جام جم، ش 1273، 27/7/83
شرط لازم برای تبلیغ موفق در جهان امروز، به کارگیری ابزارهای جدید ترغیب مخاطب است. تبلیغ کننده دو وظیفه اساسی دارد: یکی، عمل کردن بر اساس فقه و دیگری، انتقال مفاهیم، آموزه ها و ارزش های دینی به دیگران. قرآن نیز آیینه تمام نمای این رویکرد است. عمدتا در قرآن قصه نقش ارجاعی دارد و پیمانه و ظرفی برای انتقال حقایق و شیوه ای برای آسان کردن فهم ارزش های دینی است.
رمان نوشته ای داستانی به نثر با حداقل معین طول می باشد که در قرن هجدهم به وجود آمد و علت بروز این زبان، شهرنشینی و مبارزه با فئودالیسم بوده است. لذا رمان جلوه گاه آرمان ها، ارزش ها، اضطراب ها و... می باشد. اینک رمان کارکرد جدیدتری یافته است و به ابزاری با قابلیت بسیار، برای آفرینش و انتقال تمام دغدغه های اساسی این طبقه تبدیل شده است؛ هرچند در برخی نهادهای دینی کم رنگ می باشد. می توان گفت فلسفه پوزیتیویستی آگوست کنت، فرضیه تکاملی داروین، ناخودآگاه فردید و ماتریالیسم تاریخی مارکس، هر یک به گونه ای در تکامل رمان مؤثر بودند و موجب پیدایش مکاتب ادبی ناتورالیسم، سمبولیسم و رئالیسم اجتماعی بازتاب این تفکرات شده اند. اما اقبال عمومی به رمان در حدی بود که قرن بیستم را عصر رمان نامیدند و 90% آثار ادبی چاپی کشورها را رقم زده است. بلوک شرق و غرب با دو نگرش تقابلی نسبت به هم و برای رسیدن به امیال خود به سوی رمان رفتند.
رمان در ایران: تاریخ آن به موج روشن فکری و مشروطه خواهی در ایران بازمی گردد. رمان های اولیه فارسی، متأثر از رمانیسم و مملو از شعارهای اجتماعی و بیانیه های صریح بود. نویسنده تقلید از اروپا را مانع رشد رمان ملی می داند. در میان رمان نویسان ایرانی، دولت آبادی از همه پرکارتر نشان داد. رمان ده جلدی کلیدر طولانی ترین رمان فارسی است. در کنار این جریان مسلط در عرصه رمان نویسی، جوانان مسلمان برآمده از انقلاب اسلامی همچون محسن مخملباف، عموزاده، مؤذنی و سید مهدی شجاعی توانستند از این قالب بهره برند. ولی ظاهر این رمان نویس ها گاه به تبلیغ مستقیم گروهی سیاسی و... تبدیل شده است.
کارکرد ایدئولوژیک: متأسفانه برای نقد مذهب از قالب رمان استفاده شده است، مانند خانواده تیبو نوشته مارتن دوگار که بیانیه ای علیه جنگ است و نویسنده استحاله انسان ها را در جنگ به زبانی تصویری و سرشار از ظرافت بیان کرده است. از سوی دیگر، در رمان کلیدر، دین نقد نمی شود؛ بلکه اساسا حضور ندارد و اگر حضور دارد بیمار گونه است. البته در مقابل اینها، رمان های دینی از قبیل آثار تولستوی و دایستایفسکی عمیقا دینی است. رمان گاه نقش ویرانگر دارد و گاه سازنده است.
