اشاره:
از امام صادق(ع) نقل شده است که می فرمایند: در آن هنگام آقای ما، قائم(ع) به خانة خدا به پشت خود تکیه زده می گوید: «ای مردم هرآنکه می خواهد آدم و شیث را ببیند، بداند که من آدم و شیث هستم، و هرکه می خواهد نوح و فرزندش سام را ببیند، بداند که من همان نوح و سامم و هر شخصی که مایل است ابراهیم و اسماعیل را ببیند، بداند که من همان ابراهیم و اسماعیل می باشم، و هرکه می خواهد موسی و یوشع را ببیند، من همان موسی و یوشع هستم، و هرکس می خواهد عیسی و شمعون را ببیند، من همان عیسی و شمعون هستم، و هرکس می خواهد محمد(ص) و امیرالمؤمنین، علی(ع)، را ببیند، بداند که من همان محمد و علی هستم و هرکه می خواهد حسن و حسین را ببیند، بداند که من همان حسن و حسین می باشم، و هرکه می خواهد امامان از ذریة حسین را ببیند، بداند که من همان ائمة اطهار هستم؛ دعوتم را بپذیرید و به نزدم جمع شوید که هرچه گفته اند و هرچه را نگفته اند، به شما خبر می دهم».1
این حدیث، دلالت دارد بر اینکه تمام صفات انبیای عظام و مکارم ائمة اطهار(ع) در وجود امام زمان ما، أرواحنا فداه، جمع است و از آن حضرت آشکار می گردد، همچنین آن حضرت فرموده اند: «سنت های پیغمبران(ع) و آنچه از غیبت ها برایشان واقع شد، در قائم ما اهل بیت نیز به طور کامل و صددرصد واقع خواهد شد... سپس خداوند عزّ و جل او را آشکار می کند و به دست او شرق و غرب زمین را فتح می نماید و حضرت روح الله، عیسی بن مریم از آسمان فرود می آید و پشت سرش نماز می خواند...» .2
در قسمت قبل، شباهت های میان امام زمان(ع) و چند پیامبر بزرگ الهی را بررسی کردیم، اینک توجه شما را به ادامة آن جلب می کنیم.
شباهت به حضرت اسحاق(ع):
خداوند متعال، ولادت حضرت اسحاق(ع) را ـ پس از آنکه ساره از بچه دار شدن مأیوس شده بود ـ بشارت داد، و فرمود:
زنش در حالی که ایستاده بود بخندید، پس او را به اسحاق بشارت دادیم. (سارا) گفت: آیا می شود من بزایم در حالی که پیرزنی هستم و این شوهرم پیر (مردی) است. همانا این چیز شگفتی است.3
به ولادت حضرت قائم(ع) نیز بعداز آن که مردم از ولادت ایشان مأیوس شدند، بشارت داده شد. چنان که عیسی بن الشیخ (یا مسیح) می گوید:
امام حسن عسکری(ع) با ما وارد زندان شدند، من در حق ایشان معرفت داشتم، به من فرمودند: تو 65 سال و یک ماه و 2 روز عمر داری.
کتاب دعایی همراه من بود که در آن تاریخ ولادتم نوشته شده بود، وقتی به آن نگریستم دیدم همان طور است که آن حضرت فرمودند، سپس فرمودند: آیا اولاد داری؟ عرض کردم: نه، دست به دعا برداشتند که: خدایا فرزندی به او روزی کن که بازوی او باشد، که فرزند چه خوب بازویی است، سپس به این بیت از شعر متمثل شده، و گفتند:
من کان ذا عضد یدرک ظلامته
انّ الذّلیل الّذی لیست له عضد
هرکه بازویی داشته باشد حقوق پایمال شدة خود را به دست می آورد، ذلیل آن کسی است که بازویی نداشته باشد.
