جایگاه و منزلت جامعه شناسی

س.چه چیزی برای اولین بار شما را به سمت و سوی مطالعه جامعه شناسی سوق داد؟

گیدنز: در حقیقت، اولین مدرک من در جامعه شناسی و روان شناسی بود.در آن موقع من در درجه اول خودم را یک روان شناس تلقی می کردم.من از مدت ها قبل از این که به دانشگاه بروم به روان شناسی علاقه مند بودم.با ورود به دانشگاه با موضوعاتی درگیر شدم که حداقل در آن موقع به نظر نمی رسید که پاسخ گوی خواسته های من باشد; یعنی درک بهتر از این که چه چیزی موجب می شود مردم و جهان به همین گونه عمل کنند که هستند.روان شناسی به شدت تجربی بود و چیز زیادی برای گفتن درباره جهان واقعی نداشت.من به تدریج هرچه بیش تر به جامعه شناسی متمایل شدم; چرا که به نظر می رسید جامعه شناسی به سؤال هایی که مرا به خود مشغول کرده بود پاسخ می دهد.هنگامی که من به اولین شغل معلمی در دهه 1960 در دانشگاه لی سستر، (Licester) مشغول شدم، به تدریس روان شناسی ادامه دادم ولی بیش تر به جامعه شناسی به عنوان تحقیق اساسی ام روی آوردم.

جامعه شناسی برای من فقط درباره نهادهای بزرگی همچون سازمان های دولتی، شرکت های تجاری یا جوامع، به عنوان یک کل نیست، بلکه خیلی بیش تر راجع به فرد و تجربیات فردی ماست.ما از خلال فهم فشارهای اجتماعی گسترده تری که زندگی ما را تحت تاثیر قرار می دهند، خودمان را بهتر می شناسیم.من به این مطلب در فصل اول چاپ جدید کتاب درسی [جامعه شناسی ] نیز اشاره کرده ام.سی رایت.میلز، (C. Wright. Mills C) جامعه شناس امریکایی همین مطلب را به خوبی بیان کرده است.به عنوان مثال، اگر شخصی شغل خویش را از دست بدهد، این امر ممکن است یک مصیبت شخصی باشد، ولی اگر در جامعه ای صدها از هزاران نفر از مردم بیکار باشند، آن مصیبت شخصی می تواند در یک عرصه و فضای گسترده تری قرار گیرد.

س.مسائل کلیدیی که جامعه شناسان در آغاز قرن بیست و یکم با آن ها مواجه اند چیست؟

گیدنز: ما در جهانی پر از تغییرات شگفت انگیز زندگی می کنیم.بعضی از متفکران معتقدند که جهان امروز در حال تغییر بنیادی است، همان گونه که در ابتدای توسعه جوامع صنعتی در اواخر قرن هجدهم این چنین بود.من گمان می کنم که این دیدگاه تا حد زیادی درست است.در جوامع معاصر سه نوع تغییرات عمده در حال ظهور و تحقق است و وظیفه جامعه شناسی است که اهمیت آن ها را برای زندگی امروزی ما تحلیل کند.آن ها عبارتند از:

اول) تاثیر جهانی شدن."جهانی شدن" به افزایش وابستگی متقابل ما اشاره دارد. زندگی ما بیش از پیش ارتباط نزدیکی با حوادثی دارد که در فواصل بسیار دور، حتی گاهی در آن سوی جهان، اتفاق می افتد.تاثیر جهانی شدن در همه جا و حتی در فقیرترین کشورهای جهان نیز وجود دارد و محسوس ترین تظاهر آن را در نقش بازارهای مالی می توان یافت که نوسانات آن هر یک از ما را تحت تاثیر قرار می دهد.لکن جهانی شدن تنها در اقتصاد خلاصه نمی شود، بلکه همچنین به شدت و پیچیدگی فزاینده ارتباطات و یکپارچگی فرهنگی و سیاسی اشاره دارد.چند سال گذشته شاهد انقلابی در عرصه ارتباطات بوده که تکنولوژی ماهواره ای را به کامپیوترها وصل کرده است.ما می توانیم با هر کسی در هر نقطه از کره زمین، در هر زمان، در کوتاه ترین زمان ارتباط برقرار کنیم.ارتباط فوری، بسیاری از جنبه های چگونه زیستن ما را دگرگون می کند.جهانی شدن فرهنگی در اشاعه زبان انگلیسی در سرتاسر جهان و در برنامه ها و فیلم های تلویزیونی که در مواقعی توسط صدها میلیون نفر در کشورهای مختلف مشاهده می شود، روشن است.ازلحاظ سیاسی، جهان بیش از پیش در ارتباط متقابل است.اغلب دولت هاامروزه تشخیص می دهند که تصمیمات زیادی وجود دارد که به آسانی نمی تواند در سطح ملی از عهده آن برآمد.یک نمونه آن عبارت است از مسائل محیط زیستی که حقیقتا احتیاج به مقابله جهانی و در عین حال منطقه ای دارد.

