خانه ای که پیامبر در آن بدنیا امد

اَزْرَقی می نویسد [1] : مَوْلِد، یعنی خانه ای که پیامبر - ص - در آن متولد شده اند و اکنون در خانه محمّدبن یوسف برادر حجّاج بن یوسف قرار دارد. هنگامی که پیامبر - ص - هجرت فرمود این خانه را عقیل پسر ابوطالب تصرف کرد و در همین باره و موارد دیگر است که پیامبر - ص - در حجة الوداع هنگامی که به ایشان گفته شد کجا فرود می آیید؟ فرمودند مگر عقیل برای ما سایبانی باقی گذاشته است؟ این خانه همچنان در تصرف عقیل و فرزندان او بود تا آنکه فرزندان عقیل آن را به محمد بن یوسف ثقفی فروختند و او آن را ضمیمه خانه خود - که به خانه سپید معروف است - کرد، و این خانه همچنان ضمیمه آن بود تا آنکه خیزران [2] مادر موسی و هارون خلیفگان عباسی - حج گزارد و آن را از آن خانه جدا کرد و مسجدی در آن ساخت که در آن نماز می گزارند و برای آن در کوچه ای که کنار آن است و به کوچه «مَوْلد» معروف است در بازکرد. این درّه امروز به شعب بنی هاشم و شعب علی - ع - معروف است [3] و به بازاری که به آن سوق اللیل می گویند می رسد. [4] سپس ابوالولید می گوید: از پدربزرگم و یوسف بن محمد شنیدم که موضوع جایگاه ولادت پیامبر - ص - را ثابت و درست می دانند و می گویند همین جاست و میان مردم مکه در این باره هیچگونه اختلافی نیست. فاکهی (م 272، 279 ه . ق) می نویسد: خانه ابن یوسف، و دره ابن یوسف از آن ابی طالب بوده، و رسول خدا - ص - در قسمتی از همین خانه متولد گردید و این همان دره ایست که قریش بنی هاشم را در حالی که پیامبر - ص - با آنها بود، محاصره نمودند. [5] عبداللَّه بن عباس نیز در همین درّه متولد شده است. [6] محقق کتاب اخبار مکه می گوید: این دره امروز، به دره علی «شِعْبِ اَبی طالِب» شناخته می شود. [7] فاکهی پیشینه تاریخی خانه اَبی یُوسف را اینگونه بیان می کند: برخی از مردم گفته اند: خانه ابن یوسف از آن عبدالمطّلب بوده است، آنگاه حجّاج برادرش محمّد بن یوسف را مأمور ساخت و او آن را به صدهزار درهم خرید. سپس حجّاج آن خانه را به برادرش بخشید و از او خواست آن را بسازد. وکلای محمدبن یوسف نیز آن را ساختند. [8] باز فاکهی می گوید: پیامبر - ص - سهم خود از این خانه را به عقیل بن ابیطالب بخشید. [9] مرحوم کلینی (م 329 ه . ق) - قدّس سرّه - می نویسد: مادر رسول اکرم - ص - در منزل عبداللَّه بن عبدالمطّلب که نزدیک جمره وسطی بود*؛ر حمل برداشت وَ وَلَدَتَه فی * آمنه بنت وهب مادر گرامی پیامبر - ص - در شب جمعه از ماه رجب [10] در شِعْبِ، رسول خدا - ص را حامله شد. شِعْبِ اَبی طالِب فی دارِ مُحَمّدِ بن یُوسُف... و در شِعْبِ ابی طالب در خانه محمّد بن یوسف (وقتی داخل خانه شدی در گوشه آن خانه سمت چپ) آنحضرت را به دنیا آورد. آنگاه خیزران آن را به مسجد تبدیل کرد که مردم در آن نماز می گزاردند... [11] باتوجه به صراحتی که ایشان در رابطه با شِعْبِ دارند می توان فهمید جمله: وماتت خدیجه - علیها السلام - حین خرج رسول اللَّه - ص - من الشِّعْب... [12] بدین معناست که حضرت خدیجه - س - پس از رفع محاصره، و آزادی رسول خدا - ص - وفات یافت. سید محسن امین - رحمة اللَّه علیه - در اعیان الشیعه می نویسد: رسول خدا - ص - در خانه ای که به دار ابی یوسف معروف است متولّد گردید - و او محمدبن یوسف