راه های ارتقاء سلامت روان در معلولین جسمی وحرکتی (۱)

مقدمه
توانبخشی مجموعه ای است که اقدامات هدفمند را در جهت قادرسازی شخص معلول به منظور دستیابی به سطح نهایی توانایی و عملکرد جسمی، حسی، و حفظ این توانایی ها انجام می دهد. بر همین اساس در سال 1383 قانون جامع حمایت از حقوق معلولان در مجلس شورای اسلامی تصویب شد و این قانون ابعاد تازه ای به حمایت از معلولان بخشید. بر این قاعده فعالیت عمده این مجموعه تغییر زندگی معلولین برای کسب استقلال بیشتر است. اقدامات فوق در این سازمان در قالب ابعاد توانبخشی به صورت تیمی که ذیلاً تعریف می شود انجام می پذیرد.

خدمات توانبخشی به معلولین جسمی حرکتی حسی
 

1 - ارائه خدمات شامل فیزیوتراپی، کاردرمانی، گفتاردرمانی، ارتوپدی فنی به منظور توانمندسازی و ایجاد شرایط مناسب جهت حضور فعال وی در جامعه
2 - تدوین و ارائه برنامه های آموزشی نحوه مراقبت و رعایت بهداشت فردی، تمرین درمانی و نحوه انجام فعالیتهای روزمره و بهداشت روان، اصول ازدواج ، آموزش برنامه های توانبخشی شنوایی به خانواده های دارای کودک کم شنوا به منظور کسب استقلال نسبی فرد معلول و خانواده وی ، به فرد و جامعه می باشد .
3 - ارائه خدمات حمایتی و اجتماعی از قبیل بیمه پایه، بیمه مکمل، تأمین هزینه ایاب و ذهاب ، تأمین کمک هزینه تحصیلی و دانشجویی، پرداخت مستمری، هزینه حق پرستاری معلولین ضایعه نخاعی
4 - تأسیس وتوسعه مراکز غیردولتی (ایجاد مراکز خانواده و کودک نابینا، توسعه مراکز جسمی حرکتی ، MS ، خانواده و کودک کم شنوا و ناشنوا و روزانه ضایعات نخاعی)
5 - ارزشیابی و نظارت بر فعالیت مراکز غیردولتی و نحوه ارائه خدمات
6 - واگذاری خدمات توانبخشی به بخش غیردولتی
7 - بهینه سازی ظرفیت ارائه خدمات در مراکز توانپزشکی دولتی
8 - ایجاد ارتباطات با سازمانهای بین المللی با هدف اجرای برنامه های مشترک
9 - کارشناسی خرید وسایل و تجهیزات توانبخشی به منظور ارتقاء سطح کیفی وسایل
10- پیشگیری از بروز و شدت معلولیت با تدکید بر اقدام به موقع توانبخشی

کلینکهای توانپزشکی :
 

پذیرش و ارائه خدمات مشاوره ، روانشناسی، مددکاری اجتماعی به کلیه معلولین و پیگیری ان و ارائه کلیه خدمات توانبخشی نظیر پزشکی، فیزیوتراپی ، کاردرمانی ، گفتاردرمانی شنوایی شناسی ، بینایی سنجی و تجویز وسایل کمکی و خدمات ارتوپدی فنی و آموزش توانبخشی نابینایان و ناشنوایان
مرکز توانبخشی نابینایان (روزانه)
- پذیرش و ارائه خدمات مشاوره به نابینایان و پیگیری آن
- ارائه خدمات توانبخشی در جهت افزایش توانمندی معلولین نابینا
- ارائه خدمات فرهنگی مانند چاپ و ضبط کتب نابینایان به خط بریل و ارائه کتب گویا
- توزیع تجهیزات نابینایان و وسایل کمک آموزشی
- ارائه خدمات چشم پزشکی و ارزیابی بینایی
- حرفه آموزی نابینایان شامل ماشین نویسی، قالیبافی، کامپیوتر و امورهنری
مرکز توانبخشی ناشنوایان(روزانه)
ارائه خدمات آموزشی توانبخشی جهت افزایش توانمندی معلولین ناشنوا از طریق تربیت شنیداری ، گفتار درمانی، ارتقاء مهارتهای گفتاری و شنوایی و زبان اشاره ، سواد آموزی و …
مرکز آموزشی فنی و حرفه ای
ارائه خدمات آموزش فنی و حرفه ای به معلولین جسمی حرکتی ، نابینا، ناشنوا متناسب با توانمندی و نوع و شدت معلولیت آنان رای جذب در بازار کار از طریق کلاسهای مختلف روزانه در یکی از رشته های صنایع دستی بومی یا صنعتی