به آن حضرت عرض کردم: آیا شما فرزندی دارید؟
فرمودند: آری به خدا سوگند برای من فرزندی خواهد بود که زمین را از قسط و عدل پر می کند، امّا الآن فرزندی ندارم؛ سپس (به این اشعار متمثل شده) فرمودند:
لعلّک یوماً إن ترانی کأنّما
بنی ّحوالیّ الأُسوُدُ اللّوَابِدُ
فإنّ تمیماً قبل أن یلد الْحصیٰ
أقام زماناً و هو فی النّاس واحد
شاید که روزی فرا رسد تو ببینی که فرزندانم همچون شیرانی در کنارم نشسته اند.4
به راستی تمیم پیش از آنکه فرزندان زیادی را به دنیا آورد روزگاری دراز در میان مردم تنها بود.
شباهت به حضرت لوط(ع):
لوط(ع)، فرشتگان برای یاریش نازل شدند.
قالوا یا لوط إنّا رسل ربّک لن یصلوا إلیک.5
گفتند: ای لوط، همانا ما فرستادگان پروردگارت هستیم. هرگز ـ دست آزار ـ آنان به تو نمی رسد.
حضرت قائم(ع) نیز: فرشتگان برای یاری آن حضرت فرمود خواهند آمد، و کنیز حضرت ابومحمد (امام عسکری)(ع) می گوید:
وقتی سید ـ یعنی حضرت حجت(ع) ـ متولد شدند نور درخشنده ای دید که از آن حضرت آشکار شد و تا افق آسمان رفت، و پرندگان سفیدی را دید که از آسمان فرود می آیند و بال های خود را بر سر و صورت و بدن ایشان می کشند، سپس پرواز می کنند، وقتی به حضرت ابومحمد(ع) این مطلب را گفتیم خندیده، فرمودند: این ها فرشتگانی هستند، فرمود آمده اند تا به این مولود تبرک جویند، و این ها یاران او خواهند بود، هنگامی که قیام می کند.6
و همچنین از شباهت های حضرت قائم(ع) به حضرت لوط این است که لوط(ع) از بلاد فاسقین بیرون رفت، حضرت قائم(ع) نیز از بلاد فاسقین بیرون رفتند.
شباهت به حضرت یعقوب(ع):
یعقوب(ع)، خداوند ـ پس از مدتی طولانی ـ تفرقش را جمع فرمود. حضرت قائم(ع) نیز، خداوند پریشانی و تفرق آن حضرت(ع) را پس از مدتی طولانی تر جمع خواهد ساخت. یعقوب(ع) برای یوسف آنقدر گریست تا این که چشمانش از اندوه سفید شد در حالی که خشم خود را فرو می برد.7
حضرت قائم(ع) نیز برای جدشان، حضرت حسین(ع) گریستند، و در زیارت ناحیه فرموده اند:
به جای اشک بر تو خون می گریم.
یعقوب(ع) منتظر فرج بود و می گفت:
لا تیأسوا من روح الله إنّه لا ییأس من روح الله إلاّ القوم الکافرون.9
حضرت قائم(ع) نیز منتظر فرج می باشند، چنان که روایات فراوانی شاهد بر این معنی است.
شباهت به حضرت یوسف(ع):
یوسف(ع) زیباترین اهل زمان خود بود.
حضرت قائم(ع) نیز زیباترین اهل زمان خود می باشند.
حضرت یوسف(ع) مدتی طولانی غایب شد تا این که برادران بر او داخل شدند پس آن ها را شناخت در حالی که آن ها آن حضرت را نشناختند.10
حضرت قائم(ع) نیز از خلق غائب شده، در عین حالی که در میان آنها راه می روند و آنان را می شناسند ولی آنها ایشان را نمی شناسند.
یوسف(ع) خداوند امرش را یک شبه اصلاح فرمود، که پادشاه مصر آن خواب را دید.
حضرت قائم(ع) نیز خداوند متعال امر آن حضرت(ع) را در یک شب اصلاح می فرماید، پس در آن یک شب یاران حضرتش را از بلاد دور جمع می کند.