برادر حجاج است**ور- ** محمدبن یوسف ثقفی والی حکومت یمن بود و به ستم و دشمنی با خاندان علی بن ابیطالب - ع - شهرت داشت وی در سال یکصد یا کمی قبل از آن در یمن وفات یافت. [13] این خانه از آن رسول خدا - ص - بود که آن حضرت آن را به عقیل فرزند ابوطالب بخشید. و زمانی که عقیل وفات یافت محمد بن یوسف آن را از فرزندان عقیل خریداری نمود و آنگاه که خانه معروف به دار ابی یوسف ساخته می شد، خانه پیامبر - ص - را نیز به خانه خود ضمیمه ساخت سپس خیزران مادر رشید آن را گرفت و از خانه ابویوسف جدا و آن رابه مسجدی تبدیل کرده که تا این زمان معروف بود، و مردم در آن نماز می خواندند و آنجا را زیارت نموده، بدان تبریک می جستند و زمانی که وهابیان بر مکه سلطه یافتند این مسجد را ویران نموده و از زیارت آن جلوگیری کردند و آنجا را محل نگهداری چهارپایان! قراردادند. [14] تقی الدّین حسینی مکّی (م 832 ه . ق) می نویسد: رسول خدا - ص - در مکه، در خانه محمد بن یوسف برادر حجاج ابن یوسف متولد شد. [15] خانه ای که نزدیک صفا است خانه خیزران است و خانه ابن یوسف در سوق اللیل و همان مکانی است که به مَوْلِد نبی اکرم معروف است. [16] در سیره حَلبیّه آمده است: محل ولادت رسول خدا - ص - مکّه، و در خانه ایست که به نام محمد بن یوسف - برادر حجاج - خوانده می شود... محمد بن یوسف آن را به قیمت یکصد هزار دینار از فرزندان عقیل خریداری نمود و به خانه خویش ملحق ساخت و نام آن را نیز (دار البیضاء) خانه سفید نهاد؛ زیرا که آن را از گچ ساخته و اطراف آن را نیز گچ کشیده بودند و در نتیجه تمامی ساختمان به رنگ سفید بود. و از آن پس، به خانه ابو یوسف شهرت یافت. [17] محل ولادت پیامبر - ص - را پس از مسجدالحرام برترین مکان دانسته اند. [18] برخی ولادت حضرت فاطمه زهرا - س - را نیز در همین مکان می دانند. [19] در فتح مکه، رسول خدا - ص - در منطقه حجون خیمه زده و وارد شهر نشدند، به آن حضرت گفته شد به منزل خودتان در شِعْب نمی روید؟ حضرت فرمود: آیا عقیل برای ما منزلی باقی گذاشته است؟ [20] این نقل تاریخی بیانگر آنست که «شِعْبِ ابی طالب» در منطقه «حَجُون» نبوده، بلکه در نزدیکی «مسجدالحرام» و در کنار کوه صفا قرار داشته، و خیزران مادر هارون الرشید هنگامی که حج می گزارد آن را از خانه ابویوسف جدا نموده، مسجدی در آن مکان ساخت. بنای مسجد را به زبیده همسر هارون نیز نسبت داده اند که در صورت صحت، تعمیر و یا تجدید بنای مسجد بوده است. [21] البته در نقل دیگری آمده که خیزران خانه ارقم را خریده و در آن مسجدی بنا نمود [22] و چون این خانه نیز در کنار صفا بوده، برخی آن را با خانه ابویوسف اشتباه کرده اند. مسعودی (345 ه . ق) می نویسد: تولّد او - علیه الصلوة و السلام - هشتم ربیع الاول همان سال (یعنی سال عام الفیل) در مکه، در خانه ابن یوسف بود که بعدها خیزران مادر هادی و رشید آنجا مسجدی ساختند. [23] و در جای دیگر می گوید: بسال چهل و ششم، قریشیان پیغمبر - ص - را با بنی هاشم و بنی عبدالمطّلب در دره کوه محصور کردند. بسال پنجاهم او - علیه السلام - با کسان خود از دره بیرون آمد. [24] ابن اثیر (م 630 ه . ق) به نقل از ابن اسحاق می نویسد: مکان ولادت رسول خدا خانه ایست که به خانه ابن یوسف مشهور است. آن حضرت آن را به عقیل بخشیده، و