اینترنت یک شبکه عظیم اطلاع رسانی و یک بانک وسیع اطلاعاتی است که در آینده نزدیک دسترسی به آن برای تک تک افراد ممکن خواهد شد. کارشناسان ارتباطات بهره گیری از این شبکه را به عنوان یک ضرورت در عصر اطلاعات ارزیابی می کنند.
این شبکه که از هزاران شبکه کوچک تر تشکیل شده فارغ ازمرزهای جغرافیایی، سراسر جهان را به هم مرتبط ساخته است.
طبق آخرین آمار بیش از شصت میلیون کامپیوتر از تمام نقاطجهان در این شبکه گسترده به یکدیگر متصل شده اند که اطلاعات بی شماری را در تمامی زمینه ها از هر سنخ و نوعی به اشتراک گذاشته اند. گفته می شود نزدیک به یک میلیارد صفحه اطلاعات باموضوعات گوناگون از سوی افراد حقیقی یا حقوقی روی این شبکه قرار داده شده است.
این اطلاعات با سرعت تمام در بزرگراههای اطلاعاتی بین کاربران رد و بدل می شود و تقریبا هیچ گونه محدودیت و کنترلی بر«وارد کردن » یا «دریافت کردن » داده ها اعمال نمی شود.
حمایت از جریان آزاد اطلاعات، گسترش روزافزون فن آوری اطلاعات و بسترسازی برای اتصال به شبکه های اطلاع رسانی شعاردولتها است. این در حالی است که گستردگی و تنوع اطلاعات آلوده روی اینترنت، موجب بروز نگرانی در بین کشورهای مختلف شده است. انتشار تصاویر مستهجن، ایجاد پایگاههایی بامضامین پورنوگرافی و سایت های سوء استفاده از کودکان و انواع قاچاق در کشورهای پیشرفته صنعتی بخصوص در خاستگاه این شبکه جهانی یعنی آمریکا، کارشناسان اجتماعی را به شدت نگران کرده است. به گونه ای که یئت حاکمه را مجبور به تصویب قوانینی مبنی بر کنترل این شبکه جهانی در سطح آمریکا نموده است.هشدار، جریمه و بازداشت برای برپا کنندگان پایگاههای مخرب وفسادانگیز از تدابیری است که کشورهای مختلف جهان برای مقابله با آثار سوء اینترنت اتخاذ کرده اند.
ترس و بیم از تخریب مبانی اخلاقی واجتماعی ناشی از هجوم اطلاعات آلوده ومخرب از طریق اینترنت، واکنشی منطقی است زیرا هر جامعه ای چارچوبهای اطلاعاتی خاص خود را دارد و طبیعی است که هر نوع اطلاعاتی که این حد و مرزها رابشکند می تواند سلامت و امنیت جامعه را به خطر اندازد. علی رغم وجود جنبه های مثبت شبکه های جهانی، سوء استفاده از این شبکه های رایانه ای توسط افراد بزهکار،امنیت ملی را در کشورهای مختلف با خطرروبرو ساخته است. از این رو به کارگیری فیلترها و فایروال های مختلف به منظورپیشگیری از نفوذ داده های مخرب و مضر وگزینش اطلاعات سالم در این شبکه ها رو به افزایش است. خوشبختانه با وجود هیاهوی بسیاری که شبکه اینترنت را غیر قابل کنترل معرفی می کند، فن آوری لازم برای کنترل این شبکه و انتخاب اطلاعات سالم رو به گسترش و تکامل است.
علاوه بر بهره گیری از امکانات فنی،روشهای کنترلی دیگری نیز برای مهاراینترنت پیشنهاد شده است. یکی از این روشها کنترل دولتی است. در این روش،سیاست کلی حاکم بر کشور اجازه دسترسی به پایگاههای مخرب و ضد اخلاقی رانمی دهد و دولت شبکه های جهانی را ازدروازه اتصال و ورود به کشور با فیلترهای مخصوص کنترل می کند.
روش دیگر، کنترل سازمانی است که معمولا سازمان، اداره یا تشکیلاتی که مسئولیت سرویس دهی و اتصال شهروندان را به اینترنت بر عهده می گیرد، خود موظف به کنترل شبکه و نظارت بر استفاده صحیح از آن می شود تا با الزامات قانونی و اخلاقی تواما انجام این وظیفه را تضمین کند.
