نهج البلاغه(بخش سوم)

(ترجمه برخی از کلمات قصار علی(ع)) (فارسی)احتمالا کلمات قصار نهج البلاغه را داشته باشد. از ملا «محمدکاظم بن محمد شفیع هزار جریبی ». نسخه اصلی آن را صاحب «الذریعه » نزد «شیخ محمد حائری » مولف کتاب خصائص الزهراء دیده است (۱).

برگزیده هائی از نهج البلاغه

161 - الدر الصافیه

162 - دستور زندگی

(شرح وصیت امام به فرزندش امام حسن(علیهما السلام)) (فارسی).

نوشته: «غلامعلی بن محمد حسن رئیس یزدی » که در سال 1369 ه ق چاپ شده است ⁽²⁾.

163 - حکمت و معیشت

تالیف: دکتر «عبدالکریم سروش » استاد دانشگاه.

164 - سی درس از نهج البلاغه(فارسی)

نوشته : «شیخ علی کاظمی » در سال 1356 ش چاپ شده است.

165 - سخنان نغز علی(ع)(فارسی).

از : «حسین حماسیان صابر کرمانی » که در سال 1344 در 34 صفحه چاپ شده است ⁽³⁾.

166 - شرح خطبه شقشقیه (عربی).

مولف آن معلوم نیست. نسخه مورخ سده سیزدهم آن در کتابخانه ملی موجود است ⁽⁴⁾.

167 - شرح خطبه همام (فارسی).

نوشته : مرحوم «ملا محمد تقی مجلسی » (متوفای 1070) ه و نسخه خطی آن درکتابخانه آیه الله مرعشی موجود است.

168 - شرح منظوم خطبه همام (فارسی).

اثر: «دکتر جواد نوربخش کرمانی » که در سال 1371ه ق در تهران چاپ شده است ⁽⁵⁾.

169 - شرح وصیت نامه علی(ع)

تالیف: «حسین بن علی بن محمد شفیع » متولد1331، ظاهرا شرح نامه 31 نهج البلاغه است ⁽⁶⁾.

170 - شرح یک حدیث از نهج البلاغه (عرفت الله بفسخ الغرائم) (عربی).

شرح کلمه شماره 250 از کلمات قصار است. نوشته : «شیخ ابوطالب بن عبدالله زاهدی » متوفای 1127ه ⁽⁷⁾.

171 - شرح یک حدیث (فارسی)

ترجمه همان رساله است از فرزندش «شیخ محمد علی حزین » متوفای 1181ه.

172 - شکوفه های خرد یا سخنان علی(ع)

با ترجمه فارسی و انگلیسی و رباعیات فارسی.

از «ابوالقاسم حالت » در سال 1342ش چاپ شده است ⁽⁸⁾.

173 - العقبه (عربی).

شرح جمله ای از مقدمه نهج البلاغه است.

تالیف: «شیخ جمال الدین محمد بن حسین غروی قاضی کاشانی » که از دانشمندان سده ششم بوده و نهج البلاغه را از حفظ می نوشته است ⁽⁹⁾.

174 - القانون الاکبر فی شرح عهدالامام للاشتر (عربی).

تالیف: «سید مهدی سویج » ⁽¹⁰⁾.

175 - قانون الولاه فی سیاسه الرعاه

شرح عهدنامه «مالک اشتر» است و این کتاب جلد دوم کتاب «تاریخ مصر قدیم » مولف است نسخه آن به خط مولف نزد برادرش «سیدضیاء الدین بن سید علی » بوده است ⁽¹¹⁾.

176 - ترجمه علی بن ابیطالب(ع)

تالیف: «احمد زکی صفوت » که در آن ازسخنرانیهای علی(ع) و نهج البلاغه نیز بحث کرده است و آن در مصر به سال 1350 در162 صفحه چاپ شده است ⁽¹²⁾.

177 - کشف السحاب فی شرح الخطبه الشقشقیه

تالیف: «ملا حبیب الله کاشانی »متوفای 1340ه ق ⁽¹³⁾.

178 - گنج عرفان یا سخنان امیر مومنان(ع)(فارسی)

تالیف: آخوند «ملا محمدجواد صافی گلپایگانی » به نظم و نثر و در سال 1327ش چاپ شده است ⁽¹⁴⁾.

179 - مع الامام علی(ع) فی عهد مالک الاشتر.(عربی)

تالیف: «شیخ محمد باقرناصری » در سال 1392 ه ق. در بیروت چاپ شده است ⁽¹⁵⁾.

180 - مقتبس السیاسه (عربی)

تالیف: مفتی بزرگ «مصر شیخ محمد عبده » شرح عهدمالک اشتر است و در سال 1317 مستقلا در مصر چاپ شده است ⁽¹⁶⁾.

181 - منهاج البراعه فی شرح نهج البلاغه (عربی).

متمم منهاج البراعه علامه خوئی است. از استاد «حسن حسن زاده آملی » در پنج مجلد چاپ شده است.

182 - منهاج البراعه فی شرح نهج البلاغه(عربی).

متمم دوم منهاج البراعه علامه خوئی است. ا ز «شیخ محمد باقر کمره ای » در دوجلد چاپ شده است.

