SLES یا سدیم لوریل اترسولفات یکی از مهم‌ترین مواد اولیه در صنعت محصولات مراقبت فردی، مانند شامپوی سر و بدن و مایعات دست‌شویی است که عامل اصلی کف‌کنندگی و پاک‌کنندگی آن محسوب می‌شود. به دلیل وجود برخی ناخالصی‌ها، یکی از دلایل مهم حساسیت‌های پوستی و ریزش‌های مو به کیفیت SLES مصرفی در شامپو مربوط می‌شود. حال اگر این ماده دارای ناخالصی‌هایی بیش از حد استاندارد جهانی باشد (ناخالصی حتی در حد و میزان پایین هم حساسیت‌زا و تحریک‌کننده خواهد بود) موجب خارش سر و ریزش مو و تحریکات پوستی می‌شود و اگر از میزان معینی بیشتر باشد، سرطانزا نیز به‌شمار می‌رود. در فرآیند تولید SLES، ماده‌ای خطرناک و سرطانزا به نام دی‌اکسان آزاد می‌شود که در ابتدا به صورت گاز بوده و پس از تولید، به‌صورت محلول در کنار دیگر اجزا باقی خواهد ماند.
مرغوبیت SLES به حداقل مقدار دی‌اکسان و مواد آلی آزاد و نمک‌های سولفات سدیم موجود در آن بستگی دارد. از جمله مهم‌ترین این ناخالصی‌ها همان دی‌اکسان است. مطابق با استاندارد کشورهای اروپایی و آمریکایی همانند دیگر کشورهای آسیای جنوب‌شرقی، حداکثر میزان مجاز این ماده خطرناک در یک شامپو باید ماکزیمم ده قسمت در یک میلیون قسمت باشد (10PPM)، از این جهت بسیاری از شامپوهای با کیفیت پایین به دلیل داشتن میزان بالایی از این سم قابل عرضه در بازارهای اروپایی نیستند.
شامپوهایی غیرسمی
انجمن غیرانتفاعی بررسی سلامت انسان در ارتباط با محصولات آرایشی بهداشتی آمریکا در 16 مارس 2009 رسما اعلام کرد، یکی از سمومی که در اغلب شامپوها یافت می‌شود سم 1 و 4 دی‌اکسان است که ماده شیمیایی خطرناکی است. کمیته ایمنی محصولات برای مصرف‌کنندگان در کشور آمریکا نیز اعلام کرده است، حتی مقادیر بسیار جزیی از 1 و 4 دی‌اکسان می‌تواند به سرطان در انسان منجر شود، در حالی که انجمن حفاظت محیط‌زیست و انجمن خدمات ایمنی انسان‌ها هر دو اعلام کردند دی‌اکسان می‌تواند در حیوانات هم به سرطان منجر شود و یقینا برای انسان‌ها نیز سرطانزا خواهد بود. در حقیقت اگر ماده‌ای برای حیوانات سرطانزا باشد حداقل استفاده از آن برای کودکان و بزرگسالان نیز سرطانزا خواهد بود. در کشور آمریکا طی یک بررسی از 48 نوع شامپوی موجود در بازار، 32 نوع از آنها دارای سم دی‌اکسان بودند که این حدود 67درصد محصولات را تشکیل می‌دهد.
شامپوهای غیرسرطان زا
از آنجایی که متخصصان از نظر اخلاقی نمی‌توانند مواد سرطانزا را روی انسان‌ها آزمایش کنند سازمان بهداشت جهانی و اغلب سازمان‌های داخلی یا بین‌المللی اعلام می‌کنند، چنانچه موادی برای حیوانات سرطانزا شناخته شود برای انسان‌ها نیز سرطانزا خواهد بود. همچنین سازمان غذا و داروی آمریکا (FDA) توضیح می‌دهد، در مطالعات جذب پوستی مشخص شده است که دی‌اکسان قادر است به راحتی در پوست نژادهای مختلف انسانی و حیوانی نفوذ کند. به عنوان مثال چنانچه فردی از یک شامپوی بدن که ناخالصی دی‌اکسان آن بالاتر از حد مجاز است استفاده کند، در حین استفاده در حمام و با آب گرم که خلل و فرج پوست باز می‌شود، سم دی‌اکسان وارد جریان خون وی می‌شود. همچنین دی‌اکسان در دمای معمول مایعی بی‌رنگ است که قابلیت فراریت بالایی دارد و آتش‌گیر است و بویی شبیه به اتر دارد که در حین استفاده شامپو در حمام دی‌اکسان آن در محیط محبوس گشته و پس از تبخیر وارد مجاری تنفسی می‌شود. دی‌اکسان قابل اختلاط با آب است و در مجاورت آتش و گرما مواد خطرناک و آتش‌زا تولید می‌کند. دی‌اکسان در دمای بالا و یا فشار زیاد ناپایدار می‌شود و در مجاورت رطوبت پراکسیدهای قابل احتراق تولید می‌کند. تنفس عمیق بخارات دی‌اکسان مهم‌ترین خطر تهدیدکننده است زیرا به راحتی جذب ریه‌ها، پوست و معده در پستانداران خواهد شد و پس از آن به سرعت در ریه‌ها، جگر، کلیه، طحال و روده‌بزرگ و بافت ماهیچه‌ها پخش خواهد شد. دی‌اکسان پس از جذب به‌صورت هیدروکسی اتوکسی استیک اسید در ریه‌ها و پارا دی‌اکسان در اوره موجود در خون یافت می‌شود. همچنین در آیین‌نامه فدرال کشور آمریکا آمده است توان خطرآفرین بودن دی‌اکسان برای انسان معادل یا بیشتر از مواد دفع حشرات و آفات نباتی است. آژانس حفاظت محیط زیست کشور آمریکا، دی‌اکسان را در کلاس B2 طبقه‌بندی می‌کند که برای انسان سرطانزا است. بر این پایه در خرگوش و موش و خوکچه هندی سرطان کبد و کیسه صفرا می‌آورد که در نهایت سرطانزا بودن آن محرز می‌شود. مطابق یک فراخوان سراسری در کشورهای بلژیک و آلمان در ارتباط با محصولات مراقبت فردی برای کودکان، کلیه محصولات مرتبط که شامل سم دی‌اکسان بوده‌اند به دادگاه فراخوانده شدند. لذا به هموطنان توصیه می‌شود که از شامپوهایی استفاده کنند که ضمن رعایت استانداردها و تاییدیه وزارت بهداشت، میزان دی‌اکسان را به حداقل خود رسانده باشد. «سلامت» قصد دارد ضمن انتقال نظر کارشناسان وزارت بهداشت و اداره استاندارد و مدیران صنایع شوینده ابعاد این مساله را در شامپوها و شوینده‌های مصرفی کشور بررسی و نتایج را جهت اطلاع عموم مردم منتشر نماید.
منبع:www.salamat.com
/ج
