آلرژی نسبت به حیوانات
بسیاری از مردم خیلی دیر متوجه می شوند که نسبت به حیوانات خونگرم خانگی آلرژی دارند. آلرژی نسبت به گربه یا سگ حدود 15 درصد از افراد را در جوامع غربی درگیر کرده است. قابل توجه است که آلرژی نسبت به این حیوانات در بین افراد مبتلا به آسم به 30-20 درصد بالغ می شود. به طور کلی تماس با گربه ها آلرژی های شدیدتری را باعث می شود. آلرژی یک نوع سیستم دفاعی بدن نسبت به یک ماده حساسیت زای پروتئینی (آلرژن) است که در بزاق، پوست و ادرار حیوانات وجود دارد و به صورت ذرات بسیار ریز در محیط پراکنده و منتشر می شود، سپس این ذرات که در هوا معلق است روی بافت ملتحمه چشم و یا مخاط بینی می نشینند و یا مستقیما به داخل ریه ها استنشاق شده و علائم بیماری های آلرژی را به وجود می آورند. حتی تماس این ذرات با پوست بدن هم می تواند خارش و کهیر ایجاد کند. علائم آلرژی مانند عطسه، خس خس سینه، خارش و کهیر معمولا به سرعت و در ظرف چند دقیقه بعد از تماس با حیوان ظاهر می شود ولی بعضی از افراد پس از چند ساعت (تا 12 ساعت بعد از تماس) علائم شدیدتر آلرژی را نیز نشان می دهند.
درمان آلرژی نسبت به حیوانات
بهترین درمان آلرژی نسبت به سگ و گربه و دیگر حیوانات خانگی مانند پرندگان، خرگوش و ... خارج کردن آنها از منزل است. امروزه ثابت شده است که حتی نگهداری حیوانات در حیاط منزل نیز می تواند مشکل زا باشد. البته حیواناتی که فاقد مو هستند مانند لاک پشت آبی، ماهی و مار، آلرژی زا نیستند. این گونه است که حکمت دستورات مترقی اسلام در مورد ضرورت دوری از حیواناتی مانند سگ، خوک و گربه و رعایت دقیق نکات بهداشتی تا حدودی روشن می شود. متأسفانه در جهان امروز که «عصر دانایی» نام گرفته، به رغم همه پیشرفت هایی که در زمینه علوم مختلف و تکنولوژی به دست آمده، پوچی و ابتذال فرهنگی حاکم بر زندگی فردی و اجتماعی، به جایی رسیده است که همزیستی با حیوانات در اطاق خواب و حمام و محافل خانوادگی به صورت امری متعارف شده است! در چنین شرایطی به منظور جلوگیری از آلرژی و دیگر عوارض این همنشینی، شستشوی هفتگی و برس زدن منظم این «دوستان مهربان» توسط مراکز بهداشتی به جوامع غربی توصیه می شود. طبق تحقیقات انجام شده در کشورهای پیشرفته صنعتی معلوم گردیده در حالی که بزاق و پوسته ریزه های بدن گربه منبع اصلی مواد حساسیت زا است، در حیوانات خانگی دیگر مانند خرگوش و خوک، ادرار عامل اصلی ایجاد آلرژی است. یک سگ یا گربه هر هفته مقدار مشخصی از مواد آلرژی زا از خود دفع می کند و تفاوتی از این نظر بین نژادهای مختلف آنها وجود ندارد. استفاده از جاروبرقی هم نفع چندانی برای از بین بردن مواد حساسیت زای آزاد شده در محیط ندارد چون به صورت بسیار ریز در هوا شناور هستند. تنها راه تمیز کردن فرش و لباس و ملافه ای که به این مواد آغشته اند تعویض آنها است، چون در بررسی هایی که انجام داده اند مشخص شده که این آلودگی ها بیش از یکسال باقی خواهد ماند. انجام برنامه «درمان ایمنی» از راه انجام تزریقات زیر پوستی برای حساسیت زدایی بدون قطع کردن رابطه نزدیک با حیوانات، خالی از خطر نبوده و چندان هم مؤثر نیست. منازلی که برای صرفه جویی انرژی به صورت کامل و غیر قابل نفوذ عایق بندی شده اند همان گونه که حرارت را به خوبی نگهداری می کنند، مواد آلرژی زا را نیز در داخل خود تا دو برابر منازل عادی حفظ می کنند. دستگاه های تمیز کننده هوای منزل که برای کاهش مواد حساسیت زای شناور در هوا طراحی شده اند نیز ممکن است مفید واقع شوند.
