یکی از معضلات دنیای کنونی بلوغ زودرس در کودکان است که موارد گوناگونی از جمله نوع تغذیه، تماشای فیلم‌های مستهجن و رفتارهای نادرست والدین در بروز آن نقش دارد. ازآنجا که این اختلال پیامد‌های ناگواری به همراه خواهد داشت که نه تنها کودکان بلکه جامعه‌ای را درگیر می‌کند، شناخت علل ایجادکننده و روش‌های پیشگیری از آن بسیار حائز اهمیت است. بنیتا در گفت‌وگو با دکتر ایرج ایرانزاد فوق تخصص بیماری‌های غدد کودکان به بررسی این اختلال پرداخته است.
آقای دکتر بلوغ زودرس چه زمانی اتفاق می‌افتد و چه روش‌هایی برای تشخیص این اختلال وجود دارد؟
بلوغ زودرس به اختلالی اطلاق می‌شود که درکودک قبل از رسیدن به سن بلوغ صفات ثانویه جنسی ظهور یابد. درگذشته سن بلوغ در دختران 8 تا 11 سال و در پسران 9 سال وکمتر گزارش شده و در حال حاضر این سن درآمریکا در دختران سیاه پوست 6 سال و در دختران سفید پوست 7 سال گزارش شده است. در کشور ماهم سن بلوغ رو به کاهش است، لذا باید برای دختران و پسرانی که بلوغ زودرس مرکزی دارند بررسی‌های لازم اعم از سونوگرافی لگن برای مشاهده رحم وتخمدان در دختران زیر 6 سال و در پسران در هر سنی ام آر آی مغزی گرفته شود، به دلیل اینکه در دختران علت بلوغ زودرس در 80 درصد موارد نامعلوم است در سنین بالای 6 سال لزومی به سی تی اسکن و ام آرآی نیست، ولی درپسران به دلیل اینکه بلوغ زودرس بیشتر مربوط به اعصاب مغز است لازم است در سنین کمتر از 9 سال ام آر آی گرفته شود. برای بررسی سن استخوانی در این موارد گرفتن عکس از مچ دست لازم است.
چه عللی در بروز بلوغ زودرس در هر دو جنس دخیل است؟
عوامل مختلفی در بروز این اختلال نقش دارد. به طورکلی بلوغ زودرس در پسران در 50 درصد ودر دختران در 80 درصد موارد نامعلوم است. به طور خلاصه می‌توان گفت در مواردی، تومورهای تخمدان در دختران و تومورهای بیضه در پسران می‌تواند از علل بلوغ زودرس باشد که این علل در بلوغ زودرس مطابق جنس ایجاد می‌شود و در بلوغ زودرس مطابق جنس مخالف، علل دیگری نظیر تجویز استروژن در پسران و وجود تومورهای ترشح‌کننده آندروژن آدرنال در دختران نقش دارد.
از طرفی نقش ژنتیک در این اختلال حائز اهمیت است، به این معنا که در خانواده‌ای که فرزند مبتلا به بلوغ زودرس وجود دارد احتمال ابتلای سایر فرزندان هم هست.
گفته می‌شود تماشای فیلم‌های تحریک آمیز و ارتباطات دنیای امروز در بروز بلوغ زودرس و کاهش سن بلوغ بی تاثیر نیست. نظر شما در این باره چیست؟
کودکانی که در سنین پایین در معرض تماشای فیلم‌های سکسی هستند قطعا دچار بلوغ زودرس می‌شوند و در کشورهای دیگر که این فیلم‌ها به راحتی از تلویزیون پخش می‌شود آمار بلوغ زودرس بالاتر است. درکشور ما هم به دلیل رفتارهای ناآگاهانه والدین وآزادی عمل کودکان در استفاده از شبکه‌های اجتماعی این آمار رو به افزایش است. توصیه ما به خانواده‌ها این است که کودکان هم سن را با هم تنها نگذارند و اجازه ندهند کودکان فیلم‌های تحریک آمیز جنسی تماشا کنند.
