سرمقاله؛ نگاه با دین، نگاه به دین

الف) رویکرد جهان معاصر به دین و مباحث دین پژوهی بسیار چشم گیر و قابل تأمل و توجه است. عطش دین خواهی روز به روز رو به افزایش است و آدمیان شدیدا به مباحث دینی علاقه نشان می دهند. بدون تردید غرب امروز می یابد که با همه هیمنه و دبدبه اش و با همه رعد و برقی که با گرایش های مدرنیسم و پست مدرنیسم ایجاد نموده، باز هم پاسخ گوی نیازهای فکری و روحی بشریت معاصر نیست. آتش جنگ طلبی و فزون خواهی اروپا و امریکا و رجال نظامی و دولتمردان سیاسی غرب، عاقبت، خشم و نفرت پاپ اعظم را هم برانگیخت و او را وادار نمود که دست به دعا بردارد و جنگ افروزان را نفرین کند.

ب) آنچه اینک وظیفه عالمان دینی و دینمداران است این است که دستاوردهای علمی و عینی دین و دینداری را در صحنه زندگی فردی و اجتماعی به جهانیان نشان دهند و برتری و رجحان زندگی دینمدارانه بر زندگی براساس اندیشه های لائیسم را آفتابی کنند. این مهم، بیش تر با «نگاهِ با دین» تأمین می شود تا با «نگاه به دین»! بدون شک در سال های اخیر هم در عرصه های دین پژوهی مغرب زمینیان و هم در حوزه های داخلیِ دین پژوهان ما، کارهای زیادی در زمینه دین پژوهی سامان گرفته است، اما آنچه بیش تر در این تحقیقات و پژوهش ها نمود و جلوه دارد، «نگاه به دین» است و نه «نگاه با دین»! «دین» سالیانی چند است که از منظر معرفت شناسی درجه دوم مورد مطالعه قرار گرفته و می گیرد. ضرورتِ دین، حقیقت وحی، تجربه دینی، گوهر دین، ایمان و باور دینی، اقلی یا اکثری بودن دین، واقع نمایی گزاره های دینی، قبض و بسط تئوریک شریعت، تنازل یا تکامل معرفت دینی و مقولاتی از این دست، بیش از یک دهه است که در کشور ما مورد بحث و گفت وگوی صاحب نظران و اندیشه وران است. و این ها همه از دستاوردهای رویکرد به دین و نگاه به آن است. اما در باب دستاوردهای عینی و عملیِ حاصل از نگاه با دین در عرصه های فردی و اجتماعی و در مقولات سیاست، اخلاق، تربیت، اقتصاد، حقوق و حکومت، آیا هیچ از خود پرسیده و یا می پرسیم که چه مقدار رشد و پیشرفت داشته ایم؟! ما به «دین» زیاد نگاه می کنیم، اما سخن در این است که با دین، چه قدر زندگی می کنیم؟! حکومت دینی موظف است که جامعه را با نگاه دینی و با ابزار دین، روزبه روز به سمت دینی ترشدن سوق دهد و تنها به بحث و گفت وگو در باب دین بسنده نکند. حوزه ها و دانشگاه های ما نیز می بایست با دین به جامعه و مشکلات آن بنگرند و راه کارهای عملی و فرمول های کاربردی برای حل معضلات و مشکلات فردی و اجتماعی ارائه دهند.

ج) آنچه اینک در جامعه ما به وضوح دیده می شود این است که گویا روند نگاه به دین و نگاه با دین، نسبتِ متعاکس دارند؛ یعنی هرچه تحقیق و پژوهش درباره دین افزایش پیدا می کند، تنظیم عمل و رفتارهای گروهی و فردی در ساحت های مختلف سیاسی و اجتماعی رو به کاهش است! دینی بودنِ حکومت حقیقتا به این نیست که به دین نگاه کند، بلکه به این است که با دین به عالم و آدم بنگرد و سیاست و تدبیر و مدیریت جامعه را در همه عرصه های حیات اجتماعی، دینی کند! حکومت های سکولار هم نگاهِ به دین دارند و در باب دین و مقولات دینی به صورت تئوریک، بحث های زیادی را مطرح می کنند، اما در عمل براساس معیارهای دینی حرکت نمی کنند! این نکته در نظر ما هرگز نباید مغفول بماند که ملاکِ دینی بودن حکومت، حیاتِ فردی و جمعی، اقتصاد، حقوق، سیاست و... «نگاه با دین» است و نه «نگاه به دین».

حوزه و حوزویان اگر بخواهند با دین، جامعه را مدیریت کنند نمی توانند در کناری بنشینند و صرفا به تحقیقات و پژوهش های نظری دین پژوهانه بپردازند، بلکه باید اولاً: سمت و سوی بحث ها و دقت ها و تحقیقات خود را به گونه ای تنظیم کنند که سرانجام نتیجه ای کاربردی و فرمول هایی اجرایی به دنبال داشته باشد و ثانیا: خود در صحنه های اجرایی حضور مستقیم داشته باشند و در پست ها و مراکز حساس تصمیم گیری ایفای نقش نمایند و ایده ها و آرمان های دینی را تحقق و عینیت ببخشند. والسلام.

سردبیر