آوای علوی (شرحی کوتاه بر غرر الحکم و درر الکلم)

گشاده رویی و خوش خویی

حسن نیت، دوری از تکبر، خیرخواهی و دیگر ویژگی های مثبت، در نرم خویی و محبت آدمی ظاهر می شود. چهره هر انسانی، بیانگر حالت های درونی اوست و هیچ فرد عاقلی برای صید دل ها، بی مهری و سردی را در نگاه و رفتار خویش به کار نمی گیرد؛ زیرا گاهی مدارا از مؤثرترین ابزارها برای ارتباط با انسان هاست. علی علیه السلام می فرماید: «هیچ عیشی، گواراتر از خوش خویی و هیچ ترسی، ترسناک تر از بدخویی نیست».

آری، تنها با کاشتن دانه محبت و نرمی در دل هاست که می توان به ثمره نیکِ آن؛ یعنی رفتاری سراسر خیر و درستی امیدوار بود. باز از مولای متقیان علی علیه السلام نقل است: «برای نیکوکاری، خو گرفتن به خوبی و خوش رفتاری کافی است».

گشاده رویی و تبسم، از آرامش درون و حس خوش بختی و خرسندی فرد از تقدیر الهی خبر می دهد. خوش خویی، درون انسان را صفا می دهد و این حالت در مخاطب نیز اثر می گذارد. گشاده رویی، پنجره ای باز است تا هوایی تازه در فضای معاشرت ها جریان داشته باشد. علی علیه السلام در حدیثی سفارش می کند: «بر تو باد خوش خویی؛ زیرا آن، دوستی ها را به دست می آورد.» آن که با نرمی و ملاطفت رفتار می کند، اعتماد دیگران را در روابط اجتماعی جلب می کند و آنان را به برقراری ارتباط سالم و شایسته با خود فرا می خواند.

پیام متن:

چهره انسان، جلوه گاه افکار و منش اوست و دلی که خدا در آن باشد، شادمانی و آرامش حاصل از درک حضور خداوند، به شکل خوش خویی، در چهره صاحبدل موج می زند.

آزمون الهی و مقام رضا

از جمله حالت هایی که نشان خشنودی خداوند از بنده است و انسان را به مقام قرب الهی و ایمان واقعی می رساند، مقام رضا و خشنودی از خداوند است. مولا علی علیه السلام در این باره می فرماید:

نشانه خشنودی خداوند از بنده اش، خشنودی بنده از خداوند بزرگ است به آنچه برای او مقدور فرموده است، خواه به سودش باشد یا زیانش.

در روز حساب، مردمان به حال بندگانی که در دنیای خاکی گرفتار مصیبت ها بوده اند، غبطه می خورند و آرزو می کنند که ای کاش بازگشتی بود و آنها می توانستند به واسطه بلاها، به مقام صبر و خشنودی برسند. در حقیقت، ذات مقدس الهی با ایجاد ناگواری ها در احوال بندگان، نه تنها افراد بشر را می آزماید، بلکه راه سرنوشت آنها را بنا بر مصلحت تغییر می دهد یا این گونه بر ایمانشان می افزاید. در این مسیر نیز تنها کسانی که ظرفیت روح خود را بالا برده اند، به توفیق درک این مقام می رسند.

حضرت علی علیه السلام در حدیثی می فرماید: «نهایت دین داری، خشنودی و راضی بودن از قضای مقدر الهی است».

این کلام شیوا، نمونه اعمال انسان هایی است که به واسطه درک حقیقت و اندیشه زلال خویش، حسین گونه به آغوش بلا می روند و ابراهیم وار شعله های آتش ناکامی های دنیا را به جان می خرند تا در این معامله، رضایت الهی را به خود جلب کنند. آنان که همواره در برابر جذبه حقیقت، معتقدند که:

حافظ

پیام متن:

انسان به آنچه خیر و مصلحت اوست، اشراف کامل ندارد. ای بسا حاجت هایی که سال ها برای اجابتش دعا می کنیم و سال ها بعد شکرگزار اجابت نشدن آن می شویم. پس در همه حال باید راضی به مقدرات الهی باشیم.

اسماعیل، اسوه تسلیم در برابر خدا

مسئله خشنودی از آنچه مقدر می شود، یادآور ماجرای اسماعیل است که خداوند جایگاه او را در نزدیک ترین فاصله به خانه خود و در مقام اسماعیل قرار داده و بارها در طول اعمال حج، به سرگذشت او اشاره می کند.

خداوند به وسیله همین اشاره ها با بندگانش صحبت می کند. آری، سپردن حنجره اسماعیلِ نفس به تیغ تقدیر الهی و دریافت خشنودی خداوند، خوش معامله ای است. علی علیه السلام در این باره فرمود: «هر که بر نفس خود چیره باشد، پروردگارش را از خود خشنود می سازد».

پیام متن:

خشنودی به رضای الهی؛ یعنی در عمل، خداوند را به خود ترجیح بدهیم و تسلیم خواسته های او باشیم، گرچه در ظاهر به زیان ما باشد.

آثار تمدن و تکنولوژی بر صله ارحام

در عصر ماشین و تمدن، با آنکه برقراری ارتباطات آسان شده، در انتقال حس و حال روحی بشر در قالب گفت وگوهای چهره به چهره، تأثیر مثبت چندانی نداشته است. حال آنکه تماس و دیدار با خویشان و نزدیکان، با امیدآفرینی و آرامش بخشی در طرفین، پی آمدهای مثبتی نیز بر روند اقتصادی اجتماع و بنیان خانواده دارد. پیوند مودت و دوستی ارحام، فرد را به این باور می رساند که رهاشده و بی پشتوانه نیست.

آنچه در صله ارحام اتفاق می افتد، وصل شدنِ موجودی تنها به کل است. رهایی از خودمحوری و تبادل شادی ها و غم های افراد، نقش مؤثری در سلامت روانی خانواده و اجتماع و خودِ فرد دارد. بخش مهمی از روان ما آدمیان، در جریانِ ارتباط با خویشان و آنها که دوستشان داریم، به رشد و شکوفایی معنوی می رسد. وابستگی های خونی، پا گذاشتن روی نفس را برای نیکی کردن آسان تر می کند و به انسان، اراده پرداختن به نیکی های بزرگ تر را در سطح جامعه می بخشد.

آری، همه این ثمره ها، تنها بر شاخسار صله رحم به بار می نشیند و بی جهت نیست که حضرت علی علیه السلام در هشداری بشارت آور می فرماید: «قطع رحم، نعمت ها را از میان می برد».

پیام متن:

رفت و آمد با خویشان و تبادل محبت و گفت وگو با آنها، روح و دید انسان را وسیع تر می کند. او را از خود محوری نجات می دهد و آثار مثبتی بر اقتصاد و بنیان خانواده به جا می گذارد.