درمان دارویی
با مشورت پزشک متخصص آلرژی، داروی مناسب برای کنترل علائم آلرژی انتخاب می شود. چنانچه تماس با حیوانات فقط به طور اتفاقی و یا گاه به گاه است می توان از داروهای ضد هیستامین، ضد احتقان و ضد آسم (برای افراد مبتلا به آسم) برای پیشگیری از بروز آلرژی مصرف کرد.
آلرژی غذایی
در سالهای اخیر اهمیت و شیوه حساسیت نسبت به مواد غذایی نه تنها موجب ناراحتی و مشکلات تنفسی، پوستی و گوارشی شده بلکه طبق گزارش های علمی که اخیرا منتشر شده ممکن است باعث بیماری های کلیه، افزایش فشار خون، سردرد از نوع میگرن، افسردگی و یا اضطراب و شب ادراری شود. نکته مهمی که باید به آن توجه کنید این است که آلرژی غذایی تنها یکی از علل متعدد تحمل نکردن بعضی غذاها و بروز ناراحتی است. مسمومیت های غذایی، حساسیت نسبت به مواد مجاز افزودنی به مواد غذایی و یا کمبود بعضی از آنزیم ها مانند لاکتاز در بعضی افراد و یا واکنش های روانی نسبت به بعضی از غذاها، علل دیگر هستند. بر روی هم، آلرژی غذایی چندان شایع نیست و میزان شیوع آن در جوامع مختلف متفاوت است. ولی معمولا در بین افرادی که به طور ذاتی استعداد به آلرژی دارند بیشتر یافت می شود. بنابراین این گونه افراد معمولا علائمی از آلرژی های دیگر مثل آلرژی بینی، کهیر و یا آسم را نیز نشان می دهند.
چرا آلرژی غذایی بوجود می آید؟
به مواد بیگانه ای (آنتی ژن) که ایجاد حساسیت می کنند آلرژن می گویند. آلرژن ها معمولا از جنس مواد پروتئینی و یا ترکیب قند و پروتئین هستند. پروتئین های غذایی معمولا به صورت مولکول های دست نخورده و کامل در لوله گوارشی جذب نمی شوند بلک تحت تأثیر اسید معده و آنزیم های روده هضم شده و به مولکول های کوچک
پپتیدی و اسیدهای آمینه تبدیل و سپس از راه مخاط روده به جریان خون وارد می شوند. بنابراین در شرایط عادی، مواد پروتئینی رژیم غذایی، آلرژی ایجاد نمی کنند. ولی در بعضی از شرایط مانند دوران نوزادی و یا پس از بیماری اسهال به ویژه در دوران شیرخوارگی، مخاط پوششی روده آسیب دیده و نفوذپذیر می شود، بنابراین مولکول های بزرگ و مقدار زیادی از مواد حساسیت زا از جدار روده عبور می کنند و وارد جریان خون می شوند، از جمله مواد پروتئینی که به صورت هضم نشده به جدار روده نفوذ کرده و در افراد مستعد ایجاد آلرژی می کنند.
علائم آلرژی غذایی چیست؟
علائم آلرژی غذایی هم می تواند در ارتباط با معده و روده ها و هم در سایر اندام های بدن به ویژه پوست و دستگاه تنفس ظاهر شود. پیدایش سریع کهیر و خارش در اطراف دهان بلافاصله پس از صرف غذایی که نسبت به آن حساسیت وجود دارد مانند میوه های ترش، آجیل و یا سبزیجات گزارش شده است. علائم تهوع، استفراغ، درد شکم و یا اسهال می تواند ظرف 30 دقیقه پس از خوردن غذاهای دریایی و یا تخم مرغ عارض شود و می تواند همراه با سردرد، برافروختگی صورت، خارش پوست و طپش قلب باشد که معمولا بعد از 2-1 ساعت برطرف می گردد. علائم تنفسی مانند عطسه، آبریزش از بینی، لارنژیت، بروز حمله آسم و یا تشدید بیماری در مبتلایان به آسم نیز به علت حساسیت به شیر گاو، بادام زمینی، گوشت خوک و مواد افزودنی مجاز به غذاهای آماده مصرف، در افراد مستعد می تواند بروز کند. کهیر تکرار شونده علامت شاخص آلرژی به پروتئین مواد غذایی به ویژه ماهی است. در موارد شدید، ورم صورت و اسهال شدید نیز می تواند ظاهر شود. بروز اگزما در اثر آلرژی غذایی نیز در بعضی از بیماران گزارش شده است. نگهداری غیر بهداشتی ماهی ها در سردخانه و همچنین نگهداری پنیر به مدت طولانی می تواند منجر به ایجاد هیستامین در آنها شود که پس از مصرف، علائم آلرژی غذایی را در بدن ایجاد می کند.
