ویژگی های شخصیت پارانوئید

برای این که بتوانیم زندگی کنیم باید از احساس اعتماد و خوش بینی برخوردار باشیم، اعتماد کنیم که دیگران دوست مان دارند و به هنگام نیاز به کمک مان می آیند، توصیه های آن ها را با ارزش بدانیم و مطمئن باشیم اطرافیان قضاوت های ما را از روی مهربانی تصحیح می کنند تا آرامش بیش تری داشته باشیم. هر چند گاهی با اطرافیان مشکل پیدا می کنیم اما بدانیم آن ها ما را دوست دارند و هنگام بروز مشکل حامی ما هستند.
برخی افراد این گونه نیستند و حس اعتماد در آن ها از بین رفته است. این افراد با بدبینی و سوء ظن به دیگران نگاه می کنند، احساس می کنند دیگران دشمن هستند و در محاصره ی افراد خائنی قرار دارند که منتظرند به آنان صدمه بزنند.
این اشخاص برای دفاع از خود، دور خود دیوار می کشند و اجازه نمی دهند کسی وارد حیطه ی آنان شود، به همین دلیل در مورد علایق، نگرش ها و عقاید خود با دیگران بسیار کم صحبت می کنند. آن ها همیشه مواظب و گوش به زنگ هستند که کسی آن ها را فریب ندهد. از نظر اطرافیان این افراد بسیار حساس، خود رأی، خشک و انعطاف ناپذیرند. این افراد سیاه و سفید فکرمی کنند و پدیده ها را یا کاملآً خوب می بینند یا کاملاً بد؛ یعنی اگر در کسی یا چیزی یک مشکل یا ذره ای بدی ببینند، مطمئن می شوند که مطلقاً بد است. برای مثال فردی که از نظر آنان خوب است با یک دروغ جزئی فردی کاملاً بد می شود.
افراد بدبین برای این که به یک نتیجه ی منطقی برسند سعی نمی کنند شواهد و اطلاعات عینی را جمع آوری کنند، بر عکس گاهی واقعیت های عینی را که همه قبول دارند، رد و آن ها را بد تعبیر می کنند. همیشه در رفتار دیگران به دنبال انگیزه های منفی و بد هستند، به طوری که گاهی حتی دوستان قدیمی را که مدت زیادی با آن ها دوست بوده اند، خائن می دانند.
این افراد گاهی فوق العاده حسود می شوند، از دیگران سریعاً می رنجند و برای توجیه رنجش خود همیشه در صدد نشانه ای از فریبکاری در دیگران هستند. معمولاً برای این که نسبت به دیگران احساس عاطفی نداشته باشند از آن ها فاصله می گیرند، نسبت به رنجی که به دیگران تحمیل می کنند حساسیت ندارند، و هیجان ها و تعارض های درونی خود را پشت بهانه گیری و بدبینی پنهان می کنند.

