چکیده: گسترش ازدواج موقت و تعدد زوجات، به استحکام خانواده لطمه می زند. ازاین رو، نباید جامعه را به سمت این دو مسئله سوق داد. باید زنان جامعه به درجه ای از رشد برسند که تنها ماندن را بر ازدواج هایی که آینده تاریکی دارد ترجیح دهند.
فلسفه تعدد زوجات که در سیستم حقوقی پذیرفته شده است، برای بسیاری از مردم روشن نیست و برخی به گمان اینکه این سیستم حقوقی اجازه ازدواج مجدد را به صورت مطلق به همه افراد داده است، اقدام به چندین بار ازدواج می کنند و ناخواسته اختلالاتی را در روند عادی خانواده ها ایجاد می کنند؛ به طوری که طبق آمارهای ارائه شده (البته با توجه به رشد 4/8 درصدی ازدواج) طلاق با رشد 51/6 درصد نسبت به سال گذشته سیر صعودی داشته است.(1)
از سویی، در شرایط کنونی و تغییرات جمعیتی ایجاد شده در کشور، دختران بسیاری به دلایل مختلف ازدواج نکرده اند که البته همه این موارد به دلیل نداشتن فرصت ازدواج نبوده است؛ بلکه بسیاری از دختران نمی خواهند با هر کسی که به سراغشان می آید ازدواج کنند. گویاتر اینکه، دختران ما به حدی از درایت و انتخاب رسیده اند که در بین گزینه های مختلف، یا اصلاً انتخاب نداشته باشند، یا بهترین گزینه را انتخاب نمایند.
در سال های اخیر بسیاری از افراد مبادرت به چندین ازدواج می کنند و تعدد زوجات رو به افزایش است. به طوری که سخنگوی قوه قضائیه رشد ازدواج های موقتی که به صورت رسمی در دفاتر ثبت شده است را یازده درصد اعلام کرد.(2) بنابراین اصل عقلانی و دینی ازدواج دائم که همیشه به عنوان عاملی برای استحکام و بقای خانواده محسوب می شد، امروزه با سوق داده شدن به طرف ازدواج های مخفی و موقت، موجب تزلزل و فروپاشی خانواده ها شده است. این در حالی است که سیستم حقوقی اسلام حد میانه ای را برای ازدواج تعریف کرده است و تحت شرایط خاص و قانونی، اجازه تعدد ازدواج را داده است. ازدواج موقت هم در برخی موارد می تواند باعث حل مشکلات جوانان گردد؛ اما اگر این استثنا به قاعده ای تبدیل گردد، ازدواج دائم که مبنای دوام و قوام جامعه است، با خطر جدی مواجه خواهد شد.
بنابراین به نظر می رسد پدیده جمعیتی به وجود آمده، راهکارهای دیگری را می طلبد. استفاده از تجارب کشورهای دیگر که با چنین مواردی مواجه بوده اند، مانند ویتنام، می تواند ما را به سمت راه حل های کم هزینه تری سوق دهد. همچنین با تغییرات جزئی در قوانین مربوط به اعزام دانشجویان دختر به خارج کشور، شرایط را برای اعزام آنها آسان نماییم. دست آخر اینکه به طور گسترده زمینه رشد و آگاهی زنان را فراهم نماییم؛ چرا که اگر زنان ما به آن مرحله از شعور و آگاهی برسند و به اندازه کافی اعتماد به نفس داشته باشند، تبعات ناشی از نداشتن همسر و تنها ماندن در جامعه را بر ازدواج هایی که آینده آن پیشاپیش روشن است و در بسیاری موارد بدون توجه به انگیزه های اصلی ازدواج صورت می گیرد، ترجیح خواهند داد.
اشاره
1. با آنکه نویسنده، عنوان نوشته خود را ازدواج موقت قرار داده است، اما ازدواج موقت و تعدد زوجات را در کنار هم و با یک نگاه مورد نقد قرار داده است؛ در حالی که این دو از حیث ویژگی ها، شرایط و پی آمدها، با یکدیگر تفاوت های آشکاری دارند. بهتر می بود این تفکیک در نوشته نویسنده مورد توجه قرار می گرفت.
2. ازدواج موقت، همچنان که از نام آن پیداست، امری گذرا و موقت است و نمی تواند جای گزین خانواده دائمی گردد. ازاین رو، گسترش و ترویج ازدواج موقت نباید به گونه ای باشد که جای گزین ازدواج دائم، و یا موجب تضعیف خانواده گردد. علاوه بر این، باید تمامی سیاست گذاری ها و برنامه ریزی ها در این جهت باشد که جوانان بتوانند در سن مناسب و بدون تأخیر، ازدواج دائم داشته باشند و خانواده دائمی تشکیل دهند؛ نه اینکه به ناچار ازدواج دائم را به دلیل مشکلات اقتصادی و اجتماعی به تأخیر بیاندازند و نیازهای خود را با ازدواج موقت تأمین کنند.
اما تعدد زوجات مسئله ای متفاوت از ازدواج موقت است. تعدد زوجات در واقع تعدد ازدواج دائم است و شخص با ازدواج مجدد، تمامی لوازم و تبعات ازدواج دائم را می پذیرد و موظف به رعایت عدالت و تأمین نیازهای مادی همسران خود به طور یکسان می باشد. تعدد زوجات در صورتی که ضرورتِ انجام آن پدید آید، می تواند مشکلات بسیاری از زنان و فرزندان بی سرپرست را حل کند و جامعه را از عوارض و پی آمدهای ناگوار زنان تنها و بی سرپرست، مصون نگاه دارد.
3. رشد و آگاهی دادن به زنان برای آنکه تنها ماندن را بر ازدواج های نامناسب ترجیح دهند ضروری است؛ اما از سوی دیگر نیز ضروری است که زنان و مردان جامعه به سطحی از رشد و آگاهی و تقوای الاهی دست یابند که در شرایط خاص و برای حل مشکلات مادی، روحی و جنسی جامعه، پذیرای تعدد زوجات باشند؛ پدیده تجرد و تنها زیستن را مذموم بدانند و تعدد زوجات را بر تجرد و تنهایی ترجیج دهند. متأسفانه رسانه های ما نه تنها در این جهت کوتاهی فراوانی داشته اند، بلکه گاه چنان چهره زشتی از تعدد زوجات ارائه می دهند که این حلال خداوند را از هر حرامی بدتر جلوه می دهند. امروزه در برخی کشورها، مسئله چندهمسری پدیده ای بسیار عادی و طبیعی است و هیچ مشکل و بحرانی در خانواده ها پدید نیاورده است و در عین حال، مانع بروز بسیاری از ناهنجاری های ناشی از تجرد و تنهایی زنان گشته است.
4. نویسنده در زمینه حل معضل ازدواج دختران به لزوم تغییرات در قوانین اعزام دانشجویان دختر به خارج از کشور به منظور آسان سازی شرایط اعزام آنان اشاره کرده است تا مشکل ازدواج گروهی از دختران حل گردد. اولاً، آسان سازی شرایط اعزام به خارج از کشور، نقش چندانی در حل مشکل ازدواج ندارد؛ چراکه بسیاری از دختران حاضر نیستند با اتباع کشورهای بیگانه ازدواج کنند و ثانیا، گسترش ازدواج با اتباع سایر کشورها، پدید آورنده مشکلات دیگری است که قابل پیش بینی نیست و لااقل در این زمینه می بایست کارشناسی دقیقی صورت گیرد.
1. آفتاب یزد، 23/12/82 و 3/2/83
2. همان
