ظرفیت شناسی کشورها

اشاره:

امروز، بیش از هر زمان دیگر، سازمان علمی- آموزشی به مطالعات کاربردی، پژوهش کار آمد و مطالعات به روز نیاز دارند. در کشورهای پیشرفته، این پژوهشها در محیطی آرام و به دور از هیاهوی تبلیغاتی و احساساتی انجام می شوند، و پژوهشگران با مطالعات، راهبردهای دراز مدت تصمیم گیران عرصه عمل را می نمایانند. در مرکز جهانی علوم اسلامی که دغدغه آموزش آموزه های ناب اسلام و تشیع را دارد، این مهم، جلوه ای بیشتر دارد. تشکیل «دفتر مطالعات کاربردی» مایه امید است. آنچه در پی می آید، حاصل کوشش این دفتراست، و به دو منطقه خاورمیانه عربی و آفریقای غیر عربی و ضرورت اهتمام بیشتر به توانایی های آنها از سوی مرکز جهانی علوم اسلامی پرداخته است.

1. خاور میانه عربی و توان بسیار

حوزه خاورمیانه عربی و شمال آفریقا، شامل 18 کشور است: لبنان، فلسطین، سوریه، اردن عراق، عربستان، کویت، قطر، عمان، امارات متحده عربی، یمن، مصر، لیبی، سودان، الجزایر، مغرب.

همه کشورهای این حوزه با بیش از 300 میلیون جمعیت، خط و زبان عربی دارند و اکثریت جمعیت آنها را مسلمانان تشکیل می دهند.

اهمیت این منطقه از دیدگاه مرکز جهانی و ضرورت اهتمام جدی به این حوزه عبارت ند از:

1. وجود اکثریت مسلمانان در این کشورها؛ به گونه ای که از 300 میلیون جمعیت این منطقه، بیش از 90 درصد مسلمان ند.

2. وجود جمعیت فراوان شیعیان. 16 میلیون شیعه در عراق، 3 میلیون در لبنان، 1 میلیون در عربستان، 4 میلیون در مصر، 500 هزار در بحرین، 700 هزار در کویت و ...

3. وجود کشورهایی که داعیه دار محوریت در جهان اسلامند؛ مانند عربستان، مصر، عراق، لیبی.

4. وجود اکثر دانشگاه های معتبر دنیای اسلام در این حوزه؛ از قبیل دانشگاه الازهر در مصر، دانشگاه امّ القری و دانشگاه اسلامی مدینه و دانشگاه اسلامی آل سعود در عربستان، دانشگاه زیتونیه در تونس، دانشگاه قرویین در مغرب، دانشگاه بین المللی اسلامی در سودان.

5. وجود جمعیت های انبوه شیعیان غیر جعفری و گروه های متلائم با مذهب اهل بیت (ع)؛ مثل جمعیت دومیلیونی اسماعیلیان سوریه، گروه 1/5 میلیونی اباضیه در عمان، و میلیونها نفر منسوب به فرقه های صوفیه در کشورهای شمال آفریقا.

6. شکل گیری عمده جریانات فکری وسیاسی جهان عرب و جهان اهل تسنن در این منطقه.

7. وجود بیشتر شخصیت های علمی و تأثیر گذار اسلامی در این حوزه.

8. تألیف، انتشار و توزیع اکثر کتب و نشریات اسلامی در این کشورها.

9. وجود کانون فعالیتها و اقدامات گسترده و پردامنه وهابیت در این منطقه.

10. وجود شمار فراوان طلاب و فضلای شیعه که به دلیل مهاجرت علاوه بر منطقه خود، پوشش تبلیغی دیگر حوزه های جهان اسلام را نیز بر عهده دارند؛ مثل فضلای عراقی، لبنانی و بحرینی.

11. قرابت و تعامل فرهنگی و تاریخ بسیاری از کشورهای این حوزه با جمهوری اسلامی ایران.

2- آفریقای غیر عربی و ضرورت توجه بیشتر

حوزه آفریقای غیر عربی با حدود 50 کشور و افزون بر 600 میلیون نفر بیش از نیمی از جمعیت آن مسلمان اند به تعبیری دیگر، آفریقا تنها قاره ای است که بیشتر از نصف آن را مسلمانان تشکیل می دهند.

با تأمل در نکات زیر، ضرورت توجه بیش از پیش به این کشورها دانسته می شود:

1. فرهنگ پذیری: عقاید مسیحی به رغم پیشینه مسیحیت در جنوب آسیا، به ویژه هند، چندین قرن طول کشید تا به این مناطق راه یافت. مثلاً، هند با جمعیتی نزدیک به 1 میلیارد، بعد از 20 قرن حدود 20 میلیون مسیحی دارد؛ در حالی که در فاصله یک قرن مسیحیت در آفریقا گسترشی چشمگیر داشته، اسلام نیز در فاصله زمانی کمی در این منطقه گسترش پیدا کرد.

2. فعالیت مسیحیت: در اواخر قرن نوزدهم، شمار مسیحیان قاره آفریقا کمتر از 5 میلیون نفر بود ولی اکنون آمار مسیحیان این قاره را، که عمدتاً در آفریقای غیر عربی حضور دارند، قریب 3000 میلیون نفر ذکر کرده اند. تلاش گسترده آنان در مراکز آموزش به گونه ای بود که سال 2000 میلادی را سال مسیحی شدن تمام آفریقا نوید دادند. دنیای مسیحیت در میان مناطق تبلیغی اولویت اول را به آفریقا اختصاص داده و بیشترین مبلغ را به آنجا اعزام کرده است. در سال 1371ش، 191 هزار کشیش معلم، 38 هزار خواهر روحانی و 6 هزار کشیش دیر به آفریقای غیر عربی اعزام شد.

3. فعالیت وهابیت: وهابیت در آفریقا، به ویژه آفریقای غیر عربی، از شیوه هایی گوناگون بهره می گیرد؛ مانند کمک های اقتصادی، تأسیس مراکز آموزشی-فرهنگی و عام المنفعه (وهابیت بیش از 1000 مرکز علمی تأسیس نموده است)، تربیت نیروهای بومی، جذب افراد مستعد و اعزام به دانشگاه های عربستان، چاپ و نشر و ترجمه کتاب و قرآن و برگزاری همایش ها بهره می گیرد.

4. اقبال گسترده و عمومی مسلمانان جهان، به ویژه مسلمانان آفریقا، به شناخت واقعی دین اسلام بعد از پیروزی انقلاب اسلامی ایران.

5. تشکل دادن به شیعیان آفریقا که در این حوزه پراکنده اند و چشم امیدشان به جمهوری اسلامی ایران است.

6. بومی سازی تبلیغ و کارهای فرهنگی با هزینه های پایین و حساسیت های کمتر دولتها و حضور مبلغ در منطقه با پذیرش و تربیت مشتاقان تحصیل علوم اسلامی.

7. نگرش مثبت مردم این منطقه به ایران به عنوان تنها حکومت اسلامی و پناهگاه مستضعفان.

8. وجود متقاضیان فراوان؛ به ویژه در کشورهایی که ایران در آنجا سفارت یا رایزنی و یا سازمان مدارس دارد.