کتاب شناسی عبرت های عاشورا

1- عبرت های عاشورا

سیداحمد خاتمی، چاپ اوّل، قم، دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، 1379، 200 ص، رقعی، فارسی.

حوادثی در تاریخ رخ می دهد که هیچ گاه از ذهن بشر پاک نخواهد شد. این حوادث به میزان نیاز حیات معنوی و اجتماعی بشر به آنها، تأثیرگذار و مورد اقبال قرار خواهد گرفت. حادثه عاشورا در قلّه این حوادث قرار دارد. عاشورا تنها مورد توجه یک طبقه خاصّ اجتماعی نبوده، بلکه همه طبقات در همه اعصار تلاش کرده اند تا با بررسی و تحلیل وقایع، نوعی ارتباط با آن برقرار کنند. اندیشمندان بسیاری از ادیان و مکاتب و فرقه ها و نژادهای مختلف پیرامون این رخداد عظیم سخن گفته اند و هریک در خورشأن و مقام علمی و اجتماعی خود آموزه هایی از آن را برای مخاطبان خود به ارمغان آورده اند.

آنچه بیش از هرچیز حادثه کربلا را پرفروغ و سازنده نموده و با نگاهی به آینده در زندگی بشر مطرح کرده، همانا توجه به پیام های معنوی عاشوراست که هم در انگیزه های پیدایش آن و هم در دل آن نهفته است. پیام هایی که امروزه از آن به «عبرت های این حادثه بزرگ» نیز تعبیر می شود. عبرت های عاشورا درسی است که حسین علیه السلام آموزگار آن است و همه جا، مدرسه آن و همه نسل ها، دانش آموختگان آن.

کتاب «عبرت های عاشورا» که با الهام از تأکیدات و هشدارهای رهبر معظّم انقلاب، در چند سخنرانی، به رشته تحریر در آمده است؛ پنج عامل زیر را در پیدایش حادثه عاشورا دارای نقش اساسی می داند:

1- کنارگذاردن وصایای پیامبراکرم صلی الله علیه و آله وسلم.

2- رنگ باختن معنویت پس از پیامبر صلی الله علیه و آله وسلم.

3- افول غیرت دینی.

4- کوتاهی خواص از انجام رسالت خود.

5- نفوذ و حاکمیت نفاق، بویژه نفاق پنهانی پس از پیامبر صلی الله علیه و آله وسلم.

تحلیل و شناخت هریک از عوامل یاد شده، نه تنها می تواند برای جامعه شیعی امروز ما، که برای هر ملت تحت ستم و عدالت خواه که در پی عزّت و سربلندی است، عبرت آموز باشد.

نویسنده در این کتاب تنها به بررسی سه عامل نخست پرداخته و عامل چهارم را در کتاب «رسالت خواص» به بحث کشیده است و در واقع کتاب «رسالت خواص»، جلد دوم کتاب حاضر خواهد بود و عامل پنجم را نیز در کتاب «سیمای نفاق از دیدگاه قرآن» مطرح کرده است.

و اما این کتاب در شش فصل سامان یافته است:

فصل نخست را به «عبرت آموزی در قرآن و روایات» اختصاص داده است.

فصل دوم سخن از «خطر بزرگ ارتجاع» و بازگشت به ضدّ ارزش های جاهلی به میان آورده است.

در فصل سوم، چهارم و پنجم به عوامل زمینه ساز حادثه عاشورا پرداخته است؛ یعنی در فصل سوم به کنار گذاشتن وصایای نبیّ اکرم صلی الله علیه و آله وسلم و عدم تمسّک به قرآن و عترت و در فصل چهارم به رنگ باختن معنویت که ارمغان بزرگ بعثت نبوی بوده است و افول غیرت دینی که نتیجه تسامح و تساهل در دین است، اشاره شده است...