دومین تاثیر (تغییر) بزرگ عبارت از تغییرات تکنولوژیکی است.تکنولوژی اطلاعات بسیاری از شیوه های کاری و سبک زندگی ما را اصلاح می کند.همچنان که به عنوان مثال ماهیت مشاغلی را که مردم به عهده دارند تغییرشکل داده است.امروزه در مقایسه با سابق تعداد بسیار کمتری از کارگران در تولید کالاهای کارخانه ای مشغول به کارند.بسیاری از چنین شغل ها در نتیجه دستیابی به تکنولوژی اطلاعات اتوماتیک شده اند.

سومین دسته اساسی تغییرات در زندگی روزمره ما واقع شده است.زندگی امروزی ما در مقایسه با گذشته کم تر به وسیله آینده پیش بینی شده قالب می گیرد; عادات، رسوم و سنت ها بر خلاف نسل های گذشته نقش کمتری برای ما به خصوص در مناطق صنعتی شده جهان ایفا می کنند.یک نمونه خوب این مورد عبارت است از تغییر نقش زنان در جامعه که به طور گسترده ای از طریق سنت ها تعیین می شد.این نقش عمدتا مرکب از زندگی خانه محوری و آموزش کودکان بود، اما امروزه زنان به طور فزاینده ای مایلند که خودمختارانه تر زندگی کنند و در حال حاضر تعداد کثیری از زنان در کشورهای غربی در زمره نیروی کار مزدبگیر قرار دارند.جامعه شناسی در حل این دو مساله سهم بسزایی دارد; یکی این که چرا این روزها این چنین با اهمیت شده اند و دیگر این که پیامدهای احتمالی آن ها چه خواهد بود.

س.به نظر شما تنها نویسنده یا اندیشمندی که بیش ترین تاثیر را بر روی جامعه شناسی امروزین داشته است، کیست؟

گیدنز: مایلم بگویم که ماکس وبر فراگیرترین و ماندگارترین تاثیر را بر جامعه شناسی داشته است.ماکس وبر یکی از سه بنیان گذار جامعه شناسی است و دو نفر دیگر، کارل مارکس و امیل دورکهایم هستند.البته نظریه های مارکس در اطراف و اکناف اکثر بخش های جهان در قرن بیستم نفوذ داشت.اما امروزه آن ها در برخی جهات کاملا از اعتبار افتاده اند.ایده های دورکهایم یک منبع الهام بخشی برای بسیاری از جامعه شناسان بوده است.برای نمونه، دورکهایم در کتاب «تقسیم کار اجتماعی » خود نظریه دگرگونی اجتماعی را ارائه کرد که بسیاری از جامعه شناسان بعدی به کار برده اند و همین امر در مورد نوشته های وی درباره «انسجام اجتماعی » و «ریشه های اجتماعی دین » نیز صادق است.اما من فکر می کنم که علی رغم تاثیر بسیار گسترده دورکهایم، ماکس وبر واقعا یک شخصیت برجسته و کلیدی است.او در حوزه های بسیار متعددی مطلب نوشت که جامعه شناسان بعدی را تحت تاثیر قرار داد. از جمله: دین، ظهور سرمایه داری، طبیعت جامعه سرمایه داری، دموکراسی مدرن، شهرها و زندگی شهری، طبقه و قشربندی و بسیاری از حوزه های دیگر.او همچنین مجموعه ای از مقاله های عمیق درباره معضلات منطقی و روشن شناختی علوم اجتماعی نوشته است. اکثر نوشته های او را که ما امروز مطالعه می کنیم اصلا به نظر نمی رسد که کهنه شده باشند.

س.چرا شما فکر می کنید که مردم باید امروزه جامعه شناسی را برای مطالعه برگزینند؟

گیدنز: امیدوارم در احساسات و علایقی که در پاسخ به سؤال اول شما اشاره کردم دیگران نیز سهیم و شریک باشند.جامعه شناسی یک موضوعی حقیقتا روشنایی بخش است.اغلب افرادی که جامعه شناسی را مطالعه می کرده اند، متحول شده اند.دلیل آن هم این است که جامعه شناسی به ما کمک می کند تا به ورای زمینه هایی که در بدو امر از زندگی ما به چشم می خورد بنگریم و علل فعالیت های خودمان را بهتر بشناسیم.جامعه شناسی هم چنین می تواند به ما کمک کند تا جهان را به سوی بهتر شدن تغییر دهیم.به عبارت دیگر، جامعه شناسی همچنین دارای یک بعد علمی مهمی است.تنها به یک مثال بسنده می کنیم: ما نمی توانیم بدون درک ساختار مدرسه، امید به ارتقای تعلیم و تربیت مردم داشته باشیم، معلمان و شاگردان در کلاس چگونه با یکدیگر کنش متقابل دارند; بچه های فقیر و معلول با چه مشکلاتی مواجه اند و نظایر آن.

آدرس منبع

*- www. Polity. Co. Uk / gidaens / interview