183 - نظم الوصیه (فارسی)

ترجمه نامه 31 نهج البلاغه است به نظم. اثر: «سیدحسین بن ابراهیم قزوینی » متوفای 1208 و در ترکیه چاپ شده است ⁽¹⁷⁾.

184 - نغمه الهی گجراتی

شرح خطبه همام است، در هند چاپ شده است ⁽¹⁸⁾.

185 - نورالیقین

شرح و ترجمه خطبه همام، از «حسین شفیعی » است که در سال 1372 چاپ شده است ⁽¹⁹⁾.

186 - نیروزیه (فارسی)

ترجمه برخی از کلمات قصار علی(ع) از : «صدر».

187 - ترجمه فرمان مالک اشتر (فارسی).

نوشته: «حسین علوی آوی » از علمای قرن هشتم. از انتشارات کنگره نهج البلاغه.

188 - قانون اساسی حکومت امام علی(ع) (فارسی)

ترجمه فرمان مالک اشتر است.

نوشته : علی انصاریان از انتشارات کنگره نهج البلاغه.

189 - شرح الخطبه الشقشقیه

تالیف: «شیخ محمد رضا حکیمی » و از موسسه «الوفاء» بیروت در 428 صفحه منتشر شده است. شایان ذکر است نخستین کسی که به شرح ابن خطبه پرداخته، «شریف مرتضی علم الهدی » برادر «شریف رضی » است و اونیز تفسیری به خطبه شقشقیه دارد و اخیرا ضمن رساله های او در یک مجموعه از«دارالقرآن » مرحوم آیه الله گلپایگانی به اهتمام «سید مهدی روحانی » و اشراف «سید احمد حسینی اشکوری » چاپ شده است.

190 - چهل مروارید

مجموعه احادیث موضوعی از نهج البلاغه. گردآوری بنیادنهج البلاغه چاپ دوم زمستان 1363 در 31 صفحه به قطع خشتی.

191 - جلوه های حکمت گزیده موضوعی کلمات امیرالمومنین علی(ع).

نوشته: «سید اصغر ناظم زاده قمی » ناشر: دفتر نشر الهادی، قم، چاپ اول 1373در 671 صفحه وزیری. حدود 5 هزار کلام از سخنان مولای متقیان در 225 موضوع.

192 - مطلوب کل طالب من کلام علی بن ابیطالب(ع)

تالیف: «ابراهیم انصاری مکنی » به ابواسحاق و معروف به «وطواط » از علمای امامیه قرن ششم هجری می باشدو به صد کلمه سراپا حکمت از کلمات قصار مولای متقیان علی(ع) با مقداری از امثال عرب مشتمل است.

و در لیبسک و قاهره با ترجمه آلمانی و فارسی چاپ شده است ⁽²⁰⁾.

193 - رموز الاماره

ترجمه صد کلمه حضرت امیرالمومنین(ع).ترجمه وصایای امیرالمومنین(ع) به «مالک اشتر».

تالیف: «میرزا احمد بن میرزا محمد شفیع وصال شیرازی » معروف به «وقار»متوفی 1298ه ق. از شعرای عالیمقام و افاضل ادبای خجسته می باشد در خط ثلث ورقاع و شکسته نیز ماهر و استاد بود و آن را به روش خطاط معروف «احمد نیریزی »می نوشت ⁽²¹⁾.

194 - شرح الاحتشام

شرح نهج البلاغه که آن را مرحوم حاج شیخ «جواد بن ملامحرمعلی طارمی ابهری زنجانی » از علمای امامیه اوائل قرآن چهاردهم به خواهش شاهزاده احتشام السلطنه قاچار والی زنجان نوشته است ⁽²²⁾.

195 - نهج البلاغه از دیدگاه مقام معظم رهبری

مولف: «محمد مهدی علیقلی ».ناشر: مرکز چاپ و نشر سازمان تبلیغات اسلامی.

کتاب حاضر برگرفته از بیانات مقام معظم رهبری، «حضرت آیه الله خامنه ای » است که در چهارده فصل تدوین یافته است.

عناوین برخی فصول چنین است: آشنائی با نهج البلاغه، تاریخچه نهج البلاغه، شخصیت حضرت علی(ع) در نهج البلاغه، قرآن و نهج البلاغه، نقش نهج البلاغه در جامعه اسلامی،نقش وزارت آموزش و پرورش در احیاء نهج البلاغه، حکومت در نهج البلاغه.

196 - صحابه از دیدگاه نهج البلاغه

نوشته: «داود الهامی » به سال 1374. توسط انتشارات هجرت در قم چاپ شده است.

در مقدمه آن می خوانیم: آیا می دانید چرا انتقادهای مولای متقیان امیرمومنان درنهج البلاغه تاکنون مورد توجه قرار نگرفته و حتی همین انتقادها سبب شک و تردید درکل نهج البلاغه گردیده است؟ برای این که «انتقاد» تلخ است به خصوص این که «حق » باشد. اگر نهج البلاغه مشتمل بر «انتقاد» نبود و علی(ع) از مظلومیتها وشکنچه های روحی خود سخن نمی گفت، نهج البلاغه او برای همه به عنوان یک گنجینه گرانبها قابل قبول بود. انتقاد امام گویای یک عمر درد و رنج و ظلم و ستمی است که از اصحاب بر آن حضرت رفته است، گوئی با هر یک از این کلمات که از عمق جانش کنده می شود، از بار سنگین درد و رنجش می کاهد و این ناله های جانکاه و انتقادهای دردناک «رنجنامه » علی(ع) است.