کنترل فردی، روش دیگری است که قابل انجام است. در این نوع کنترل تمام تضمینهای اجرایی، درون فردی است وشخص با بهره گیری از وجدان فردی ومبانی اخلاقی و تعهد دینی، مراقبتهای لازم را در ارتباط با شبکه های جهانی (اینترنت)به عمل آورد. این اعتقاد و فرهنگ درمحدوده خانواده نیز اعمال می شود و چه بسااطرافیان را نیز تحت تاثیر قرار دهد. البته شیوه اخیر در صورتی ممکن خواهد بود که واگذاری خط اشتراک IP پس از شناسایی کامل افراد و با ملاحظه خصوصیات اخلاقی آنان انجام پذیرد. در غیر این صورت تصوراعمال چنین کنترلی از سوی تک تک افرادجامعه صرفا در حد یک آرزو باقی خواهدماند; آرزویی که نمی تواند بسیاری ازتاثیرات سوء این شبکه را از بین ببرد و آن را به سوی یک شبکه سالم سوق دهد.
کارشناسان معتقدند که برای کاستن یا ازبین بردن ابعاد منفی اینترنت راههای زیادی وجود دارد. آنها از وجود فیلترهای اطلاعاتی از قبیل دیوار آتشین، (FireWall) و پروکسی، (Proxy) به عنوان عامل کنترل کننده اطلاعات مضر نام می برند.
از سوی دیگر تقویت شبکه های داخلی که به اینترانت معروف است می تواند نقش بسزایی در کاهش آلودگیهای فرهنگی واطلاعاتی اینترنت بازی کند. قرار دادن اطلاعات مفید اینترنت به صورت offline روی شبکه های داخلی یا اینترانت ها; علاوه بر ارائه خدمات و اطلاع رسانی سالم، پس از چندی، بایگانی غنی و پرباری را از انواع اطلاعات فراهم آمده از چهار گوشه جهان در اختیار کاربران قرار می دهد که با افزایش اطلاعات داخلی و با روزآمد کردن آن، به عنوان زیربنای اطلاعاتی کشور قابل طرح می باشد. به هر حال سرعت بالا و هزینه کم در استفاده از اینترانت ها، دو عامل در توجه کاربران به شبکه های داخلی است که به نظرمی رسد محمل مناسبی برای اطلاعات گزینش شده اینترنت باشد.
مورد دیگر که کارشناسان از آن به عنوان پادزهر آسیب های اینترنتی از قبیل تهاجم فرهنگی، اطلاعات نادرست و یاپیامدهای ضد اخلاقی نام می برند، وجودیک نظام قانونمند اینترنتی در جامعه است که اداره آن از سوی یک متولی قدرتمند وکاردان می تواند اینترنت سرکش و افسارگسیخته را مهار کند و از آن به نحو شایسته بهره برداری نماید.
این نظام اگر با یک نظام حقوقی ودادرسی جامع و عمیق توام شود، مواردتخلف و سوء استفاده از این ابزار به راحتی قابل تشخیص و پی گیری قضایی خواهدبود. در این صورت امکان سوء استفاده وتاثیرپذیری از فرهنگهای بیگانه که عمومامغایر با اصول اخلاقی ماست به طرزچشمگیری کاهش می یابد. برای اینکه موضوع کنترل شبکه اینترنت را کارشناسانه مورد بررسی قرار دهیم نظر چند تن ازدست اندرکاران و متصدیان شبکه های اطلاع رسانی را در این خصوص جویاشدیم.
حجة الاسلام نظامی مسئول شبکه اطلاع رسانی «بلاغ نت » وابسته به دفترتبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم در این زمینه می گوید:
کنترل فنی و یا سازمانی خوب است اماء;ءبه نظر من بهترین راه جلوگیری از تبعات منفی اینترنت، کار فرهنگی همه جانبه وعمیق است تا کاربران با آگاهی از عواقب ناخوشایند این پایگاه، در فکر استفاده ازسایت های مخرب نباشند.
سایت های مخرب باعث دامن زدن به ابتذال فرهنگی و اخلاقی و ترویج مطالب کذب و ضد دین و ضد انقلاب است. لذاسکوت در مقابل این هجمه فرهنگی بسیارخطرناک است و متخصصان در علم و دین باید با بهره گیری از همین شبکه جهانی دربرابر این تهاجمات به مقابله سریع و مناسب بپردازند.
مهندس مینایی مدیر بخش نرم افزار مرکزتحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی می گوید:
در جهت جلوگیری از تبعات منفی اینترنت، تنها استفاده از یک روش مفیدنخواهد بود; باید تلفیقی از تمام روشهااستفاده کرد یعنی باید روش توجیه کاربران،استفاده از پروکسی و کنترل سازمانی به کارگرفته شود هر چند به این وسیله نوعی محدودیت ایجاد می شود ولی در مجموع مفید است.