تفاوت میان بدبینی سالم و بدبینی بیمارگونه چیست؟

بیش تر افرادی که پاسخ سؤال قبل را می خوانند، احساس می کنند بعضی از ویژگی های این اختلال را در خود دارند. لازم به ذکر است که حد معینی از بدبینی برای سلامتی بشر مهم است، بیش تر افراد با این موضوع موافق اند که جهان جای خطرناکی است. باید متذکر شد که بدبینی، بقای ما را تضمین می کند. در حقیقت در یک دوره از زندگی بدبینی قسمتی از رشد انسان است. کودکان مرحله ای از ترس از غریبه را به صورت ژنتیکی تجربه می کنند، در این مرحله کودک از دیدن و بودن با افراد غریبه مضطرب می شود و سعی می کند با بودن در کنار یا در آغوش افراد آشنا احساس راحتی خود را حفظ کند. این ترس و اضطراب باعث می شود کودک نزد والدین و مراقبت کننده ی خود بماند و از افرادی که ممکن است به او صدمه بزنند، دوری کند. به این ترتیب طبیعت کودکان را قبل از این که درک درستی از محیط داشته باشند یا به آن ها گفته شود چه کاری باید انجام دهند یا نباید انجام دهند، به شیوه ای مجهز کرده که بتوانند از خود محافظت کنند. البته اضطراب و ترس از غریبه یک مثال است، به طور کلی در مفهوم تکاملی، آن هایی که سریعاً نشانه های خطر را شناسایی می کنند بر موجوداتی که نمی توانند خطر را تشخیص دهند غلبه می یابند. ما باید نسبت به کسی که دروغ می گوید، قصد دزدی دارد، می خواهد از ما سوء استفاده کند و بر ما سلطه پیدا کند گوش به زنگ و حساس باشیم. گوش به زنگی و حساسیت موجب می شود زنده بمانیم و بقای نسل مان را تضمین کنیم.
بنابراین گرایش به تفکر بدبینانه باید در اکثر افراد وجود داشته باشد، اما وقتی این بدبینی از یک رفتار انطباقی فراتر برود، به اختلال شخصیت بدبین ( پارانوئید) تبدیل می شود.
شکل طبیعی دیگر بدبینی، گوش به زنگی است. افراد گوش به زنگ بسیار مستقل اند و برای آن ها آزادی ارزش است. این افراد بسیار هوشیارند، رای مثال فقط وقتی وارد یک رابطه می شوند که همه ی جنبه های آن را بررسی کرده و ملاحظات و جزئیات دقیق را در نظر گرفته باشند. آن ها نه تنها به اطلاعاتی که دیگران به آن ها می دهند توجه می کنند بلکه معنای زیر بنایی خواسته ها و انتظارات دیگران را با باریک بینی بررسی و مداقه می کنند. در هنگام حمله سریعاً از خود دفاع می کنند و از این کار احساس شرم و خجالت نمی کنند. در حالی که نسبت به انتقاد حساس اند اما سریعاً به آن واکنش نشان نمی دهند و مرعوب آن نمی شوند. از حقوق حقه ی خود دفاع می کنند و برای آن ها وفاداری و صداقت، بالاترین ارزش را دارد. وقتی روابط شان با طرف مقابل مستقیم، رک و صریح است بسیار رضایت خاطر دارند.
اما افرادی که بدبینی بیمارگونه دارند بدون دلیل احساس می کنند دیگران در صدد صدمه زدن به آن ها هستند و قصد فریب دادن و سوء استفاده از آن ها را دارند. در روابط شان به جای نزدیک شدن به دیگران و بررسی آن ها، سعی می کنند از دیگران فاصله بگیرند تا آنان را دقیقاً بررسی کنند. بدون دلیل سوء ظن دارند، از نظر آن ها دوستان و نزدیکان آن ها افرادی بی وفا و گاهی خائن هستند، این افراد در مورد دادن اطلاعات ساده یا محرمانه به دیگران بسیار محتاطند چون فکر می کنند دیگران از آن اطلاعات علیه آن ها استفاده می کنند.

چگونه می توان اختلال شخصیت پارانوئید را تشخیص داد؟

این شخصیت به دیگران سوء ظن دارد و بی اعتماد است و انگیزه های آن ها را منفی و بدخواهانه تعبیر می کند. این اختلال با حداقل چهار مورد از موارد زیر مشخص می شود:

1- سوء ظن داشتن ناموجه و بدون دلیل ( فرد تصور می کند که دیگران قصد استثمار او را دارند و سعی می کنند به او صدمه بزنند و او را فریب دهند).
2- تردید و شک داشتن به وفاداری و قابل اعتماد بودن دیگران.
3- امتناع از دادن اطلاعات ( به دلیل ترس از این که اطلاعات ارائه شده علیه آن ها استفاده شود).
4- تحقیرآمیز یا تهدید کننده تعبیر کردن رویدادها یا اظهارات بی زیان دیگران.
5- کینه توزی.
6- احساس خطر کردن از حمله ی دیگران، در حالی که دیگران نشانه ای دال بر آن نمی بینند ( این افراد معمولاً مترصد دادن پاسخی خشم آلود به حمله ی دیگران هستند).
7- سوء ظن داشتن بدون دلیل نسبت به وفاداری همسر یا شریک خود.

منبع مقاله :
گلشنی، فاطمه؛ (1389)، اختلالات شخصیت (مشکل از ماست یا دیگران)، تهران: نشر قطره، چاپ اول