واژه شناسی ( آنارشیسم-پدیدارشناسی-پراگماتیسم )

1 . آنارشیسم (anarchism)

واژه آنارشیسم ریشه در زبان یونانی دارد و ترکیبی از کلمه (an_archos) است و به معنای تمرکز، سر، سرور و رئیس است و پسوند (an) نیز برای منفی کردن به کار می رود . لذا به معنی سروری ستیزی و حکومت ستیزی است .

این واژه، در اصطلاح به معنی جنبش و نظریه ای سیاسی است که معتقدات مرجعیت و قدرت سیاسی از هر شکلی نالازم و ناپسند است و لذا خواهان بر افتادن هر گونه دولت و جایگزینی انجمن های آزاد و گروه هایی داوطلب به جای آن است . مدعای اصلی آنارشیسم، دشمنی با حکومت سیاسی است، اما با این حال، نه تنها قدرت و مرجعیت سیاسی بلکه هر گونه قدرت سازمان یافته دینی و اجتماعی را بر نمی یابد .

نظریه آنارشیسم بر خلاف آنچه در افکار عمومی معروف شده است، خواهان هرج و مرج و آشوب و اغتشاش نیست . و جامعه بی سامان را نمی طلبد، بلکه جامه ای را ترسیم می کند که با همکاری آزادانه و همیاری داوطلبانه انتظام و انسجام یافته است . (1)

2 - پدیدارشناسی

اصطلاح پدیدارشناسی یا نمودشناسی را در برابر واژه (phenomenology) گذاشته اند . فنومن (phenomenon) در لغت به معنای نمود، یا آنچه از یک شئ پدیدار است به کار می رود . در اصطلاح، معرفت شناسی و فلسفه مقصود از واژه پدیدارشناسی، مکتب و روشی است که توسط ادموند هرسول پایه گذاری شده است و بر آن است که آگاهی مستقیم نیست به تجربیات و مشاهدات و به عبارت بهتر، نسبت به پایدارهایی است که بی واسطه در تجربه ما ظاهر می شوند . از این رو، پدیدارشناسی می کوشد تا خود را از پیش فرض ها و تبیین ها، آزاد کرده و روشی برای توصیف پدیدارها و شیوه های برای شهود معانی ذاتی تدارک ببیند . پدیدارشناسی به جز حوزه معرفت شناسی و فلسفه در حوزه هایی مثل، دین، اخلاق، تاریخ، نقد ادبی، حقوق، هنر و جامعه شناسی نیز به کار می رود . (2)

3 - پراگماتیسم (pragmatism)

به معنای کنش یا عمل و (prassein) به معنای عمل کرده است . از نظر لغوی آن را «اعتقاد به تقدم عمل » معنا می کنند . در فارسی دارای اصطلاح های گوناگونی است همچون عمل گرایی، مصلحت گرایی، مصلحت اندیشی، اصالت عمل . معمولا پراگماتیسم یک نگرشی فلسفی است که همواره بر کنشی، عمل و آنچه کارایی دارد اهتمام می ورزد . و بر آن است تا نوعی جهت گیری فلسفی به سوی علایق و خواسته های عمومی داشته باشد و ذهن و طبیعت، زبان و اندیشه، عمل و معناداری را به علم پیوند دهد .

امروزه تاثیر رویکرد پراگماتیستی بر عرصه هایی چون روان شناسی، آموزش و پرورش، سیاست و حتی بر اندیشه های دینی آشکار است . (3)