نقش تغذیه در این میان چیست؟
همانطور که اشاره شد تغذیه اهمیت زیادی دارد و بهتر است از مصرف غذاهای حاوی هورمون برای کودکان خودداری شود. همچنین در مورد داروهایی که به منظور افزایش وزن به کودکان داده می‌شود باید دقت لازم صورت گیرد تا در ترکیبات آنها مواد هورمونی به کار نرفته باشد. غذاهای محرک که حاوی استروژن و پروژسترون هستند معمولا در غذاهای پرچرب وجود دارند که توصیه می‌شود حتی الامکان کودکان از مصرف بیش از اندازه آنها منع شوند.
بلوغ زودرس ناکامل به چه صورت ایجاد می‌شود و چه مشخصه‌ای دارد؟
بلوغ زودرس ناکامل و گذرا حالتی است که در آن برخی از علائم بلوغ مانند قاعدگی زودرس در دختران، رشد زودرس موهای زائد در پسران و بزرگ شدن پستان‌ها بدون رشد استخوانی، قدی و تغییرات رحم در دختران و دستگاه تناسلی در پسران و تغییرات هورمونی در هر دوجنس دیده می‌شود. این اختلال قبل از 8 سالگی دردختران و9 سالگی در پسران اتفاق می‌افتد. این حالت ممکن است در دختران به دلیل وجود کیست تخمدان باشد و یا حساسیت بیشتر گیرنده‌ها به استروژن وجود داشته باشد و البته برخی عوامل دیگر نیز دخیل است که نیاز به بررسی دارد.
آقای دکتر والدین با مشاهده چه علائمی باید به پزشک مراجعه کنند؟
اگر بلوغ زودرس مرکزی باشد به این معنی که از هیپوتالاموس و هیپوفیز هورمون‌هایی ترشح کند که بر روی تخمدان و بیضه اثر بگذارد علائم خاص خود را دارد که این علائم عبارتند از برآمده شدن پستان در دختران و بزرگی بیضه در پسران. اگر بلوغ زودرس ناکامل و کاذب باشد علل دیگری در بروز آن نقش دارد که یکی از این علل مصرف غذاهایی است که حاوی هورمون‌های مردانه و استروژن، پروژسترون و هورمون رشد است. این غذاها وزن بیشتری به کودک می‌دهند لیکن میزان هورمون‌ها را در بدن افزایش می‌دهند. این مواد غذایی منجر به بلوغ زودرس گذرا می‌شوند که والدین با مشاهده بروز صفات ثانویه زودرس باید به متخصص مراجعه کنند.
بلوغ زودرس چه عوارضی به همراه دارد؟
اولین عارضه، توقف رشد کودک است. این کودکان کوتاه قد می‌شوند زیرا هورمون‌های بلوغ آنابولیک هستند و رشد استخوان را متوقف می‌کنند و در سن پایین رشد قد متوقف می‌شود.
آیا بلوغ زودرس درمان‌پذیر است و کمبود رشد کودکان قابل جبران است؟
بلوغ زودرس مرکزی درمان‌پذیر است و زمانی که جلوی بلوغ گرفته شود رشد طبیعی شده و باعث می‌شود استخوان مجدد به چرخه رشد برگردد. با اندازه‌گیری سن استخوانی، هورمون‌های بلوغ و علائم ظاهری می‌توان نسبت به تشخیص بیماری و سپس درمان اقدام به موقع کرد. درمان از طریق جلوگیری از ترشح هورمون‌های مغزی در هیپوتالاموس صورت می‌گیرد. در این میان عده‌ای از عوارض هورمون‌درمانی ابراز نگرانی می‌کنند درحالی که جای هیچ گونه نگرانی وجود ندارد زیرا تنها عارضه ممکن است آلرژی باشد که آن هم به ندرت ایجاد می‌شود.
ممنون از وقتی که در اختیار ما گذاشتید.