سایر خدمات :
 

از طرح های مهم سازمان بهزیستی در دفتر جسمی حرکتی، ویزیت دوره ای معلوین ضایعه نخاعی در منزل می باشد .
تیم سیار ضایعات نخاعی : به تیمی از افراد مجرب گفته می شود که فعالیت آن ارائه اقدامات توانبخشی، پزشکی ، اموزشی به افراد معلول جسمی حرکتی بصورت گروهی یا انفرادی در محل اقامت فرد (خارج از مراکز درمانی) می باشد. این تیم متشکل از پزشک، فیزیوتراپیست ، کاردرمانگر، پرستارع روانشناس و مددکار اجتماعی می باشد .
منظور از معلول ضایعه نخاعی هر فردی است که به علت ایجاد ضایعه در نخاع درنتیجه علل اکتسابی و علل غیراکتسابی دچار عوارض ناشی از ضایعه نخاعی گردد .

طرح توانبخشی مبتنی برجامعه (CBR)
 

با توجه به اینکه اجرای برنامه های توانبخشی با رویکرد مشارکتی و حضور فعال معلول و خانواده وی در برنامه های توانبخشی و مبتنی برجامعه بودن برنامه ها، اثربخشی آنها را تکمیل می نماید، مشارکت فرد معلول، خانواده و جامعه محلی و ملی یکی از اصول مهم در توانبخشی معلولین می باشد. همچنین با توجه به نقش مهم و مؤثر آموزش همگانی در تمامی سطوح توانبخشی و افزایش اطلاع رسانی و آگاه سازی فرد معلول ، خانواده و جامعه ( دولتهای محلی و منطقه ای و ملی و سازمانهای غیردولتی ، متخصصین و … ) در درمان و توانبخشی گروههای مختلف معلولین ، می توان به این نتیجه دست یافت که دستیابی امل به اهداف والای توانبخشی میسر نیست مگر در سوای اجرای توانبخشی مبتنی بر جامعه که یکی از رویکردهای نوین و در حال اجرا در تمامی برنامه های توانبخشی می باشد .

طرح توانبخشی کودکان ناشنوا از طریق کاشت حلزون
 

یکی از روشهای توانبخشی برای کودکان کم شنوای بسیار عمیق که وسایل کمک شنوایی مانند سمعک برایشان مفید و سودمند نمی باشد، کاشت حلزون است. در این روش از طریق عمل جراحی پروتز مخصوصی در حلزون گوش بیمار قرار داده می شود. بعد از عمل جراحی با کمک اقدامات توانبخشی شامل تربیت شنیداری و گفتار درمانی ، کودک به لحاظ رشد گفتار و زبان می تواند به شرایط نسبتاً عادی دست پیدا کند .

مراحل اجراء طرح فوق عبارتند از :
 

1 - مراجعه کودک به متخصص شنوایی شناسی سازمان بهزیستی که در صورت تایید کارشناسی شدت کمک شنوایی فرد و عدم سودمندی سمعک برای وی به مراکز کاشت حلزون ارجاع می شود .
2 - ارزیابی کامل شنوایی در مراکز کاشت حلزون
3 - مراجعه خانواده به بهزیستی محل سکونت جهت تشکیل پرونده برای کودک
4 - معرفی کودک همراه با مدارک پزشکی لازم به معاونت توانبخشی سازمان بهزیستی کشور به منظور هماهنگی ها و اقدامات بعدی

