سرمقاله :علی(ع) اسطوره تاریخ

اکنون که آهنگ هدایت بخش غدیر امسال دوبار دل های مشتاقان ولایت را نـوازش مـی دهـد و چـشـمـه پرفیضش از بلندای قله خم غدیر دو مـرتبه سرزمین قلوب تشنگان وادی عشق را سیراب می سازد، چه زیبا و دل انـگـیـز اسـت نـام گـذاری امـسال به نام امام علی(ع)، آن اسـطـوره تـاریـخ و الـگوی آزادگان، آن که حرمش قبله گاه مردان بـزرگ تـاریـخ و تـربت مقدسش سجده گاه شهیدان و پیکارگران است. نـام و یـادش بـه راسـتی یادآور عدالت ه، شجاعت ه، فضیلت ه، کـرامـت ه، نیایش ه، اخلاص ه، ایثاره، زهادت ها و رشادت ها اسـت، چـراکه همه اسم اند و او معن، همه جسمند و او جوهر، همه عـبدند و او مول، همه سرباز و او سردار، همه خاموش و او فریاد، همه مدهوش و او هشیار، همه خوابند و او بیدار.

اوسـت کـه فـلسفه زندگی را به بشر آموخت و چگونه زیستن و چگونه مردن را به مسلمانان.

او بـود کـه چشم فتنه را کور کرد و در شب دیجور (تاریکی) حوادث نور شد و بصیرت بخشید.

او بود که هنگامه تبعیض ه، بی عدالتی ها و انحصارگری ه، پرچم عـدالـت و مساوات را به اهتراز در آورد و آهن گداخته را به دست برادرش نزدیک کرد تا طمع او را دور کند.

او فـرهـنـگ نـمـاز را گسترش داد و جهاد در راه حق را به منتها رسـانید. او در حال نماز سر از پا نمی شناخت، وقتی تیر از پایش کـشـیـدنـد، بـه حـق سوگند، احساس نکرد، لیکن در همان حال آهنگ مـسـتـمندی را می شنود و نگین پادشاهی را در محراب عبادت به وی می بخشد.

و هـم اوسـت که فریاد برآورد: (آیا بدین بسنده کنم که مرا امیر مـومـنـان گـویند و در ناخوشایندی های روزگار شریک آنان نباشم؟

... چـه بود که در حجاز یا یمامه افرادی از رعیت برای قرص نانی قـلـبـشـان بـتپد و همواره گرسنه سر بر بالین بگذارند و من سیر بخوابم...1؟)

وه! چه مبارک سالی است امسال که طنین (من کنت مولاه) سراسر وادی غـدیـر را فـرا می گیرد و آوای (فهذا علی مولاه) از عرش و کانون وحـی فـرود آمـده و برو جان فرشیان می نشیند تا آن جا که فریاد شـادبـاش تـغـیـیـردهـنـدگان مسیر خلافت، وجدان های بیدار را می لـرزانـد، که عجب داستان شگفتی است بیعت کردن در حضور خورشید و پیمان شکنی به هنگام غروب.

و بدین روی مقام معظم رهبری امسال را سال امام علی(ع) نامیدند، تـا بیش تر و بهتر آن اسوه تقوا و عدالت را بشناسیم و به میزان تـوان و مـعـرفت خود به وی تقرب اعتقادی و عملی بجوییم، چرا که ایـن اقـیانوس ژرف و دامن گستر همواره خروشان و مواج است و این کـاسـتـی ماست که کم تر از آن یم بی کرانه نمی برمی داریم و از جـام طـهـور مـحـبـتش قطره ای می نوشیم و تا ننوشیم مست ولای او نـخـواهـیـم شـد، لـیکن هزار افسوس که علی در میان ما تنهاست و تنها.

قـلم و بیان از وصف شخصیت مافوقی چون علی(ع) ناتوان است، امامی کـه بـعضی کافرش خوانند و بعضی خدایش دانند. صفات متضادی که در وجـود مـولا جـمـع شده بود، بسیاری از اندیشوران و عالمان را به غلو و گزافه پردازی کشانیده است.

در عظمت امام علی(ع) همین بس که آیه بلاغ در اعلام امامت او نازل شـد. بـه قـدری ابلاغ این رسالت بر پیامبر(ص) سنگین و طاقت فرسا بـود که خداوند وعده داد در این امر بزرگ او را یاری کرده و از گـزند زخم زبان مردم حفظ کند. اتفاق شیعه امامیه و اعتراف جمعی از مـحـدثـان و مـورخـان اهل سنت بر آن است که آیه بلاغ در سوره مـائـده، آخرین سوره و آیه ای است که بر پیامبر اکرم نازل شده، چـراکـه رسول اکرم در حجه الوداع ضمن خطبه ای فرمود: تمام عوامل سـعـادت و بـدبختی را برای شما بازگو کردم و هیچ سری را از شما دریـغ نـداشـتـم. به هر روی آن نبا عظیم اتفاق افتاد و امامت و خـلافـت علی(ع) به همگان اعلان شد، لیکن اجتماع کنندگان در سقیفه بـنـی سـاعده با دلایل نامعقول و غیرموجه گفتند: خلافت علی(ع) در ایـن مـقـطـع از زمـان مصلحت نیست و بدین ترتیب خلافت او را غصب کردند.

