در اطراف مدینه قریه ای است به نام فدک . در روزگار قدیم ده آباد و پر درختی بوده است . دارای درختان خرمای فروان و چشمه های جوشان و املاک آباد و قابل توجهی بود . این قریه در تصرف یهود بود . در سال هفتم هجری، که خیبر برای مسلمانان فتح شد، یهودیان فدک، مرعوب فتوحات آن شده شخصی را نزد رسول خداصلی الله علیه وآله فرستاده تقاضای صلح نمودند . رسول خداصلی الله علیه وآله تقاضایشان را قبول کرد و در میان آنان قرارداد صلح به امضا رسید . بدین وسیله، یهودیان فدک تحت الحمایه مسلمانان قرار گرفتند . یهودیان فدک در مقابل قرارداد صلح، نصف زمین های فدک را به رسول خدا واگذار نمودند .
به شهادت تاریخ، براساس قرارداد، نصف مجموع اراضی، درختان و اموال یهودیان در اختیار رسول خدا قرار گرفت . لذا فدک بدون توسل به جنگ برای مسلمانان فتح شد، و بر طبق قوانین اسلام در جایی که بدون جنگ مفتوح گردد، از اموال خالصه رسول خدا محسوب می شود . (1)
پس در این که فدک از اموال خالصه پیامبراکرم صلی الله علیه وآله بوده است تردیدی نیست . این گونه املاک از اموال دولت اسلامی محسوب می شد و در اختیار حاکم شرع اسلامی قرار می گرفته و در مورد مصرف آن ها اختیار تام داشت . حق داشت در هرموردی که صلاح بداند به مصرف برساند . اگر مصالح عالیه اسلام و حکومت اسلامی اقتضا می کرد حق داشت قطعه یا قطعاتی از آن را به کسی واگذار کند که از عواید آن بهره مند گردد و حق داشت حق آباد کردن و بهره برداری از زمین های بایر آن را مجانا یا در مقابل پرداخت مالیات به کسی واگذار کند . می توانست از درآمد آن ها به بودجه حکومت اسلامی و تامین حوایج عمومی کمک کند . حتی حق داشت قطعه یا قطعاتی از آن را برای تامین مخارج شخصی خودش و خانواده اش کنار بگذارد و حق استفاده از آن را به خودش اختصاص دهد .
پیامبراکرم صلی الله علیه وآله از جانب خدا مامور بود که علی علیه السلام را به خلافت و جانشینی خودش تعیین کند و می دانست که مردم به آسانی زیربار زمام داری او نمی روند و برای خلافتش کارشکنی خواهند کرد . نیک می دانست که بسیاری از خانواده های عرب نسبت به حضرت علی علیه السلام عقده هایی دارند; زیرا علی علیه السلام مرد شمشیر و عدالت است . نیز می دانست که برای خلافت و اداره ملت بودجه لازم است و با آن اوضاع و شرایط تهیه فوری بودجه کار دشواری بود . می دانست که حضرت علی علیه السلام اگر بتواند به فقرا و درماندگان کمک کند و نیازمندی های جامعه را برطرف سازد، کدورت ها را تا حدی برطرف و دل ها بسویش متمایل خواهد شد . از این رهگذر بود که فدک را به فاطمه علیها السلام بخشید . در واقع در اختیار خلیفه آینده اش قرار داد تا درآمد سرشارش را در بین فقرا و درماندگان تقسیم کند و در اوضاع بحرانی آغاز خلافت از آن اموال استفاده کند و در راه پیشبرد اهداف رسول خدا از آن ها بهره برداری نماید .
در واقع، می توان گفت: فدک را به حضرت فاطمه تنها نبخشید بلکه به خانه ولایت تقدیم فرمود . فدک در زمان حیات رسول خدا در اختیار فاطمه علیها السلام قرار گرفت . آن حضرت به قدر قوت لایموتی از آن برمی داشت و بقیه را در راه خدا صرف می کرد و در بین بیچارگان تقسیم می نمود .