تعاریف
 

تعاریف مبتنی برالگوهای سنتی: معلول کسی است که ،جامعه اورا به خاطر رفتار و ظاهرمتفاوت معلول تلقی می کند.
تعاریف مبتنی برعملکردها و فعالیتها: درک و شناخت معلولیت برمبنای محدودیت در عملکردها و فعالیتهای فرد و باتوجه به وضعیت قبلی تعریف می شود.
تعاریف مبتنی برقوانین رسمی: دربسیاری ازکشورهابه منظورحمایت از مجروحان و معلولین جنگی قوانینی برای تامین خدمات درمانی، توانبخشی، پرداخت مستمری و.. وضع می شود.
افراد معلول غالبا افرادی هستند:
1- ناتوان دراداره خود
2- ناتوان دروظایف خانوادگی
3- ناتوان درمراقبت ازخود
4- ناتوان درکسب حرفه وانجام فعالیتهای روزمره زندگی
5- مشکلات اقتصادی
6- مشکلات خانوادگی
7- مشکلات اجتماعی
8- مشکل مسکن

دلائل بی توجهی به نیازهای معلولین
 

1- حضور نداشتن این افراد در امور جامعه( بویژه درسیاستگذاری وبرنامه ریزی )
2- عدم اعتقاد مسئولین به توانایی افراد معلول
3- عدم اعتقاد مسئولین به خدمات توانبخشی
4- کوچک شمردن مشکلات معلولین
5- گران بودن درمان و باز توانی افرادمعلول(خدمات توانبخشی)
معلولDisabled presons : مجموعه ای از عوامل جسمی ، ذهنی ، اجتماعی و یا ترکیبی از آنها که به نحوی در زندگی شخصی اثر مضر بر جای گذارده و مانع ادامه زندگی وی بصورت طبیعی میگردد ، چنین فردی اصطلاحا معلول نامیده میشود و غالبا به دلیل عدم امکان زندگی مستقل از نظر شخصی و اجتماعی نیازمند توانبخشی است.

حقوق معلولین در جامعه
 

طبق اعلامیه سازمان ملل متحد در سال 1975 موارد زیر جز حقوق معلولین است که به تصویب کشورهای عضو رسیده است.
1. منظور از معلول ، کسی است که به علت نقص جسمی یا روحی از نظر تامین ضروریات زندگی ناتوان است.
2. در اعطا حقوق یاد شده نباید به هیچ وجه تبعیضی بین آنان و خانواده شان قائل شد.
3. حفظ حیثیت انسانی معلولین ، حق ذاتی آنها است.
4. معلولین همانند دیگران دارای حقوق مدنی و سیاسی هستند
5. باید اقداماتی بعمل آورد تا معلولین بتوانند حتی المقدور متکی به خود باشند.
6. معلولین حق برخورداری از معالجات پزشکی ، روانی و نوتوانی و غیره را دارند.
7. معلولین حق برخورداری از امنیت اقتصادی و اجتماعی و برخورداری از یک زندگی دلپذیر را دارند.
8. نیازهای معلولین در تمام مراحل برنامه ریزی اقتصادی و اجتماعی مد نظر باشد.
9. معلولین حق زندگی با خانواده خود یا خانواده ای که آنان را به فرزندی قبول نموده را دارند و حق شرکت در فعالیتهای اجتماعی و تفریحی را دارند.
10. معلولین باید در قبال هرگونه استثمار، مقررات و رفتارهای تبعیض امیز و ناشایست حمایت شوند.
11. حق برخورداری از کمکهای حقوقی برای حمایت از نفس و دارائیشان را داشته باشند.
12. آگاهی معلولین و خانواده های آنان به حقوق حقه خود در این اعلامیه

اقسام معلولیت
 

با توجه به نوع و ماهیت اختلالاتی که بر معلول عارض میشود به سه دسته تقسیم میشود:
1. معلولین ذهنی: که خود به دو گروه زیر تقسیم می شود:
- عقب ماندگان ذهنی
- بیماران روانی ( نوروزها ، پسیکوزها و اختلالات شخصیتی از قبیل رفتارهای ضد اجتماعی و اختلالات جنسی )
2. معلولین جسمی : نقص عضوها ، نابینایان و ناشنوایان
3- معلولین اجتماعی: قشر مطرود جامعه ( معتادان ، بزهکاران ، ولگردان ، روسپیان ، محکومین زندان ها و متکدیان حرفه ای)