197 - پرتوی از نهج البلاغه

با نقل منابع و تطبیق با روایات مآخذ دیگر. پژوهش وبرگردان و ویراستاری: «دکتر سید محمد مهدی جعفری ».

با استفاده از ترجمه : «آیه الله سید محمود طالقانی ».

نشر: سازمان چاپ و انتشارات وزرات فرهنگ و ارشاد اسلامی چاپ اول 1872، 724صفحه.

در این کتاب که عنوان آن با الهام از کتاب «پرتوی از قرآن » اثر ارزشمند«آیه الله طالقانی » ، «پرتوی از نهج البلاغه » انتخاب شده است، ضمن بیان ترجمه ای روان و سلیس از 81 خطبه نهج البلاغه، توضیحاتی در مورد هر خطبه بیان ومنابع و مآخذ مربوط به هر خطبه نیز با اسناد و واسطه های روایات به صورت جامع آورده شده است.

ویراستار برای ترجمه و توضیح نهج البلاغه، متن نوشته شده توسط «ابن شدقم »دانشمند معروف قرن دهم را برگزیده است. این متن با استفاده از چهار نسخه معروف و بهتر مربوط به سخنان امیرالمومنین(ع) تهیه شده واز نظر دقت و اعتبار از اهمیت بسزائی برخوردار است. همان طور که در شناسنامه کتاب آمده است. ترجمه خطبه ها درسال 1352 توسط آیه الله طالقانی انجام شده است ولی ویراستار اصلاحاتی در جملات ترجمه شده به عمل آورده و به اصطلاح همان مطالب را به زبان روز بیان کرده است.

ویژگی دیگر کتاب این است که پیش از شروع هر خطبه، شماره و عنوان آن مشخص شده است درحالی که سید شریف رضی در سراسر نهج البلاغه تنهاسه یا چهار عنوان برای خطبه ها تعیین کرده است از جمله خطبه 3 به نام شقشقیه، خطبه 82 با عنوان الغراء،خطبه 90 الاشباح و خطبه 191 القاصعه در این کتاب ویراستار برای همه خطبه ها عنوانی متناسب با متن خطبه برگزیده است.

همچنین در مقدمه هر خطبه یا کلام امیرالمومنین(ع) بعد از تعیین سند و منبع آن،تاریخ بیان خطبه به قرینه مطلب یا اشاره سید رضی و یا تصریح سائر کتب تاریخی مشخص شده است.

همچنین در این کتاب تمام مطالب و موضوعهای هر خطبه آورده شده است درحالی که سید شریف رضی در گزینش سخنان امیرالمومنین(ع) بیش از هر چیز به فصاحت و بلاغت سخنان نظر داشته است. با این چشم انداز در این کتاب قبل از ورود به هر خطبه موضوع یا موضوعات مطرح شده مشخص گردیده و در متن نیز هر موضوع به صورت عنوان ویا شماره نوشته شده است.

قابل ذکر است که «آیه الله طالقانی » هنگام ترجمه خطبه ها در پاورقی متن ترجمه شده توضیحاتی را درباره هر خطبه یا شرائط تاریخی و شان بیان خطبه بیان کرده که این توضیحات در این کتاب در مقدمه هر خطبه آورده شده است.

198 - نظامنامه حکومت،

شرح و تفسیر عهد نامه امیرمومنان(ع) به فارسی.

تالیف: محمد کاظم بن محمد فاضل مشهدی(زنده در 1107ه) این کتاب به تحقیق وتصحیح برادر دانشمند جناب آقای مهدی انصاری توسط انتشارات انصاریان قم درزمستان 1373 چاپ شده است.

و محقق و مصحح محترم به طوری که در مقدمه خود اشاره کرده، در تصحیح آن به نسخه های متعدد خطی مراجعه و به اختلاف نسخه ها هم اشاره نموده است. و کتاب مشتمل بر یک مقدمه و 22 فضل می باشد.

پی نوشت ها:

1- الذریعه، ج 8، ص 127.

2- الذریعه، ج 25، ص 204، فهرست مشار، ج 1، ص 1425.

3- فهرست مشار، ج 1، ص 1943.

4- فهرست کتابخانه ملی، ج 7، ص 315.

5- فهرست مشار، ج 2، ص 2137.

6- الذریعه، ج 9، ص 533.

7- الذریعه، ج 13، ص 202 - مصادر، ج 4، ص 192.

8- فهرست مشار، ج 2، ص 2160.

9- الذریعه، ج 14، ص 24 - ج 15، ص 215.

10- مصادر، ج 3، ص 429.

11- الذریعه، ج 17، ص 29 - 13، ص 374 - مصادر، ج 3، ص 427.