تا زمان فوت وی در اختیار او بود، سپس محمد بن یوسف برادر حجاج آن را از فرزندان عقیل خریداری نمود و به خانه معروف به دار ابن یوسف ضمیمه ساخت، آنگاه خیزران آن خانه را از خانه ابویوسف جدا نموده، آنجا مسجدی ساخت که در آن نماز می گزارند. [25] طبری (م 310 ه . ق) نیز مکان تولّد پیامبر - ص - را خانه ابو یوسف می داند. [26] فاسی (م 832 ه . ق) می نویسد: ولادت رسول خدا - ص - در مکانی در سوق اللیل که نزد مردم مکه شهرت داشته قرار دارد. [27] محمد طاهر کردی مکی می گوید: ولادت رسول خدا - ص - در مکه در خانه ابی طالب در شِعْبِ بَنی هاشم بوده است. [28] ولادت نبی - ص - در مکه در خانه ابی طالب در شِعْبِ بنی هاشم نزدیک مسجدالحرام بوده که امروزه، شِعْبِ علی؛ یعنی علی بن ابیطالب نامیده می شود و پیوسته محل ولادت آن حضرت تا به امروز معروف و شناخته شده است. [29] اکثر قریب به اتفاق مورّخین، مکان ولادت پیامبر - ص - را در شِعْبِ ابی طالب یا در خانه نزدیک صفا، و یا در خانه معروف به خانه اَبُویوسف ذکر کرده اند که هر سه، یک مکان است. [30] در کتاب سیرة ساکن الحجاز آمده است: مکان ولادت پیامبر - ص - در شِعْبِ بَنی هاشم بوده است سپس توضیح می دهد که: شِعْبِ بنی هاشم نزد اهل مکه شناخته شده است و همه ساله مردم در آنجا اجتماع نموده، مجلس جشن بپا می کنند و بیش از آنچه تاکنون در اعیادشان مجالس جشن و شادی دارند، در آنجا مجلس شادی بپا می کنند. سپس در پاورقی کتاب از محبّ الدین طَبری مکی نقل کرده که می گوید: خانه پیامبر - ص - را در زمان هجرت آن حضرت - ص - به مدینه، عقیل مالک شده. و پیوسته در دست او و فرزندانش باقی ماند تا محمدبن یوسف برادر حجاج آن را خریده و در خانه خود که به «خانه سفید» نامیده می شد ملحق ساخت سپس به خانه ابن یوسف معروف گردید. این وضعیت ادامه یافت تا خیزران کنیز مهدی عباسی در آنجا مسجدی بنا نمود که در آن نماز می گزارند، و آن را از خانه ابن یوسف جدا کرده کوچه ای ایجاد کرد که به آن «زقاق المولد» گفته می شود و هم اکنون آنجا کتابخانه عمومی است. [31] محمد طاهر کردی مکّی می نویسد: ولادت پیامبر - ص - در مکه، در خانه ابی طالب، در شِعْبِ بنی هاشم و در نزدیکی مسجدالحرام بوده که امروزه به شِعْبِ علی یعنی علی بن ابیطالب نامیده می شود و پیوسته مکان ولادت آن حضرت - ص - تا امروز معروف و شناخته شده بوده است. [32] صلاحُ الدّین صَفَدی پس از بحث پیرامون مکان و لادت رسول خدا - ص - می نویسد: قول برتر آن است که رسول خدا - ص - در عام الفیل در خانه ای در کوچه معروف به زُقاقُ الْمَوْلِد که در دست عقیل ابن ابیطالب بوده متولد گردید. [33] گفته می شود که رسول خدا - ص - در شِعْبِ بَنی هاشم متولد شدند، برخی گفته اند در خانه ای نزدیک صفا و... [34] عاتق بن غیث بلادی می نویسد: از نظر تاریخی مسلم است که رسول خدا - ص - تقریباً در سال 53 قبل از هجرت (عام الفیل) در شِعْبِ اَبی طالب که امروزه به شِعْبِ علی معروف است، به دنیا آمد و به خاطر ازدحام مردم و شوق آنان نسبت به تبرک جوئی از آن خانه، هم اینک به کتابخانه تبدیل شده است. [35] تا قبل از سلطه وهابیان بر حرمین شریفین، محل ولادت رسول خدا - ص - زیارتگاه مؤمنان و مسلمانانی بود که از گوشه و کنار جهان به مکه می آمدند. [36]