هنگامی که خلیفه اول حکومت مسلمین را قبضه کرد، تصمیم گرفت فدک را مصادره کند . دستور داد عمال و کارکنان فاطمه علیها السلام را از فدک بیرون کردند و عمالی را در جایشان نصب نمود . (2)
هنگامی که حضرت فاطمه اطلاع یافت که عمالش را از فدک بیرون کرده اند، اندوهناک شده خودش را در قبال مشکل تازه ای دید . زیرا نقشه دستگاه خلافت بر علی علیه السلام و زهراعلیها السلام پوشیده نبوده و از انگیزه اصلی آن اقدام بی اطلاع نبودند . در این جا فاطمه یکی از دو راه را می توانست انتخاب کند: یا این که در مقابل دستگاه خلافت سکوت کند و از حق مشروع خود چشم پوشی کند و یا این که از حق خودش دفاع کند . البته، انتخاب راه اول برای آن حضرت امکان نداشت; زیرا از نقشه های پشت پرده دستگاه خلافت بی اطلاع نبود و می دانست می خواهند به وسیله فشار اقتصادی و قطع بودجه، نفوذ خلیفه حقیقی اسلام را قطع کنند تا برای همیشه دستش از حکومت قطع شود و از هرگونه اقدامی علیه دستگاه خلافت مایوس گردد . اگر از حق خودش دفاع نکند، مردم خیال می کند چشم پوشی از حق و زیر بار ظلم و ستم رفتن، کار پسندیده ای است و مسلمانان خیال می کنند زن از تمام حقوق اجتماعی محروم است و حق ندارد برای احقاق حق خودش مبارزه کند .
من تربیت یافته دامن وحی و خانه ولایتم، نمونه زنان اسلام هستم . مرا به عنوان یک بانوی تربیت شده اسلامی می شناسند ، اعمال و رفتار را به عنوان اعمال و رفتار زیبنده یک بانوی اسلامی می دانند، اگر در این مقام سستی کنم، و از احقاق حق خودم اظهار عجز نمایم . موقعیت و مقام واقعی زن در اسلام مجهول می ماند و زن را یک عضو بیکار و بی لیاقت می پندارند .
البته، این کار، چندان سهل و آسان نبود; زیرا مقابله یک زن در مقابل دستگاه خلافت بسی خطرناک بود . اما او که خوی فداکاری و شجاعت و بردباری و پایداری را از مادرش خدیجه و پدرش ارث برده بود و در خانه نیرومندترین و فداکارترین افراد زندگی کرده و صدها مرتبه، لباس های خون آلود شوهرش را شسته و جراحت های بدنش را پانسمان کرده، از این حوادث جزئی نمی هراسد و مرعوب دستگاه خلافت واقع نمی شد .
حضرت فاطمه علیها السلام نزد ابوبکر رفته فرمود: چرا کارکنان مرا از ملکم بیرون نمودی؟ پدرم در زمان حیاتش فدک را به من بخشید . ابوبکر پاسخ داد: با این که می دانم دروغ نمی گویی، اما باید برای مدعای خودت شاهد بیاوری . زهراعلیها السلام، ام ایمن و علی علیه السلام را به عنوان شاهد معرفی نمود .
ام ایمن به ابوبکر گفت: ترا به خدا سوگند آیا می دانی که رسول خدا درباره من فرمود: ام ایمن از اهل بهشت است؟ پاسخ داد: آری خبر دارم، در آن هنگام ام ایمن گفت: اکنون شهادت می دهم هنگامی که آیه «و آت ذا القربی حقه » نازل شد، رسول خدا فدک را به فاطمه علیها السلام واگذار نمود . علی علیه السلام نیز بدین موضوع شهادت داد، ابوبکر چاره ای ندید جز این که فدک را به فاطمه برگرداند . پس نوشته ای در این باره صادر کرد و به دست او داد .
ناگاه عمربن خطاب وارد شده از جریان پرسید . ابوبکر پاسخ داد: چون فاطمه علیها السلام مدعی فدک بود واقامه شهود نمود، فدک را به او واگذارکردم . عمر نوشته را از دست زهراعلیها السلام گرفت آب دهان بر آن افکند و پاره کرد . ابوبکر هم برای تایید عمر به فاطمه گفت: یا باید غیر از علی علیه السلام یک شاهد مرد دیگری بیاوری یا علاوه بر ام ایمن یک زن دیگر شهادت بدهد . فاطمه علیها السلام با چشم گریان از خانه ابوبکر خارج شد . (3)
روز دیگر علی علیه السلام نزد ابوبکر رفته فرمود: چرا فدکی را که رسول خدا به فاطمه بخشیده از او گرفتی؟ پاسخ داد: باید برای ادعای خودش شاهد بیاورد و چون شهودش ناقص بود پذیرفته نشد . حضرت فرمود: ای ابوبکر، آیا می خواهی درباره ما برخلاف احکام سایر مسلمین قضاوت کنی؟ گفت: نه، سپس فرمود: اکنون از تو سؤال می کنم; اگر مالی در دست شخصی بود و من ادعا کردم که این مال از آن من است و برای قضاوت پیش تو آمدیم، آیا از کدام یک از ما مطالبه شاهد می کنی؟ گفت: از تو گواه می خواهم; زیرا مال دراختیار شخص دیگری قرار دارد . فرمود; پس چرا از فاطمه علیها السلام مطالبه گواه کردی با این که فدک در تملک و تصرف او بود؟ ابوبکر جز سکوت چاره ای نداشت . ولی عمر گفت: علی این گونه حرف ها را رها کن . (4)
انصافا در این محاکمه حق با حضرت زهراعلیها السلام بود; زیرا فدک در تصرف آن جناب بود، بدین ترتیب حضرت علی علیه السلام در یکی از نامه هایش می نویسد: «آری از اموال دنیا فدک در اختیار ما بود، لیکن گروهی بدان بخل ورزیدند و گروهی دیگر راضی بودند .» (5)
روزی دیگر حضرت فاطمه نزد ابوبکر رفته راجع به میراث پدر وارد بحث و احتجاج شد و فرمود: ای ابوبکر چرا ارث پدرم را نمی دهی؟ پاسخ داد: پیغمبران ارث نمی گذارند .