امام باقر(ع) می فرمایند:
در صاحب این امر شباهتی (سنتی) از یوسف(ع) هست و آن این که خداوند عز و جل در یک شب امر او را اصلاح می فرماید.11
و از پیغمبر اکرم(ص) مروی است که فرمودند:
مهدی از ما اهل بیت است، خداوند امر او را در یک شب اصلاح می کند.12
یوسف(ع) دچار زندان شد، و گفت:
ربّ السّجن أحبّ إلیّ ممّا یدعوننی إلیه.13
در قائم(ع) نیز، مطابق حدیثی که از امام باقر(ع) آوردیم، چنین است:
در صاحب این امر سنتی از موسی و سنتی از عیسی و سنتی از یوسف و سنتی از محمد(ص) هست... و اما سنت از یوسف، زندان و غیبت است.14
معنای این سخن آن است که دنیا با همة فراخی و زمین با همة پهناوریش برای ولی عصر(عج) زندان شده، به طوری که از ستم معاندین و مخالفتشان ایمن نیست، از درگاه خداوند متعال می خواهیم که فرجش را تعجیل و خروج ایشان را سهل گرداند.
یوسف(ع) چند سال در زندان ماند.
قائم(ع)، ای کاش می دانستم که چقدر در این زندان غیبت به سر خواهند برد و کی بیرون خواهند آمد.
یوسف(ع) از خاص و عام خودش غایب شد و از برادرانش مخفی ماند و امر او بر پدرش یعقوب مشکل شد با این که مسافت میان او، خاندان و شیعیانش نزدیک بود.
قائم (ع) نیز همین طور است. امام باقر(ع) در بیان شباهت حضرت قائم(ع) به جمعی از پیغمبران چنین می فرمایند:
و اما شباهت او به یوسف بن یعقوب(ع) غیبت از خاص و عام و مخفی بودن از برادران و پوشیده شدن امر او از پدرش یعقوب پیغمبر(ع) با وجود نزدیک بودن مسافت بین آن حضرت با پدر و خاندان و پیروانش می باشد.15
شباهت به حضرت خضر(ع):
حضرت خضر(ع) خداوند عمرش را طولانی نموده، و این موضوع نزد شیعه و سنی مسلم است و روایات بسیاری بر آن دلالت دارد، از جمله:
داود رقی می گوید:
دو تن از برادرانم به قصد زیارت مسافرت کردند، یکی از آن دو از شدت تشنگی بی تاب شد به طوری که از الاغ خود به زمین افتاد، و دیگری نیز بر روی دست او افتاد، ولی از جای برخاست و نماز خواند و به درگاه خدا و پیغمبر و امیرالمؤمنین و امامان(ع) استغاثه کرد و یک یک آنها را نام برد تا به نام جعفر بن محمد(ع) رسید، و شروع به التماس کردن و صدا زدن آن حضرت کرد، که ناگاه مردی را دید به بالینش ایستاده و می گوید: جریان تو چیست؟ ماجرای خود را برایش بازگو کرد. آن مرد قطعه چوبی به او داد و گفت: این را بین دو لب او (دوست از حال رفته) بگذار. همین کار را کرد یک مرتبه دید او چشمش را باز کرد و برخاست نشست و اصلاً تشنگی احساس نمی کند، و رفتند تا قبر مطهر را زیارت کردند.
