تاثیر بیماری های زمینه ای بر روی بافت های نگهدارنده دندان

بسیاری از بیماری های زمینه ای به عنوان فاکتور خطر برای بیماری های لثه ای معرفی شده اند که در ذیل به بررسی بعضی از آنها می پردازیم.

تاثیر تغذیه بر روی بیماری های لثه ای
 

کمبودهای تغذیه ای در بروز بیماری های پریودنتال (بیماری های بافت نگهدارنده دندان) نقشی کلیدی دارند. علت این است که یکسری کمبودهای تغذیه ای تغییراتی در حفره دهان ایجاد می نماید که شامل تغییرات در لب ها، مخاط دهان و استخوان و همچنین بافت های پریودنتال می باشد. این تغییرات به عنوان علایم دهانی بیماری های تغذیه ای، مطرح می شوند. البته باید ذکر کرد که هیچ تغییر تغذیه ای وجود ندارد که به خودی خود باعث ایجاد بیماری لثه ای شود بلکه کمبودهای تغذیه ای اثرات تخریبی فاکتورهای موضعی را تشدید می نماید.

خصوصیات فیزیکی رژیم غذایی
 

چرا در زمان های قدیم که مصرف تنقلات به این صورت وجود نداشت، بیماری های دهان و دندان نیز کمتر دیده می شد؟ جواب به تغییر در رژیم غذایی از قدیم تاکنون بر می گردد. غذاهای نرم اگر چه از نظر ارزش غذایی کامل هستند اما می توانند منجر به تشکیل جرم شوند. غذای فیبردار و سخت حتی اگر از نظر ارزش غذایی پایین باشند تمیزکنندگی سطحی را تحریک کرده و در نتیجه از تجمع جرم می کاهند به همین دلیل توصیه می شود که به جای تنقلاتی مثل کیک و شکلات و مانند آنها بیشتر به بچه ها هویج و سیب و میوه هایی از این قبیل داده شود.

اثر تغذیه بر میکروارگانیسم های دهانی
 

اگر چه رژیم دریافتی عموما برای نقاب شخص می باشد ولی علاوه بر این که یک منبع تغذیه برای باکتری ها هم به شمار می رود منبع تعذیه ای میکروارگانیسم ها می تواند داخلی یا خارجی باشد. از بین فاکتورهای خارجی اثر قند در رژیم غذایی به صورت گسترده ای مورد مطالعه قرار گرفته و مشخص شده که میزان و نوع کربوهیدرات در رژیم غذایی و تکرار مصرف آن می تواند رشد باکتری ها را تحت تاثیر قرار دهد.

اثر کمبود ویتامین های محلول در چربی
 

ویتامین A,E,D، ویتامین های محلول در چربی هستند که برای رژیم غذایی انسان مورد نیاز می باشند. در ذیل ملاحظات مربوط به کمبود این ویتامین ها مورد بحث قرار می گیرد.
- کمبود ویتامین A: ویتامین A نقش اساسی در محافظت از سلول های پوست و غشا مخاطی دارد. کمبود این ویتامین منجر به تغییرات چشمی، مخاطی و پوستی می گردد. کمبود ویتامین A منجر به ضخیم شدن مخاط و افزایش حجم لثه و کندی ترمیم زخم های لثه ای در حضور فاکتورهای موضعی می باشد.
- کمبود ویتامین D: ویتامین D برای جذب کلسیم از لوله گوارشی و نگهداری تعادل بین کلسیم و فسفر لازم است.
کمبود ویتامین D یا عدم تعادل در دریافت کلسیم و فسفر در کودکان منجر به ایجاد بیماری راشیتیسم (بیماری با تظاهرات پرانتزی شدن پاها) و در افراد بالغ منجر به نرمی و پوک شدن استخوان ها می شود. اثر کمبود این ویتامین بر روی بافت های پریودنتال به صورت پوکی استخوان فک، اختلال در تشکیل لایه محافظ ریشه دندان و آهکی شدن ناقص دندان ها، کاهش تراکم استخوان پشتیبان دندان ها، ظاهر می شود.

کمبود ویتامین E
 

ویتامین E به عنوان یک آنتی اکسیدان عمل می کند که برای سوختن چربی در سلول ها نقش اساسی دارد کمبود ویتامین E ترمیم زخم های لثه ای را به تعویق می اندازد.