هـرچند حضرت زهرا(س) در مقام احقاق حق علی(ع) دست حسن و حسین و فضه خادمه را گرفت و به خانه مهاجر و انصار رفت، اما علی(ع) در بـرابـر تـحریک دیگران صبر و سکوت پیشه کرد و دیگران را نیز به آرامـش دعـوت کـرد. در هـمـان اوان خلافت ابوبکر، جمعی به همراه ابـوسـفـیـان آمـدند تا شاید امیرالمومنین را برانگیزانند، اما امـام بـا تـیـزهـوشـی فـرمـود: امـواج فـتنه را با کشتی آرامش بـشـکافید... که خلافت در نظر من جز (آب گندیده) و لقمه (گلوگیر شده) چیزی بیش نیست.3

با این که خلافت حق علی بود، اما هیچ گاه خود برای آن تلاش نکرد. او صـبـر تـلـخ و سـنـگـیـن خود را در شکل تیری به چشم خورده و اسـتـخـوان در گـلـو گیرکرده ترسیم می کند و آن گاه می فرماید:

مـردم پـس از قـتـل عثمان چنان هجوم آوردند که حسنین زیر دست و پـای مهاجمین قرار گرفتند و قبای من پاره شد و اگر حضور و هجوم مـردم در کـار نبود و حجت الهی با وجود یاوران بر من تمام نشده بـود و پـیمانی که خداوند از عالمان جامعه نگرفته بود که نباید بـر گـرسـنـگی مظلومان و شکم بارگی ستم گران سکوت کنند، ریسمان شـتـر خـلافـت را بـه گـردنش می انداختم تا هرکجا که خواهد فرود آید.4

برو این دام بر مرغ دگر نه

که عنقا را بلند است آشیانه

و ایـن اسـت کـه حکومت علی(ع) در دنیا به صورت عالی ترین شکل و شـیـوه زمـام داری جلوه گر شده است و امثال میخائیل نعیمه ها و جـرج جـرداق مـسـیـحـی را بـه مدح و ثنا واداشته است که بگوید:

قـهرمانی های امام علی منحصر در عرصه نبرد نیست، بلکه حضرت علی در شـفـافـیـت بصیرت و بینش ها و پاکی وجدان و سحر کلام و عواطف انسانی قهرمان قهرمانان بود.

شـیـخ الرئیس، بوعلی سینا می گوید: امام علی در مقایسه با دیگر اصـحـاب، به منزله معقول در برابر محسوس است و سپس در وصف دلبر و معشوق باطنی اش چنین زیبا می سراید:

چون باده عشق در قدح ریخته اند

اندر پی عشق عاشق آمیخته اند

در جان و روان بوعلی، مهر علی

چون شیر و شکر به هم درآمیخته اند2

(تـومـاس کارلایل) نیز چنین به داوری نشسته که: علی شهید عظمت و بـزرگی خود شد. در محراب عبادت، در حالی که نماز عشق می سرود و قـلبش آکنده از شوق دیدار یار بود، کشته شد. جامعه عرب نتوانست بـا ابـعـاد وجـودی او آشنا شود تا این که ایرانیان برخاستند و جواهر را از سنگ ریزه جدا کردند و علی را برگزیدند.

مـن کـجـا مـدح تـو ای نقطه پرگار وجود

که مرا مایه بدان مقصد اعلاتر شد

در پایان اسامی بعضی از کسانی را که معتقدند آیه بلاغ در غدیرخم و در شـان امـام علی(ع) نازل شده است، می نگاریم تا ساده دلان و مفتونان اصحاب، گمان مبرند که ساخته و پرداخته تحریف گران است:

1. حافظ ابونعیم در کتاب (نزول القرآن) ص;86

2. امام ابواسحاق ثعلبی در کتاب (تفسیر کبیر) ذیل آیه بلاغ;

3. جـلال الـدین سیوطی در کتاب (درالمنثور فی التفسیر بالماثور) ج2، ص;298

4. امام فخر رازی در (تفسیر کبیر) ج12، ص;50

5. محمدرضا رشید در (تفسیر المنار) ج6، ص;463

6. ابن عساکر شافعی در (تاریخ دمشق) ج2، ص;86

7. ابن صباغ مالکی در (الفصول المهمه) ص;42

8. قندوزی حنفی در (ینابیع الموده) ص;119

9. بـدرالـدیـن حـنفی در (عمده القاری در شرح صحیح بخاری) ج18، ص206.

مـجله (با معارف اسلامی آشنا شویم) به مناسبت سال امام علی(ع) و بـزرگ داشت و تکریم امام علی(ع) با حفظ روش کاری خود، اقدام به تهیه ویژه نامه ای براساس دیدگاه های امام علی(ع) کرده که امید است مقبول خوانندگان محترم قرار بگیرد.