و چون به سوی کوفه مراجعت کردند، آن کسی که دعا کرده بود به مدینه سفر کرد و بر امام صادق(ع) وارد شد، آن حضرت فرمودند: بنشین، حال برادرت چگونه است؟ آن چوب کجاست؟ عرض کردم: ای آقای من وقتی برادرم به آن حال افتاد خیلی غمناک شدم و هنگامی که خداوند روح او را بازگرداند از خوشحالی چوب را فراموش کردم. حضرت صادق(ع) فرمود: ساعتی که تو در غم برادرت فرو رفتی برادرم خضر نزد من آمد، به دست او برای تو قطعة چوبی از درخت طوبی فرستادم. سپس آن حضرت به خادم خود رو کرد و گفت: برو و آن جای عطر را بیاور، خادم رفت و آن را آورد، حضرت آن را گشود و همان قطعه چوب را بیرون آورد، و به آن شخص نشان داد تا آن را شناخت، سپس دوباره آن را به جای خود بازگرداند.16
حضرت قائم(ع) نیز، خداوند عمرش را طولانی قرار داده. بلکه از بعضی روایات استفاده می شود که حکمت این که عمر خضر(ع) طولانی شده این است که دلیلی بر طول عمر قائم(ع) باشد. حضرت امام صادق(ع) در روایتی طولانی فرموده اند:
و اما بندة صالح خضر(ع) را خداوند عمر طولانی عنایت فرمود، نه به خاطر نبوتی که برایش تقدیر کرده باشد یا کتابی بر او نازل فرماید و نه آیینی که شرایع دیگر را نسخ نماید، و نه برای امامتی که بندگان خود را به اقتدای به او ملزم سازد و نه اطاعتی که بر او فرض فرماید، بلکه چون در علم خداوند تبارک و تعالی گذشته بود که عمر قائم(ع) در دوران غیبت طولانی خواهد شد تا آنجا که بندگان او باور نکنند و آن عمر طولانی را انکار نمایند، خداوند عمر بندة صالح (خضر) را بدون سبب طولانی ساخت مگر به علت استدلال به وسیلة آن بر عمر قائم(ع) و تا اینکه دلیل و برهان معاندین را قطع نماید که مردم را برخداوند حجتی نباشد.17
امام رضا(ع) نیز فرمودند:
خضر(ع) از آب حیات آشامیده پس او زنده است و نمی میرد تا در صور دمیده شود و البته او نزد ما می آید و بر ما سلام می کند، صدایش شنیده می شود ولی خودش دیده نمی گردد، و او هرجا که نامش در میان آید حاضر می شود، پس هرکه از شما او را یاد کرد بر او سلام کند، او هر سال در مراسم حج حاضر است، تمام مناسک را انجام می دهد و در عرفه توقف می کند، و بر دعای مؤمین آمین می گوید: و خداوند وحشت قائم ما را در هنگام غیبتش به او به اُنس مبدل می سازد، و تنهاییش را به وسیلة او برطرف می نماید.18
نام خضر(ع) «بلیا» است و برخی اسم های دیگر را گفته اند، علت اینکه «خضر» نامیده شده این است که بر چوب خشکی نمی نشست مگر اینکه سبز می شد و نیز گفته شده که هرگاه نماز بگذارد اطرافش سبز می شود،19 و گفته اند برای اینکه او در سرزمین سفیدی بود که به یک باره تکان خورد و سبز شد.
در نجم الثاقب روایت شده که حضرت قائم(ع) به هر سرزمینی که بگذرند، سبز و پرگیاه می شود و آب از آنجا می جوشد، و چون از آنجا بروند آب فرو می رود و زمین به حال خود برمی گردد.
خضر(ع)، خداوند متعال به او قدرت و نیرویی عنایت فرموده که به هر شکلی که بخواهد، درمی آید؛ چنان که امام صادق(ع) فرموده اند.29
حضرت قائم(ع) را نیز خداوند همین قدرت را عنایت فرموده، روایات و حکایاتی که بر این معنی دلالت می کند، بسیار است.
حضرت خضر(ع) مأمور به علم باطن بود، چنان که به موسی(ع) گفت:
إنّک لن تستطیع معی صبراً و کیف تصبر علی مالم تحط به خبراً.21
قائم(ع) نیز مأمور به علم باطن است.
خضر(ع) وجه کارهایش آشکار نشد مگر بعداز آنکه خود فاش کرد.
حضرت قائم(ع) نیز وجه غیبتش آن طور که باید مکشوف نمی شود مگر بعداز ظهور.
خضر(ع) هرسال در مراسم حج شرکت می کند و تمام مناسک را انجام می دهد.
حضرت قائم(ع) نیز هرسال در مراسم حج شرکت نموده و مناسک را به جای می آورند. که روایات مختلفی از معصومین(ع) بر این امر تصریح دارد.