معلولین جسمی
 

معلولین جسمی: معلولینی هستند که دچار ضایعات و اختلالات جسمی می باشند در بروز آنها عوامل متعددی دخالت دارند ، لیکن بطور کلی به نظر میرسد آسیب دیدگی مغزی و ستون فقرات ، بدون توجه به چگونگی پیدایش آن مسبب بیشترین مشکلات جسمی ، در معلولین باشد.
بیماریهای عمده که در ایجاد معلولیت های جسمی دخالت میکنند شامل:
الف - بیماریهای عصبی از جمله انسفالوپاتی ، فلج مغزی ، اسپینا بیفیدا ، بیماری فلج اطفال و تصلب چندگانه عصبی
ب - بیمارهای استخوانی – عضلانی از جمله تورم مفاصل ، استخوان سازی ناقص و اختلال تغذیه عضلانی یا دیسترفی عضلانی از شایعترین بیماریهای عضلانی – استخوانی بشمار میروند.

گروه بندی معلولین جسمی
 

1. نقص عضوها : ممکن است بدلیل حوادث، عوامل ارثی ، مادرزادی و بیماریها عروقی – محیطی ، عفونتها و غیره باشد.
2. ضایعات نخاعی: مانند ضربه ها ، تومورها ، عفونتها ، خرابی و ازبین رفتن مهره ها و بعضی از بیماریهای نخاعی، کم خونی یا قطع جریان خون
3. ناهنجاری مربوط به اسکلت: انحرافات ستون فقرات، ناهنجاری استخوانهای اصلی دست و پا و یا سرو گردن به علل مادرزادی یا حوادث
4. اختلالات بیولوژیک و متابلیسم: مانند هموفیلی ، بیماران با عوارض قلبی مزمن و بیماران کلیوی
5. نا بینایان
6. ناشنوایان: عوامل ارثی ، مادرزادی ، عفونی ، شغلی و تصادفات
7. سالمندان

تعریف معلول جسمی - حرکتی
 

معلول جسمی- حرکتی به فردی اطلاق می شود که به هر علت دچار ضعف ، اختلال و یا عدم توانایی در اندامهای حرکتی شده و برای تحرک نیاز به استفاده از پاره ای وسایل کمکی دارد.

تعریف معلول جسمی- حرکتی شدید
 

معلول جسمی- حرکتی شدید به فردی اطلاق می گردد که به علل و دلایلی دچار ضعف ، اختلال و یا عدم توانایی کامل در یکی (یا تمام) اندامهای حرکتی شده و برای تحرک و جابجایی علاوه بر وسایل فوق الذکر به فرد همراه کننده نیز نیازمند است که بطور موقت یا دایم او را در انجام عملیات مورد نظرش یاری رساند.
معلولین هر جامعه چشم بینای آنها میباشند بدین تعبیر که حکمت و مصلحت الهی در ظرفیت وجودی آنها به عنوان موجودی باعزت و با ظرفیت تحمل مصائب متجلی گشته است.
معلولین جسمی و حرکتی قشری از جامعه معلولین می باشند که اکثرا ذهن سالم و پویایی دارند خصوصا اینکه ضایعات جسمی نیز در اینها به عنوان انگیزه عمل می نماید و موتور شتابان ذهنی اینها را خوب آب دیده می کند فلذا قدرت استدلال و استنباط فکری و تفکر صوری در این عزیزان خیلی بالاست و اکثرا هم به مراحل عالی پیشرفت تحصیلی دست پیدا می کنند و اگر هم ناکامی باشد مطمئنا موانع محیطی بوده است که نگذاشته استعداد آنها شکوفا شود.
ولی درعمل وجود یک سری موانع در مسیر زندگی این عزیزان احتمال آسیبهای جدی را هم برای خود این عزیزان وهم برای جامعه متصور می نماید.
در همین راستا بنده به پاره ای از مشکلات اشاره می نمایم:
1- وجود نگرشهای منفی و آسیب رسان در سطوح مختلف تصمیم گیری جامعه نسبت به این عزیزان
2- فقدان قانون و یا نارسائی قوانین صریح در رابطه با امور معلولین
3- نبود و یا نارسایی سازمانی مقتدر در جهت دفاع از حقوق معلولین
4- بی توجهی کامل به درصدهای معلولیت افراد در واگذاری مشاغل دلخواه آنان

