زمانی رسم و رسوم یک صنف و سلوک اخلاقی یک طبقه اجتماعی معیار بسیار بارزی برای سنجش اعتبار و منزلت آن صنف و طبقه بود و اخلاق عملی بدون درگیر شدن وسواسی در پیچ و خم های نظری بر رفتار شناسی مربوط به آن مناط نظر و ملاک عمل بود.
از این رو، طلبه تا پا به حوزه می گذاشت و اصطلاحاً آب حوزه را می نوشید، زی طلبگی به دغدغه اصلی او تبدیل می شد و متون نظری چندانی هم این ضرورت را توجیه و مقبول نمی ساخت الا مختصر کتابی که شاید تنها به «آداب المتعلمین» برهان الدین زرنوجی؛ فقیه و عالم بزرگ قرن پنجم و ششم هجری قمری منحصر می شد که طلاب در حاشیه کتاب «الهدایة فی النحو» آن را فرا می گرفتند. البته بعدها طلاب با متون آموزشی اخلاق از جمله «جامع السعادات» و «معراج السعاده» نراقیین و برخی عناوین دیگر آشنا می شدند که یک بخش آن به حکمت و علم اختصاص داشت و بیشتر اخلاق کلی و عمومی را مد نظر داشت.
با ورود تکنولوژی و اخلاق تکنوکراتیک به جامعه پساصنعتی اقلامی از کتاب های دو دقیقه ای یکی پس از دیگری به میدان نشر پاگذاشتند تا توصیه های لازم برای موفقیت در سیر و سلوک عملی صنوف و طبقات عموماً شغلی را در اختیار علاقمندان قرار دهند. مدیر یک دقیقه ای، معلم یک دقیقه ای، پدر یک دقیقه ای، مادر یک دقیقه ای، کارآفرینی یک دقیقه ای یا آشپزی در یک دقیقه و... از این شمار بودند.
عبارت هایی مثل اثبات حقانیت شیعه در یک دقیقه تا حتی آموزش بستن کراوات در یک دقیقه و نیز تعابیری عامیانه در محاوره ها یا بعضی سریال ها مثل مخ زدن در سه سوت در سریال قهوه تلخ همه حکایت از لقمه ای و ساندویچی شدن روش ها و سلوک ها در دوره اخیر دارد که طیف رفتارها و نقش های سخیف و هزل تا رفتارها و نقش های جدی جامعه را منعکس می کند.
در بین آثاری که به توصیه های رفتاری و اخلاق صنفی طبقات تعلق دارد، اثر تحقیقی جدیدی تحت عنوان راه و رسم طلبگی تألیف محمد عالم زاده نوری است که در سه جلد یا دفتر با شمارگان 5000 نسخه به ترتیب با عناوین فرعی ارزش و افتخارات طلبه در 80 صفحه، هویت صنفی طلبه و معنای طلبگی در 128 صفحه و طلبه در دوران رشد و تحصیل در 132 صفحه به همت مؤسسه فرهنگی ولاء منتظر(عج) به انتشار رسیده است. خوانندگان پگاه پیش تر با ادبیات این نویسنده در مقاله های متعددی که در هفته نامه یا ویژه نامه های آن چاپ شده، آشنا هستند و برخی مباحث مورد اهتمام را مطالعه کرده اند اما پیگیری مباحث تفصیلی نویسنده در سه دفتر منتشر شده این امکان و فرصت را در اختیار همه بویژه طلاب علوم دینی قرار می دهد تا رفتارهای صنفی خود را با توجه به معیارها و اصولی که در این اثر معرفی شده، باخوانی نموده و به اصلاح نقیصه ها همت گمارند.
دفتر اول: ارزش و افتخارات طلبه
به طور کلی مؤلف کتاب راه و رسم طلبگی تلاش کرده تا با جمع آوری دغدغه های مشترک طلاب مبتدی، آنها را با هدف و رسالت حوزه آشنا سازد و در برنامه ریزی برای استفاده بهینه از فرصت ها و امکانات به آنان یاری برساند.
دفتر نخست که عمده ترین مخاطب آن طلاب مبتدی هستند، با هدف تبیین عالم طلبگی و ترسیم فضای عمومی فعالیت های حوزوی خطاب به طلبه مبتدی نوشته شده و در قالب نامه ای ساده و داستان واره ای صمیمی تلاش کرده طلبه را با هویت صنفی خویش، رسالت های فردا و آسیب ها و آفت های میانه راه آشنا سازد و با مقایسه شخصیت های موفق و ناموفق حوزوی گام کوچکی در راهنمایی و دست گیری طلبه در آغاز حرکت خویش بردارد. هم چنین همه جوانانی که برای انتخاب میان طلبگی و دیگر مسیرها نیازمند آگاهی از هویت صنفی و فضای کاری حوزه هستند از این اثر بهره خواهند برد.
دفتر دوم: هویت صنفی طلبه و معنای طلبگی
در این دفتر برخی از عناوین از جمله هویت، طلبگی و روحانیت، فلسفه پیدایش و رسالت روحانیت، آینده کاری طلبه، ویژگی های کنونی حوزه، بایسته های طلبگی، سامان فعالیت های فرهنگی در برنامه کاری طلبه، ویژگی های فعالیت های فرهنگی و عناوین و سرفصل های مجموعه متون و اسناد روحانیت مورد توجه نویسنده بوده و پرسش هایی را در خلال این عناوین مطرح و برای آن پاسخ فراهم نموده است. از جمله اینکه: آیا طلبه بهره اجتماعی در خوری خواهد داشت و ثمره ممتازی بر وجود او مترتب خواهد شد؟ آیا این همه درس و بحث و تحصیل و تلاش با خدماتی که در آینده بر دوش طلبه نهاده می شود و از او انتظار می رود تناسب دارد؟ در شرایط موجود، بستر کدام خدمت بزرگ اجتماعی برای طلبه فراهم است؟
دفتر سوم: طلبه در دوران رشد و تحصیل
در این دفتر، دوره رشد طلبه را به دقتی بیشتر ملاحظه شده است. ابتدا در باب کلیات فعالیت های علمی و آموزشی و سپس در معنای جامع رشد که شامل رشد علمی، معنوی، اخلاقی، اجتماعی، هنری، جسمی، و صنفی است مطالبی گرد آمده که طلبه را در برنامه ریزی جامع و ترسیم الگوی متوازن حیات یاری رساند.
نویسنده در این دفتر بر آن است که دوره اول حیات صنفی حوزویان دوره رشد و تحصیل آنان است که در این دوره، طلبه به فراگیری و بهره جویی می پردازد و وجود خود را به علم و تقوا و مهارت گسترش می بخشد. اطلاق عنوان طلبه بر او، نیز اشاره به همین معنای جستجو گری و طلب دارد و ماهیت بایسته او را آشکار می سازد.
دانش آموزی و تحصیل برای طلبه، ضرورت تحصیل، دورنمای برنامه ریزی، نیازهای طلبه و ابعاد رشد، و ضمائم که شامل: باز اندیشی در دانش نحو، جایگاه شرح لمعه در متون حوزوی، نقش تکرار آموخته ها در فرآیند تحصیل، طرح آشنایی با قرآن، سیر مطالعه آثار شهید مطهری عناوین چندگانه این دفتر را تشکیل می دهد.
