نگاهی کوتاه به سه مراسم عزاداری امام حسین(ع) در بین آذری زبانان

در ماه محرم، عزاداران آذری زبان در هر جای ایران اسلامی که باشند به شیوه های خاصی در سوگ شهادت امام حسین علیه السلام عزاداری می کنند. این برنامه سوگواری، در آذربایجان بر طبق آداب و رسوم مخصوصی برگزار می گردد که جهت اطلاع عاشقان آن حضرت، به برخی از این آداب و رسوم اشاره می نمایم:

1. مراسم طشت گذاری

یک هفته مانده به محرم و یا در آخرین جمعه ماه ذی الحجه الحرام، مراسمی تحت عنوان استقبال از محرم و اعلان عزای حسینی، در جامع شهرها برپا می شود. در این مراسم، مداح روضه خوانی می نماید و عزاداران نیز به سینه زنی و زنجیر زنی می پردازند. در آن حال، دو صف مقابل هم قرار می گیرند و یک نفر به عنوان میاندار که با رجزها و آهنگ ها آشنا باشد انتخاب می شود که با صدای رسا می خواند:

میاندار: یارالاروُن آخارقانی ایدر گلناری میدانی

عزاداران: حسینم وای حسینم وای(4 بار)

یوخدی سقانی سویی غوغادی سقاخانِدَه

محشر کبرا بوگون برپادی سقاخانده(1)

در پایان مراسم، حدوداً ده نفر از عزاداران، کوزه های پر از آب را گرداگرد مجلس می چرخانند. این کار به یاد جان فشانی های علمدار حضرت کربلا عباس(ع) اجرا می شود. مردم عزادار نیز با شعارهای «دخیل یا عباس» برکاً از آب کوزه ها می نوشند.

2. مراسم دسته های شاه حسینی(واخس – شاخس)(2)

شبهای تاسوعا و عاشورا، مراسم «شاخص _ واخص» برگزار می شود؛ عزاداران حاضر، روی زانوهای خود نشسته، دستها را به طور هماهنگ بالا می برند و محکم روی زانوهای خود می کوبند و یا در روز، این عمل را با کوبیدن پایها به زمین در حالی که دایره وار می چرخند انجام می دهند و اشعار و کلمات را همگی با هم تکرار می کنند.

رجز: صحرای کربلا ده فریاد گل محمد

اولاد ود وله حسینی عزایه گل محمد(3)

کلمات دسته های الف و ب (شاخص _ واخص)

(عباس، حیدر، حسن، حسین)

3. مراسم شام غریبان

بعد از عصر عاشورا و یادآور ی آن حادثه ی تلخ کربلا سوگواران، تا پاسی از شب هیچ چیزی میل نمی کنند، این عمل به احترام اسرای والا مقام کربلا انجام می شود. در آن حال، ابتدا با در دست گرفتن شمع به مسجد، می روند و در فضای تاریک مسجد، از زبان زینب کبری(س) اقدام به رجز خوانی می کنند و یا به یاد کودکان حسین(ع) به بیرون از شهر می روند و اقدام به نوحه سرائی می کنند:

ای نور عینیم، منزل مبارک!

مظلوم حسینم، منزل مبارک!

لازمدی یاتون بلبل گل ادسته

دور سینمه گل یاتما کول اوسته(4)

میر اغلیان یوخ اولدوم پریشان

گلدیم دو تام من شام غریبان

ای نور عینیم منزل مبارک

مظلوم حسینیم منزل مبارک