خنده بر لب داشت اما چشمانش اشک‌آلود بود و پسرک زیبای خود را می‌بوسید. بیشترین غم او این بود که آیا بچه‌ام خوب می‌شود؟ درمانی دارد؟ جوانی در حال صحبت با آن مادر بود. شنیدم که می‌گفت: «من هم سرطان خون داشتم. در همین بیمارستان شیمی‌درمانی شدم. حالا صاحب زن و فرزندم. نگران نباش الان خانم دکتر برایت توضیح می‌دهد. امیدت به خدا باشد.» ما هم به همراه آن مادر نگران نزد خانم دکتر موسوی رفتیم و آبی روی آتش دلمان ریختیم و امیدوار به درمان این همه کودک مبتلا به سرطان خون شدیم. راستی، شما می‌دانستید که سرطان خون، شایع‌ترین نوع سرطان در کودکان است؟
خانم دکتر، چرا یک کودک سرطان خون می‌گیرد؟
علت اصلی شناخته شده نیست. به هر حال وجود بعضی عوامل ممکن است احتمال بروز را افزایش دهد. به طور مثال، رابطه عفونت‌ها و سرطان نزدیک است ولی اینکه هر اپیدمی عفونی یا ویروسی به طور قطع عاملی برای بروز سرطان باشد، ثابت نشده است. نقص ایمنی بدن که مادرزادی یا اکتسابی باشد مانند ایدز، احتمال بروز را افزایش می‌دهد. بعضی وقت‌ها موارد ژنتیکی هم دخیل است. مصرف بعضی داروها نیز احتمال ابتلا به سرطان را افزایش می‌دهد.
وقتی با این خانم که کودکش سرطان خون دارد صحبت می‌کردیم، می‌گفت بچه‌ام از وقتی به دنیا آمد، ضعیف بود. شیر خودم را نخورد. وضع مالی خوبی نداشتیم. آیا به علت اینها خطر بیماری‌اش افزایش پیدا کرده است؟
به هیچ وجه ربطی ندارد. شیوع این سرطان در دنیا نشان داده که به فقیر و غنی یا نوع تغذیه مرتبط نیست. چون بعضی بیماری‌ها هستند که در بعضی مناطق سوءتغذیه‌ای یا فقیرنشین بیشترند اما سرطان خون این‌طور نیست و نباید دنبال مقصر بگردید. تغییرات سرطانی شدن ربطی به این موضوعات ندارد.
چه تغییراتی؟
سلول‌های موجود در مغز استخوان در حال تغییر و رشد‌کردن هستند تا رسیده و کامل شده و وارد گردش خون شوند. گاهی در بعضی مراحل رشد، بعضی تغییرات ایجاد می‌شود که آنها را از مسیر اصلی خارج کرده و به سوی تکثیر غیرقابل کنترل می‌کشاند و همان‌طور نارس وارد جریان خون می‌شوند. حال بسته به اینکه کدام یک از انواع سلول‌ها درگیر شده باشند، علامت‌هایی در بچه ظاهر می‌شود و ما در آزمایش خون تغییراتی را در یک و یا هر سه رده خونی می‌بینیم و مشکوک می‌شویم. گاهی فقط گلبول‌های سفید یا حتی کاهش پلاکت‌ها را داریم که این حالت به خون‌ریزی منجر می‌شود. برای اینکه به تشخیص قطعی سرطان خون برسیم باید حتما با سوزنی مخصوص نمونه‌گیری کنیم. از پشت استخوان لگن و تحت بی‌حسی نمونه کوچکی از مغز استخوان را برمی‌داریم و از تشخیص مطمئن می‌شویم.
آیا علامتی وجود دارد که والدین متوجه آن بشوند؟
بستگی به نوع مشکل دارد. شاید رنگ پریدگی به علت کم‌خونی، وجود خون‌مردگی‌های سر سوزنی که حالت لکه‌هایی در پوست بدن دارد. اغلب والدین متوجه نمی‌شوند چون خیلی ظریف‌اند. خلاصه اینکه بیشتر اوقات روند پیشرفت به قدری سریع است که بچه بدحالی با علایم شدید به دست ما می‌رسد که باید به سرعت درمان را شروع کنیم.
درمان قطعی دارد؟
خوشبختانه این اولین سرطان پیشرفته‌ای است که برایش درمان قطعی داریم. بیش از 80 درصد کودکان درمان قطعی می‌شوند ولی اگر به موقع درمان نشود، بچه از بین می‌رود.
درمان شیمی‌درمانی است؟
بله، راه اصلی درمان همین است. بعضی اوقات در مراحلی نیاز به رادیوتراپی نیز وجود دارد.
کودک با شیمی‌درمانی موهایش می‌ریزد؟
بله، به طور معمول در همه بچه‌ها موهای سر، ابرو و مژ‌ه‌ها می‌ریزد ولی نگران این مساله نباشید. ما اطمینان می‌دهیم که این موضوع موقتی است و پس از قطع شیمی‌درمانی دوباره موها مانند روز اول درمی‌آید، با همان حجم و پرپشتی که بود.
روند درمان چگونه است؟
ابتدا بستری می‌شوند و بسته به نوع سرطان و جواب‌دهی به درمان طی چند هفته تحت شیمی‌درمانی قرار می‌گیرند و در اینجا موهایشان می‌ریزد. بعد از چند هفته درمان خوراکی شروع می‌شود و موها شروع به درآمدن می‌کند.
امکان عود هست؟
بله اما خیلی زیاد نیست. اگر بیماری دوباره برگشته باشد، از پیوند مغز استخوان کمک می‌گیریم. یعنی بلافاصله درمان را دوباره شروع کرده و اگر پاسخ به درمان مشاهده کردیم، می‌توانیم مغز استخوان خواهر یا برادر شخص را طی بررسی‌های لازم به او پیوند کنیم.
تا کی باید نگران عود باشیم؟
از تاریخی که درمان را قطع کردیم تا دو یا حداکثر سه سال بعد باید بررسی کنید. اگر عود نکرد، دیگر نمی‌خواهد نگران باشید و او به طور کامل خوب شده است ولی باید تا پنج سال که احتمال عود تقریبا غیرممکن است، تحت نظر باشید.
منظورتان از قطع درمان مدت چند هفته است یا بعد از قطع داروهای خوراکی؟
اشاره خوبی کردید. درمان خوراکی داروها می‌تواند طولانی باشد و حتی دو سه سال طول بکشد. منظورم پس از قطع کامل درمان است. البته ما همه این توضیحات را در معاینه و چکاپ به والدین می‌دهیم.
احتمال از دست دادن قدرت باروری در این بچه‌ها وجود دارد؟
خیر، مانند من و شما می‌توانند به بزرگسالی برسند و این قصه کودکی را به خاطره تبدیل کنند. البته بعضی داروهای شیمی‌درمانی پسربچه‌ها را نابارور می‌کند که در درمان سرطان خون استفاده نمی‌شوند.
پی نوشت ها :
*فوق تخصص هماتولوژی اطفال
منبع:www.salamat.com
/ع
