ج 2، ص 329 - فضل بن
الحسن البدایة و النهایة، الطبعه الثانیة، بیروت، مکتبه المعارف، 1977 م، ج 9، ص
.311
در بعضی از نسخه ها «حکم بن عیینه» ذکر شده است ولی «عتیبه» صحیح است. ر.ک به
:
کاظم مدیر شانه چی، علم الحدیث و درایة الحدیث، چاپ سوم، قم، دفتر انتشارات اسلامی
وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیة قم، 1362 ه'.ش، ص 67
/
[3]
طبرسی، احتجاج، نجف،
المطبعه المرتضویة، 1350 ه'.ق، ص 176