اما بهترین روش، کار گسترده فرهنگی برای آگاهی کاربران است. کافی است که آنها آگاه شوند که گرایش و ارتباط باپایگاههای غیر متعارف جز ضلالت و تباهی ثمره ای ندارد. باید تقوای درونی واعتقادات دینی کاربران را رشد داد و آنها راتقویت کرد. بنا بر این بهترین دیوار آتشین، (fire wall) برای ممانعت از خطرات اینترنت و جلوگیری از تاثیر ابعاد منفی آن،وجدان درونی و ایمان هر انسان است که بخشی از این ایمان را علمای دین باید دروجود نسل جوان و انسانهای این عصر بارورسازند.
مهندس فرجیان از بخش نرم افزار مرکزتحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی می گوید:
ما باید به سوی یک اطلاع رسانی سالم پیش برویم. به نظر می رسد راههای توجیه کاربران و استفاده از ابزار فنی و پروکسی راههای خوبی است و توجیه کاربران وشناسایی و گزینش کاربران متعهد برای واگذار کردن IP و ایجاد محدودیتهای فنی در حد قابل قبول نیز می تواند در جهت تحقق اهداف اطلاع رسانی سالم مؤثرباشد.
اشکالی که در کنترل سازمانی و دولتی وجود دارد این است که نیروی انسانی زیادی را می طلبد. نتیجه آن است که محدودیت نیرو اجازه نمی دهد که این کنترل به نحو مطلوب صورت گیرد. چون کاربران در زمانهای متعدد از شبکه استفاده می کنند، کنترل به شیوه سازمانی چندان میسر نیست.
حجة الاسلام و المسلمین هادوی یکی ازکاربران شبکه اینترنت و استاد حوزه علمیه قم می گوید:
به نظر من اگر قرار باشد این کنترل صورت بگیرد، مجبوریم از هر سه شیوه استفاده کنیم یعنی از یک سو کاربران راتوجیه کنیم و از یک سو محدودیتهای فنی ایجاد کنیم و از سوی دیگر اعمال محدودیتهای سازمانی و دولتی را از نظردور نداریم. در این میان، محدودیت های فنی، سریع تر قابل ثمردهی است. الان یکی از اشتباهات ما این است که بدون کارشناسی لازم و بررسی همه جانبه در زمینه تبعات منفی شبکه جهانی، در حال گسترش شبکه اینترنت هستیم. اکنون که آن را آورده ایم،می خواهیم کنترل کنیم و این مشکل است.اما اگر بتوان از طریق امکانات فنی، آن رامحدود کرد، خیلی خوب است. به نظر من محدودیتهای فنی اولویت دارد به لحاظ اینکه خیلی سریع تر تاثیر می بخشد. حال اگر مرکز دیتا بتواند آن را اعمال کند بایدآن را انجام دهد چون اثرش گسترده تراست. در غیر این صورت چاره ای نیست جزآنکه به شکلهای محدودتری، شرکتهای خدمات دهنده کنترل کنند.
مشکل اینترنت الان در حوزه علمیه نیست; مشکل در بین کاربران عادی و بیرون حوزه است; کاربرانی که در مراکزخصوصی و دولتی هستند; در مراکزی که به اسم «کافه نت » در تهران یا جاهای دیگرایجاد شده است.
مسئله دیگر توجیه کاربران است و اینکه آنان را به اثرات مخرب ارتباط با پایگاههای ضد اخلاقی آشنا کنیم.
اصولا به نظر، من باید به سمتی حرکت کنیم که سایت های مفید، جذابیت پیدا کندیعنی ابتدا در حد توان باید در زمینه سایت های مفید و در عین حال جذاب سرمایه گذاری کنیم. از آن طرف هم بایدموارد منفی را سد کنیم یعنی از نفوذسایت های مخرب به این سو جلوگیری کنیم. چون در کشورهای غربی مثل انگلیس مسئله استفاده از سایت های مستهجن توسطدانش آموزان مدارس به صورت یک بحران در آمده است و آنها به این نتیجه رسیده اند که دو راه در پیش رو دارند; یکی اینکه مجاری ارتباطی اینترنت را ببندند وراه دوم اینکه مدیران مدارس را مامور کنندکه به صورت اتفاقی ببینند فلان دانش آموزکه با اینترنت کار می کند کجا رفته و به چه پایگاهی متصل شده است یعنی کنترل را تااین حد شروع کرده اند. می بینید که حتی آنها که بسیاری از مسائل را مجازمی شمارند، در استفاده فرزندانشان ازاینترنت با بحران مواجه شده اند.
