ایران، ش 2946 2947، 28 و 29 /7/83
دکتر کاشی در این مقاله تلاش می کند پدیده روشن فکری دینی را تحلیل کرده و به مطالعه موقعیت فعلی آن در ایران امروز بپردازد. در این مسیر ابتدا از میان تعاریف گوناگون روشن فکری تعریفی از پیربوردیو فیلسوف فرانسوی اخذ کرده و بر اساس آن وظیفه روشن فکر را نقش آفرینی در عرصه مفاهیم و ایده ها می داند. زیرا در دوران جدید پیوندهای سنتی گسسته اند و افراد نیازمند شناخت وضعیت جدید خود می باشند، رسانه ها در روزگار جدید افکاری را منتشر می کنند که مردم مصرف کننده این مفاهیم اند، تا هویت خویش را تعریف کنند. روشن فکران اما در این میانه، تولید کنندگان این مفاهیم و ایده ها می باشند.
در ایران، روشن فکری دینی جریان مسلّط است. همین عامل نویسنده را وامی دارد تا ابتدا بازار تفکر در ایران را بررسی کند و از آنجا که ایران جزو کشورهای پیرامونی است و نیازمند درک دنیای جدید است، روشن فکری جایگاه ویژه ای می یابد. بر همین اساس کارکرد نسل اول روشن فکری ایرانی را درک دنیای جدید می داند ولی روشن فکران دینی عامل ارتباط موقعیتی جدید با گذشته ماست و چون بازار مصرف کلام در ایران از دهه 20 به بعد توده ای می شود، نسل جدیدی از روشن فکران که همان روشن فکران دینی هستند، ظهور می کنند و به مرور ساختار سیاسی ایران را از آن خود می کنند.
نویسنده در ادامه، تحولات روشن فکری دینی و اثرپذیری آن از حوادث گوناگون هم چون انقلاب اسلامی را مورد اشاره قرار می دهد و تأکید می کند که پس از انقلاب نیز هم چنان جناح روشن فکری دینی است تا محصول روشن فکران دینی پیشین را به چالش می کشد. با این تفاوت که نسل جدید به جای روزآمد کردن پیام دین تلاش می کند با به حاشیه راندن جوهر دینی خود فضای گسترده تری برای درک مناسبات جهان جدید فراهم آورد.
فراز بعدی این مقاله، تحلیلی از اوضاع فعلی روشن فکری دینی و نیز دین در جامعه است. به نظر نویسنده امروزه کالای دین رقیب پیدا کرده است و دیگر نمی توان هم چون دکتر شریعتی بر اساس باورهای زنده دینی پیام تولید کرد. آموزه های دینی دیگر نمی توانند به سرعت هویت جمعی تولید کنند. به باور ایشان روشن فکری دینی به پایان خود نزدیک شده است و باید برای بقای خود تمهیداتی جدید بیاندیشد و در عین حال که خود را معتقد به احیای میراث پیشین می داند، راه کارهایی را برای این احیاء پیش رو می نهد و مهم ترین عامل را در این عرصه بازخوانی میراث گذشته روشن فکری بر اساس یک قرائت فیلسوفانه می داند چرا که به زعم او فقر فلسفی مهم ترین شکل روشن فکری دینی است.