حضرت فرمود: مگر خدا در قرآن نمی فرماید: «وورث سلیمان داود» (6) مگر سلیمان از داود ارث نبرد؟ ابوبکر در غضب گفت: به تو گفتم: پیغمبر ارث نمی گذارد . فرمود: مگر زکریای پیغمبر به خدا نگفت: «فهب لی من لدنک ولیا یرثنی و یرث من آل یعقوب » (7)
ابوبکر باز هم پاسخ داد: گفتم پیغمبران ارث نمی گذارند . فرمود: مگر خدا در قرآن نمی فرماید: «یوصیکم الله فی اولادکم للذکر مثل حظ الانثیین .» (8) ای ابوبکر! مگر نه از اولاد رسول خدا نیستم؟ باز ابوبکر که در مقابل منطق استوار حضرت قرار گرفته بود، چاره ای جز سخن سابقش را تکرار کند و بگوید: به تو گفتم پیغمبر ارث نمی گذارد . (9)
ابوبکر برای تصحیح عمل غیرمشروعش حدیثی جعل کرد که رسول خدا فرمود: "ما پیغمبران ارث نمی گذاریم . " عاشیه و حفصه هم گفتار ابوبکر را تایید کردند . (10)
چنان که ملاحظه می فرمایید: در این مباحثه هم زهراعلیها السلام پیروز شده و به وسیله برهان و استدلال برای ابوبکر اثبات کرد که حدیثی که تو مدعی آن هستی، برخلاف نص صریح قرآن است . و هر حدیثی که بر خلاف نص صریح قرآن باشد، معتبر نیست .
نکته جالب این است که همین عایشه ای که در این جا به صحت حدیث مجعول پدرش گواهی داد، در زمان خلافت عثمان نزد او رفته ارث پیغمبر را مطالبه نمود . عثمان پاسخ داد: مگر تو شهادت ندادی که پیغمبرصلی الله علیه وآله فرمود: ما پیغمبران ارث نمی گذاریم؟ و بدین وسیله فاطمه علیها السلام را از ارث محروم نمودی؟ پس چطور شد اکنون خودت ارث رسول خدا را مطالبه می کنی؟ ! (11)
حضرت فاطمه در این مبارزه پیروز شد و توانست با منطق و برهان، حریفش را محکوم سازد، با آیات قرآن حقانیت خویش را به اثبات رسانید و رقیب را در مقابل استدلال خود ناتوان نماید . حتی پس از نطق آتشین حضرت زهراعلیها السلام در مسجد مدینه; با حضورمردم ابوبکر استیضاح شد و حقانیت حضرت به اثبات رسید ولی خلیفه با عوام فریبی و تهدید و تطمیع مردم با کمک و مکر عمر توانست افکار عمومی را نسبت به خود تخدیر نموده و به وسیله ظاهرسازی و طرفداری از دین توانست دل های مردم عوام را تسخیر کند .
اما حضرت زهراعلیها السلام به وسیله مبارزاتش ستمکاری دستگاه خلافت و حاکمیت و حقانیت خودش را برای جهان و مردم به اثبات رسانید . همان فدک برای دستگاه خلافت نقطه انفجاری شد و همانند استخوانی در گلویشان گیر کرد . تا مدت ها این موضوع یکی از وسایل تبلیغاتی مهم علیه دستگاه خلافت و یکی از نقاط ضعف آن دستگاه به شمار می رفت که از حل آن عاجز بودند .