حجة الاسلام آقامیری مسئول شبکه جهانی اطلاع رسانی آل البیت می گوید:
به نظر من بهترین طریق برای کنترل اینترنت، واگذاری IP به مشترکین است.بنده کنترل از طریق تجهیزات فنی مثلاگذاشتن «پروکسی » proxy را زیاد مفیدنمی دانم و معتقدم که این کار، روش مطمئنی برای کنترل نیست. کنترلی که ماهم اینک روی مشترکین خود داریم، نسبت به آنهایی که پروکسی روی سیستم شان می گذارند بیشتر است. ما از طریق سرورهایمان این کنترل را انجام می دهیم.گذشته از این نوع کنترل، چنانکه تصمیم به کنترل سیستمی بگیریم، ترجیح می دهیم به فیلترهای سخت افزاری و فایروال روبیاوریم. البته فایروال علاوه بر جلوگیری ازورود اطلاعات آلوده قادر به جلوگیری ازخرابکارها و نفوذگرهای کامپیوتری ودزدان رایانه ای نیز هست.
حجة الاسلام احمدی نژاد معاون اجرایی شبکه جهانی نور می گوید:برخی می گویند اینترنت در صورتی که همراه با اعمال محدودیت همراه شود دیگراینترنت نیست علی رغم این نظر، ما معتقدیم که اینترنت باید محدود باشد; ما موظف به جلوگیری از اطلاعات مخرب هستیم; این وظیفه دینی ماست. برای کنترل این شبکه ازمراقبتهای فردی و اجتماعی بهره ببریم. این کنترل به دو صورت قابل تحقق است;نخست با شناسایی کامل افراد و احرازمراتب تعهد آنها قبل از واگذاری خط وپس از آن از طریق ایجاد موانع فنی. به هرحال اگر کنترل اینترنت به طور کامل ناممکن باشد، این دلیل مناسبی برای رهاکردن آن نیست.
دکتر سپهری راد رئیس شورای عالی انفورماتیک می گوید:
اینترنت یکی از ابعاد فن آوری رایانه ای است و دارای اهمیت است. این بد فهمی است که به علت پیامدهای نامطلوب آن، به کلی استفاده از آن را کنار بگذاریم، درحالی که مقابله با پیامدهای منفی آن ممکن است و هیچ کشوری هم به این پیامدها بی توجه نیست.
مهندس خلیقی یکی از کارشناسان و عضوهیئت مدیره گروه توسعه وب می گوید:
عامل مهم در جلوگیری از نکات منفی اینترنت، شناخت و آگاهی جامعه است.ارتقای سطح فکری و فرهنگی جامعه ازطریق کاربردهای مثبت اینترنت موجب می شود تا مردم بین اطلاعات بد و خوب تمایز قایل شوند. اکثر کشورهای دنیا با قراردادن فیلترهای خاص، تا حدودی اطلاعات اینترنت را گزینش کرده و مسیر اطلاعات مخرب یا ضد فرهنگی و غیر اخلاقی رامسدود کرده اند.
مهندس ذوالفقاریان مدیر عامل شرکت مهندسی نظام اندیشه می گوید:
باید به مردم بیاموزیم که از این ابزار به نحو مطلوب و در راستای توسعه ملی بهره گیری کنند. یکی از مشکلات اینترنت در ایران بحث فرهنگی این ابزار است وبهترین راه برای جلوگیری از تبعات منفی آن، آگاهی جامعه از کاربردها و نکات مثبت این پدیده است.
آنچه از اظهار نظر کارشناسان به دست می آید را حد اقل می توان در 5 بند خلاصه کرد:
1- اینترنت به عنوان یک پدیده مثبت ارزیابی می شود.
2- سوء استفاده از شبکه جهانی نبایدمانع از بهره برداری از این رسانه دو سویه شود.
3- امکان گزینش اطلاعات سالم و ارائه اختصاصی آن برای عموم وجود دارد.
4- امکان کنترل این شبکه تا حدودزیادی با روشهای فنی، سازمانی و فرهنگی وجود دارد.
5 - همه کشورهای جهان در پی مسدودکردن نفوذ اطلاعات آلوده هستند و سعی در تدوین قوانین و مقرراتی برای جلوگیری از بهره برداری سوء از شبکه جهانی اند.
در هر حال نیاز اساسی جوامع در حال رشد به دریافت اطلاعات مفید و سازنده رانمی توان نادیده گرفت و این در حالی است که از تخریب مبانی اعتقادی و اجتماعی جامعه نیز می باید با حساسیت تمام جلوگیری کرد.
نفوذ اطلاعات آلوده به شبکه های اطلاع رسانی به مثابه سرایت سموم مهلک وخطرناک به شبکه آب آشامیدنی سالم شهری است. این در حالی است که آلاینده های روحی و اخلاقی ضرباتی دهشتناک تر و جبران ناپذیرتر ازآلاینده های جسمی بر پیکره اجتماعات انسانی وارد می سازند.