قانون جامع حمایت از حقوق معلولان
 

دولت موظف است زمینه های لازم را برای تامین حقوق معلولان ، فراهم و حمایت های لازم را از آنها به عمل آورد.
کلیه وزارتخانه ها ، سازمانها و موسسات و شرکتهای دولتی و نهادهای عمومی و انقلابی موظفند در طراحی ، تولید و احداث ساختمانها و اماکن عمومی و معابر و وسایل خدماتی به نحوی عمل نمایند که امکان دسترسی و بهره مندی از آنها برای معلولان همچون افراد عادی فراهم گردد.
سازمان بهزیستی کشور موظف است در چارچوب اعتبارات مصوب در قوانین بودجه سالانه اقدامات ذیل را به عمل آورد:
الف ـ تامین خدمات توانبخشی ، حمایتی ، آموزشی و حرفه آموزی مورد نیاز معلولان با مشارکت خانواده های معلولان و همکاری بخش غیردولتی (خصوصی ، تعاونی ، خیریه) و پرداخت یارانه (کمک هزینه) به مراکز غیردولتی و خانواده ها.
ب ـ گسترش مراکز خاص نگهداری ، آموزشی و توانبخشی معلولان واجد شرایط (معلولان نیازمند ، معلولان بی سرپرست ، معلولان مجهول الهویه ، معلولان با ناهنجاریهای رفتاری) با همکاری بخش غیردولتی و پرداخت تسهیلات اعتباری و یارانه (کمک هزینه) به آنها.
ج ـ تامین و تحویل وسایل کمک توانبخشی مورد نیاز افراد معلول.
د ـ گسترش کارگاههای آموزشی، حمایتی و تولیدی معلولان و ارائه خدمات توانبخشی حرفه ای به معلولان جهت توانمندسازی آنان
معلولان می توانند در استفاده از امکانات ورزشی، تفریحی، فرهنگی و وسایل حمل و نقل دولتی (مترو ، هواپیما ، قطار) از تسهیلات نیمه بها بهره مند گردند.
افراد تحت سرپرستی معلولان با معرفی سازمان بهزیستی کشور تحت پوشش بیمه خدمات درمانی و معلولان تحت پوشش بیمه خدمات درمانی و بیمه مکمل درمانی قرار می گیرند.
یکی از فرزندان اولیائی که خود ناتوان و معلول بوده (هر دو یا یکی از آنها معلول باشد) و یا حداقل دو نفر از فرزندان آنها ناتوان و معلول باشد از انجام خدمت وظیفه عمومی معاف می گردد.
دولت موظف است جهت ایجاد فرصت های شغلی برای افراد معلول تسهیلات را فراهم نماید
معلولان نیازمند واجد شرایط در سنین مختلف می توانند با معرفی سازمان بهزیستی کشور از آموزش رایگان در واحدهای آموزشی تابعه وزارتخانه های آموزش و پرورش، علوم ، تحقیقات و فناوری ، بهداشت ، درمان و آموزش پزشکی و دیگر دستگاههای دولتی و نیز دانشگاه آزاد اسلامی، بهره مند گردند.
وزارت مسکن و شهرسـازی، بانک مسکن و بنیـاد مسکن انقلاب اسلامی موظفند حداقل ده درصد (10%) از واحدهای مسکونی احداثی استیجاری و ارزان قیمت خود را به معلولان نیازمند فاقد مسکن اختصاص داده و با معرفی سازمان بهزیستی کشور در اختیار آنان قرار دهند
مرکز آمار ایران مکلف است در سرشماری های عمومی جمعیت کشور به نحوی برنامه ریزی نماید که جمعیت افراد معلول به تفکیک نوع معلولیت آنها مشخص گردد.
سازمان صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران موظف است حداقل دو ساعت از برنامه های خود را در هر هفته در زمان مناسب به برنامه های سازمان بهزیستی کشور و آشنائی مردم با توانمندیهای معلولین اختصاص دهد.
سازمان بهزیستی کشور موظف است با ایجاد ساز و کار مناسب ، نسبت به قیمومت افراد معلول اقدام نماید، دادگاهها موظفند در نصب یا عزل قیم افراد معلول صرفا از طریق سازمان مذکور عمل و مبادرت به صدور حکم نمایند.
ادامه دارد ...
ارسالی از طرف کاربر محترم : varna_modares
/ع