با توجه به اینکه رهبر انقلاب به عنوان بالاترین جایگاه تصمیم گیری و تعیین اهداف و مسیر اصلی کشور امسال را به عنوان چهارمین سال از دهه پیشرفت و عدالت به نام «تولید ملی، حمایت از کار و سرمایه ایرانی» نامگذاری کرده اند، گسترش حمایت از تولیدات ساخت داخل و سرمایه ایرانی باید بیش از پیش مورد توجه قرار گیرد چرا که تولید و صنعت، نقش بی بدیل و رکن مهم پیشرفت کشور تلقی می شود.
برای اینکه بتوانیم درک درستی از مسئله داشته باشیم و همچنین از تعارف و تکرار نیز پرهیز کنیم، ابتدا در گام نخست باید به تبیین مفهوم حمایت از تولید و سرمایه ملی و ضرورت آن پرداخت. گام دوم ارائه راه کارهای تحقق این شعار ملی و موانع و مشکلات پیش روی آن است. گام سوم نیز برنامه ریزی دقیق و کارشناسانه برای ورود به مرحله اجرا و تقسیم راهکارها به بلند مدت و کوتاه مدت و همچنین اراده و عزم جدی برای غلبه بر مشکلات و از سر راه برداشتن موانع است. در این یادداشت سعی شده است گام های اول و دوم بررسی شود. بررسی گام سوم نیز نیازمند تامل فراوان بوده و لازم است کارشناسان و نخبگان کشور هر چه سریعتر در این زمینه ورود نمایند.
باید توجه شود که حمایت از تولید ملی و سرمایه ایرانی به معنی قطع کامل واردات کشور نیست چرا که هر کشوری در هر سطحی نیاز به واردات برخی مواد و محصولات را دارد. معنی این شعار سوق دادن کشور از واردات محصولات و کالاهای نهایی (قابل مصرف) به سمت مواد و محصولات سطح متوسط و پایین (مواد اولیه یا واسط) و سپس تبدیل آنها به کالاهای مصرفی است که این مسئله منجر به ایجاد ارزش افزوده خواهد شد.
مهمترین مفهوم حمایت و توجه به تولید و سرمایه داخلی این است که شرایطی فراهم شود که محصولات تولید شده در داخل قابلیت رقابت با مشابه خارجی خود را کسب کند تا تولیدکنندگان داخلی ضمن داشتن دسترسی به بازارهای داخلی و خارجی بصورت عادلانه و صحیح با تولید کنندگان و صنعتگران خارجی رقابت کنند. البته تحقق این امر در گرو توجه، برنامه ریزی، کارشناسی دقیق و هوشمندانه و عزم جدی در همه حوزه هاست.
از جمله علل و عواملی که تا کنون علی رغم مصوبات و ابلاغیه های دولت و مجلس منجر به عدم حمایت موثر از تولید و سرمایه های داخلی شده است عبارتند از:
- اجرا نشدن قوانین مربوط به حمایت از تولید کنندگان داخلی (قانون حداکثر استفاده از توان تولیدات داخلی)
- عدم نظارت دقیق بر اجرای قوانین بخصوص در بین مدیران میانی
- نگرش فرهنگی غلط در خرید محصولات ایرانی در بین مردم و بدنه دولت
- عدم ایجاد شرایط لازم جهت افزایش کیفیت محصولات داخلی؛ مثل عدم خریدهای دولتی از محصولات ساخت داخل که ناشی از عدم برنامه ریزی بلند مدت دستگاه ها و سازمان های دولتی جهت اعلام نیاز قبلی به خرید و همچنین زمان ناکافی برای بررسی مناقصه های دولتی برای تولید کنندگان داخلی. باید توجه داشت که تولیدکنندگان داخلی باید فرصت کافی برای برنامه ریزی و رسیدن به کیفیت مطلوب محصولات خود را داشته باشند و این نیاز مند برنامه ریزی های بلند مدت در دستگاه های دولتی برای خرید کالاهای مورد نیازشان است.
مهمترین پیشنهادات برای حمایت موثر از کار و تولید داخلی نیز عبارتند از:
- برنامه ریزی بلند مدت و اعلام نیاز قبلی دستگاه های دولتی جهت خرید محصولات که لازمه آن پرهیز از تغییر سیاست های کلی اقتصادی و... جهت افزایش توان برنامه ریزی مدیران است.
- ایجاد مرکزی جهت تضمین کیفیت محصولات داخلی؛ که این مسئله باعث اصلاح نگرش مردم و برخی مسئولان به کیفیت محصولات داخلی خواهد شد.
- اجرای کامل قوانین مربوطه توسط دولت و نظارت سازمان بازرسی، مجلس و سایر نهادهای نظارتی بر خرید دستگاه های دولتی
- کمک به تولید کنندگان داخلی برای تقویت بعد کیفی و خدمات پس از فروش و همچنین عزم و اراده جدی تولیدکنندگان در تامین نظر مثبت مصرف کنندگان
- تکریم تولیدکنندگان و معرفی فعالان عرصه صنعت و تولید به عنوان پیشتازان عرصه پیشرفت و اسقلال کشور جهت اصلاح نگرش ها و ایجاد فرهنگ عمومی صحیح در کشور
- توجه به تولید در تمام سیاست گذاری های اقتصادی
- اطلاع رسانی دولت از برنامه های حمایت از تولیدکنندگان و سرمایه گذاران داخلی جهت اصلاح نگرش های قبلی و ایجاد فضای امن و مطمئن برای تولید و سرمایه گذاری
- منع دولت از واردات کالاهایی که برای پژوهش و تحقیقات و ایجاد توان تولید آنها در کشور بودجه صرف می شود- در یک دروره چند ساله- جهت توانمند سازی تولیدکنندگان داخلی برای حضور در بازارهای رقابتی
- اتخاذ سیاست تعرفه گذاری مناسب برای محصولات خارجی بعد از توانمند شدن تولیدکنندگان داخل جهت کمک به تولیدکنندگان در بازاریابی داخلی
- توجه به ایجاد بسترمناسب جهت رشد دانش و مهارت و افزایش بهره وری نیروهای کار
- توجه به بازاریابی بین المللی و تسهیل امکان دسترسی تولیدکنندگان به بازارهای خارجی و جهانی که این امر نیازمند تداوم سیاست های صادراتی است.
- اصلاح روش ها در نظام اداری و ساده سازی نظام های بروکراتیک غیر ضرور اداری جهت سهولت تولید
- ایجاد امکان دسترسی تولیدکنندگان به ماشین آلات و فناوری های مورد نیاز جهت بهبود پایدار تولید در کشور از طریق در نظر گرفتن وام های کم بهره یا بدون بهره برای خرید ماشین آلات و کمک به تولیدکنندگان جهت راه اندازی مراکز تحقیق و توسعه در واحدهای تولیدی.