درباره جشن حافظ: راند هفدهم

چیزی به شب داغ جشن سینمایی حافظ نمانده است. یکی از معتبرترین و قدیمی‌ترین جشن‌های سینمایی کشور که در کنار جشن خانه سینما می‌تواند از مهم‌ترین‌هایشان هم نام بگیرد. با این تفاوت که جشن سینمایی حافظ و برندگان هرساله‌اش نشان داده‌اند که نسبت به جشن خانه سینما مردمی‌تر بوده و انتخاب‌هایشان همواره به انتخاب‌های مردم از آثار برتر سینمایی سال نزدیک‌تر. این مسئله از کجا نشاءت می‌گیرد؟ چه چیزی می‌تواند یک مراسم سینمایی را تبدیل به مردمی‌ترین رأی‌گیری و نظرسنجی کند؟ که هرچند مردم در شب جشن می‌توانند درون مراسم شاهد آن باشند اما در انتخاب‌های آن سهمی نداشته و ندارند. جشن سینمایی حافظ داوران زیاد و ثابتی هم ندارد که چنین انتخاب‌هایی را پای آن‌ها بگذاریم، پس چه چیز باعث می‌شود که هرساله وقتی لیست نامزدهای حافظ منتشر می‌شود، کمتر از هر جشن و جشنواره دیگری حرص بخوریم یا خنده‌مان بگیرد؟
پیش از پرداختن به این موضوع بگذارید یادی کنیم از بزرگ‌ترین جای خالی جشن امسال حافظ بر روی استیج و سینمای ایران در سالی که پشت سر می‌گذاریم: علی معلم فقید، بنیان‌گذار جشن سینمایی حافظ و دون کورلیونه همیشگی سینمای ایران. مردی که اجرایش در مراسم همواره به‌یادماندنی بود و اصلاً سنگین‌ترین وزنه جشن سینمایی حافظ هم محسوب می‌شد. فقدان علی معلم، جشن امسال را احتمالاً به یکی از تلخ‌ترین و ماتم‌زده‌ترین مراسم سینمایی بدل خواهد کرد. نبود او در ثانیه به ثانیه مراسم و نام هر برگزیده‌ای که برای دریافت جایزه اعلام می‌شود، احساس خواهد شد. پیش از هر چیز، آنچه جشن حافظ امسال را با سال‌های پیشین متفاوت می‌کند، نبود علی معلم است، نه‌تنها به این خاطر که احتمالاً غمگین‌ترین جشن سینمایی حافظ را پیش رو خواهیم داشت که بیش از آن به‌واسطه اتفاقی که قرار است در پس مراسم بیفتد و منجر به اتفاقات نهایی در شب جشن شود.
در کنار بغضی که احتمالاً برای چند لحظه، گلوی هرکدام از حاضران در مراسم را خواهد فشرد و عدم اعلام برنده‌ها با صدای رسای علی معلم فقید، در جوایزی که اهدا خواهد شد، جای خالی او را به‌وضوح خواهید دید. این به‌هیچ‌وجه بدان معنا نیست که او بر روند داوری داوران تأثیر داشته و یا در پی آن بوده که نظر داوران را بر فیلمی خاص معطوف کند، بلکه ازنظر انتخاب هیئت داوران و میزان مردمی بودن انتخاب‌های جشن حافظ پیش رو قابل بررسی است. بازهم در اینکه علی معلم می‌توانسته در دفتر مجله دنیای تصویر، با صحبت از فیلمی خاص، نظر مخاطبش را نسبت به آن فیلم دستخوش تغییر کند شکی نیست، اما همواره داورانی را انتخاب می‌کرده که نظرشان بیش از آنکه به منتقدین و یا سیستم حاکم نزدیک باشد، به مردم نزدیک بوده است. چراکه او قبل از آنکه مدیرمسئول ماهنامه دنیای تصویر یا دون کورلیونه سینمای ایران باشد، یک خوره فیلم بود و این را از کنه هر کلامش به‌وضوح می‌شد فهمید. او خود در کنار مردم و از جایگاه آن‌ها سعی در ارتباط برقرار کردن با فیلم‌ها داشت و البته فیلم‌هایی هم که تهیه کرده است خود گواهی بر این ادعا هستند. بیش از هر چیز باید منتظر ماند و دید جشن حافظ می‌تواند باوجود از دست دادن بزرگ‌ترین اعتبار خود، کماکان مردمی بماند و راهش را که مدت‌هاست از باقی مراسم سینمایی ایران جدا کرده، ادامه دهد؟
نگاه گذرایی به اسامی نامزدهای اعلام‌شده، این امید را تا حد زیادی زنده نگه می‌دارد. نام آثاری مانند «ماجرای نیمروز»، «فروشنده» و «لانتوری» بیش از بقیه فیلم‌ها و در بخش‌های مختلفی به چشم می‌خورد که احتمال زیادی هم می‌رود برندگان اصلی در جشن حافظ امسال از میان همین فیلم‌ها باشند. این‌ها آثار قابل پیش‌بینی دو سال اخیر سینما هستند که اگر نامشان را با این شدت در لیست نامزدها نمی‌دیدیم جای تعجب داشت، اما در کنار این‌ها بها دادن به فیلم‌هایی مانند «نفس»، «سیانور»، «گشت دو» و «دراکولا» غیرمنتظره به نظر می‌رسید. «نفس» هرچند که بسیار کمتر از پتانسیل‌های فیلم دیده و بازخوانی شد اما می‌بینیم که در اینجا در چندین رشته مهم و اصلی ازجمله بهترین کارگردانی، فیلم‌نامه‌نویسی، بازیگر زن و… کاندید شده است که اتفاق جالبی ست. از سوی دیگر نامزد شدن «گشت دو» در بعضی از رشته‌های اصلی و خصوصاً در بخش بهترین فیلم بسیار عجیب به نظر می‌رسد و بیشتر به یک شوخی می‌ماند، همان‌طور که دیدن نام «سیانور» در میان نامزدها مخاطبان را متعجب می‌کند، چرا باوجود نمونه کامل‌تر و به‌مراتب بهتری که «ماجرای نیمروز» در همان حیطه ارائه کرده است اصلاً نام فیلم متوسط روبه ضعیفی مانند «سیانور» به چه دلیل باید به این میزان به چشم بخورد؟ «سیانور»، فیلم بسیار بد «آباجان» و «گشت دو» را می‌توان پاشنه آشیل فهرست کاندیداهای امسال جشن حافظ دانست اما حضور مختصر فیلم‌هایی مانند «دراکولا» و «اژدها وارد می‌شود» هوشمندانه به نظر می‌رسد. باید تا شب جشن منتظر ماند و دید جشن حافظ از این سال مهم چطور سر بلند می‌کند، این می‌تواند نشان‌دهنده مسیر جدید مراسم سینمایی حافظ بدون حضور پررنگ علی معلم باشد. باید دید که جشن بر سیاست‌های حال حاضر خود جلو می‌رود و یا سیاست‌های جدیدی را پیش می‌گیرد.