نقش رژیم غذایی در آلرژی
به طور کلی غذاهای ذیل در افرادی که استعداد آلرژی دارند بیش از سایر غذاها ایجاد حساسیت می کنند: شیر گاو، تخم مرغ، شکلات، کاکائو، ادویه جات، ماهی و غذاهای دریایی، غذاهای سرخ کرده، گوجه، پیاز و بادمجان، میوه جات ترش، توت فرنگی، آجیل، سبزیجات، گوشت گاو، سوسیس و کالباس، گندم و جو، حبوبات، سویا، انواع سس، کنسروها، نوشابه، خربزه، هندوانه، هلو، انگور و گوشت مانده . بیماران معمولا نه به یک غذا بلکه به چند نوع غذا آلرژی دارند و هر نوع غذا هم می تواند چندین ماده حساسیت زا یا آلرژن در خود داشته باشد. لذا با نظر پزشک متخصص آلرژی، رژیم غذایی ویژه ای مشتمل بر: برنج، گوشت بوقلمون یا بره، روغن زیتون، سیب سفید (پخته شده) به مدت چند هفته تجویز می شود و چنانچه علائم آلرژی برطرف شد غذاهای دیگر را یک به یک و هر کدام به مدت یک هفته (حداقل سه روز) به رژیم غذایی اضافه کرده و علائم آلرژی را در طی مدت مصرف بررسی می کنند. تا چنانچه علائم آلرژی مجددا پیدا شده نوع غذایی را که حساسیت زا است تشخیص داده و از رژیم غذایی بیمار حذف کنند.
شیر مادر یا شیر خشک؟
طبق تحقیقات علمی مشخص شده که شیر مادر از هر نظر بهترین غذای کودکان در دوران شیرخواری است. شیر مادر منبعی غنی از پادتن های «IgA» است که سطح مخاط روده های طفل را در مقابل مواد آلرژن نفوذ ناپذیر می کند. شیر مادر همچنین با داشتن پادتن ها، مواد و سلول های دفاعی دیگر از عفونت های روده و بروز اسهال پیشگیری می کند و لذا از افزایش تراوائی سطح مخاطی روده در مقابل ورود مواد و عوامل آلرژن جلوگیری می کند. با مصرف شیر مادر، سیستم ایمنی کودک خردسال نسبت به پروتئین های موجود در شیر گاو، حساس نمی شود و بنابراین کودک در سالهای بعد خواهد توانست بدون مشکل آلرژی از شیر گاو استفاده کند. لذا امروزه توصیه می شود که:
1- به منظور پیشگیری از بروز آلرژی در فرزندان خانواده هایی که در آنها سابقه یا زمینه آلرژی وجود دارد (و یا بعدا آزمایش خون بند ناف نوزاد نشان دهد که مقدار پادتن IgE افزایش یافته است)، توصیه می شود که مادر در دوران حاملگی و نیز دوران شیر دادن از مصرف غذاها و مواد حساسیت زا پرهیز نمایند.
2- تمامی نوزادان (به ویژه آنهایی که زمینه آلرژی در خانواده دارند) تا 6 ماهگی فقط از شیر مادر استفاده کنند و در صورت عدم امکان استفاده از شیر مادر، دایه بگیرند. بعضی از انواع شیر خشک ها مانند نوترامیژن و پروژستمیل و همچنین شیر بز و گوسفند از درجه حساسیت زایی کمتری نسبت به شیر گاو برخوردارند و در شرایط عدم امکان تغذیه از شیر مادر و یا دایه تجویز می شوند.
3- بعد از 6 ماه اول، می توان به تدریج برنج، میوه جات و سبزیجات پخته را اضافه بر شیر مادر به رژیم غذایی شیرخوار افزود.
4- در هنگام ابتلای شیرخوار به عفونت های حاد روده و بروز اسهال ، توصیه می شود که در طول بیماری و تا 8 روز بعد از بهبودی (به منظور امکان ترمیم مخاط روده و جلوگیری از نفوذ مواد حساسیت زا) از شیر مادر بیشتر استفاده شود و در این مدت از مواد غذایی حساسیت زا پرهیز گردد.
5- محیط کودک را باید از مواد آلرژن و حساسیت زا مانند قارچ ها، کپک ها، ذرات مایت محفوظ نگه داشته و همچنین ضروری است با خارج کردن حیوانات خونگرم اهلی، منزل را از وجود پر و پشم پرندگان و حیوانات و ذرات و ترشحات سگ و خرگوش پاک کرد. توضیحات کامل تر در شماره های بعدی داده خواهد شد.