کمبود ویتامین های محلول در آب
 

ویتامین B و C ویتامین های محلول در آب هستند که در رژیم غذایی انسان مورد نیاز می باشند. عملکردهای این ویتامین ها و اثرات کمبود آنها در این قسمت مورد بحث قرار می گیرد.
- کمبود B complex: ویتامین گروه B شامل تیامین، ریبوفلاوین، نیاسین، پیریدوکسین (B6)، بیوتین، اسید فولیک و ویتامین B12 می باشد. بیماری های دهان به ندرت نتیجه کمبود در یکی از ویتامین های گروه B به تنهایی می باشد بلکه کمبود جمعی از آنها باعث التهاب لثه، التهاب مخاط زبان، زخم گوشه دهان و التهاب کامل مخاط دهان می باشند.
- تظاهر کمبود ویتامین در انسان بیماری بری بری نام دارد و به وسیله فلج، علایم قلبی و عروقی و از دست دادن اشتها مشخص می شود ولی مشکلات دهانی آن شامل افزایش حساسیت مخاط دهان، بروز تاول های کوچک در مخاط گونه، زیر زبان و روی کام و زخم شدن مخاط دهان می باشد.
- علایم کمبود ریبوفلاوین شامل التهاب زبان، زخم گوشه لب، از بین رفتن پرزهای چشایی زبان می باشد. در موارد کمبود شدید ناحیه پشتی زبان کاملا صاف شده و یک سطح خشک و گاهی شیاردار به جا می گذارد.

کمبود نیاسین
 

کمبود این ویتامین می تواند بیماری پلاگر ایجاد کند که التهاب پوست، اختلالات معده ای - روده ای اختلالات عصبی، التهاب زبان و لثه و استخوان می شود که التهاب زبان و درگیری استخوان اولین علایم قابل مشاهده کمبود نیاسین هستند.

کمبود اسیدفولیک
 

کمبود این ویتامین منجر به کم خونی می شود ولی اثر آن بر روی لثه به صورت تخریب لثه و استخوان فکی بدون وجود هیچ گونه التهاب می باشد تغییرات لثه در دوران حاملگی یا به دنبال مصرف داروهای ضد بارداری خوراکی ممکن است تا حدودی مربوط به کاهش یافتن میزان اسیدفولیک در لثه باشد. که در این مورد استفاده از دهان شویه حاوی فولات به صورت موضعی باعث کاهش در التهاب لثه می شود.

کمبود ویتامین C
 

کمبود شدید ویتامین C در انسان منجر به اسکوروی می گردد.
این بیماری با خونریزی و تاخیر در ترمیم زخم همراه می باشد.
ویتامین C در میوه جات و سبزیجات به وفور یافت می شود.
تظاهرات دهانی آن شامل خونریزی، تورم لثه و دندان های لق است که از علایم کمبود شدید ویتامین C می باشد. التهاب لثه همراه با نمای خونریزی دهنده و افزایش حجم یافته، به رنگ قرمز مایل به آبی از علایم کلاسیک کمبود ویتامین C می باشند در بیماران دچار کمبود ویتامین C پاس لثه به جرم و فاکتورهای باکتریایی تشدید یافته و التهاب و تورم و افزایش حجم و خونریزی در لثه شدیدتر ظاهر می شود. به علاوه، اگر چه جبران این کمبود، شدت ضایعه را کاهش می دهد ولی التهاب لثه تا زمانی که فاکتورهای باکتریایی وجود دارند باقی می ماند.

کمبود پروتئین
 

کمبود پروتئین، منجر به کمبود پروتئین خون، همراه بسیاری از بیماری ها مثل تحلیل عضلات، خستگی، از دست دادن وزن، کم خونی، کمبود شیرمادران، کاهش مقاومت نسبت به عفونت، تاخیر در ترمیم زخم، کاهش توانایی برای تشکیل هورمون ها و سیستم های آنزیمی می شود. تظاهرات دهانی آن به صورت تخریب بافت لثه، پوکی استخوان، فکی، کندی رسوب لایه محافظ ریشه دندان، تاخیر در ترمیم زخم، تحلیل جوانه های چشایی سطح زبان می باشد. کمبود پروتئین اثر تخریبی فاکتورهای موضعی را بر بافت های نگهدارنده دندان بیشتر می کند.

گرسنگی و عدم دریافت غذا
 

گرسنگی نهایت مشکل تغذیه ای می باشد. بدون دریافت و مصرف غذا، فقدان کامل مواد غذایی ایجاد می شود و در نتیجه هیچ سوختی برای فعالیت بدنی نمی باشد. گرسنگی حاد منجر به پوکی استخوان فکی و استخوان های دیگر و تشدید تحلیل استخوان به علت التهاب لثه می گردد.
همان طور که دیدیم کمبودهای تغذیه ای نقش بسیار مهمی در بیماری های دهانی دارند پس چه بهتر است که با مصرف همه نوع مواد غذایی مانع از بروز این کمبودها در فرزندان عزیزمان شویم.
منبع: ماهنامه آموزشی کودک شماره 50