در فصل ششم که آخرین فصل کتاب است، دو سخنرانی مهمّ رهبر معظّم انقلاب، تحت عنوان ضمایم، به کتاب ملحق شده است.[1]

2- عبرتهای عاشورا

تدوین: محمد قاسم فروغی جهرمی ناشر: بنیاد حفظ آثار و ارزشهای دفاع مقدس، 1377

این کتاب به روحیه ساده زیستی، تقوا و دیگر فضایل اخلاقی مسلمانان، خصوصا خواص اصحاب، در عصر حیات پیامبر (ص) و دگرگون شدن آن ارزشها در دوره های بعد می پردازد. فهرست این کتاب عبارت است از:

1- مقدمه

2- نقش مردم و مسؤولین در حکومت اسلامی و اجرای عدالت، (که شامل فرازهایی از بیانات امام خمینی (ره) در ده عنوان است.)

3- عبرتهای عاشورا، (که در بر دارنده متن سخنرانی و خطبه مقام عظمای ولایت در سال 1377 است که در هفده عنوان، تنظیم شده است)

4- ضمایم، (که در این قسمت، حوادث تلخ پس از رحلت پیامبر (ص) تا حادثه عاشورا و اسارت اهل بیت (علیهم السلام) بر اساس منابع و مدارک شیعه و سنی، در ده عنوان ذکر شده است.)[2]

3- جام عبرت

بررسی عملکرد عوام و خواص در حادثه عاشورا با تکیه بر بیانات مقام معظم رهبری «مدظله العالی».

اسحاقی، سید حسین، قم، بوستان کتاب قم، چاپ اول، 1380، 240ص.

مقام معظم رهبری در تحلیلی جامعه شناختی از حادثه عاشورا، به نقش دو گروه خواص و عوام در این رویداد جان گداز اشاره کرده اند. خواص، گروه پیش رو، اندیشه گرا و تحلیل گراست و عوام، گروه پیرو، احساس گرا و تقلید گر که از رویدادها اثر می پذیرد. در این میان، می بینیم که دنیا گرایی، پیروی از شهوت ها و دوری از یاد خدا سبب می شود خواص هوادار حق به گروه باطل بپیوندند و با توجیه دینی کرداد خویش، عوام زود باور را به جنگ با فرزند پیامبر اسلام بکشانند. بررسی نقش و رفتار خواص و عوام در حادثه کربلا، روشن گر، بسیاری از حوادث واقعه و جام عبرتی برای همگان خواهد بود.

این اثر در چهار بخش تنظیم شده است. بخش اول و دوم کتاب مربوط به طرح و بررسی عملکرد و وظایف خواص و عوام در صحنه عاشورا است که طی آن از ریشه های انحراف و خشکاندن کژروی ها سخن به میان آمده است. در بخش سوم، شامل، توضیح آموزه ها و عبرت های عاشورا بوده، در بخش پایانی از رسالت آگاهان و خواص و اتخاذ الگوی صحیح در تبلیغ، نکاتی مطرح گردیده است.[3]

4- درسها و عبرتهای عاشورا

ایمانی یامچی، حسین، قم، عصر ظهور، چاپ اول، 1377، 288ص.

احیای فریضه امر به معروف، احیای فرهنگ نماز، نفی نژاد پرستی، تبیین مفهوم و جایگاه امامت در اسلام، وفاداری، عشق به شهادت، صبر و استقامت، مبارزه با تروریسم، ادب اسلامی و آزادی از جمله نکاتی است که در ارتباط با نهضت عاشورا بدان اشاره شده است. افزون بر آن، مؤلف سعی کرده است مقایسه ای میان دنیای امروز و زمان قیام امام حسین (ع) صورت دهد.[4]

5- عبرت های عاشورا

پدیدآور: محمد موسی نوری، موسسه فرهنگی ولاء منتظر(عج)، 200 صفحه

کتاب عبرت های عاشورا در یک مقدمه و سه فصل به بررسی حادثه عاشورا و عملکرد مردم آن زمان به عنوان عبرت های عاشورا پرداخته است.

مفاهیم و کلیات؛ زمینه ها و ریشه های وقوع حادثه عاشورا؛ و گونه هایی از عبرت آموزی در حادثه عاشورا، عناوین سه فصل این کتاب است.[5]

6- عبرت های عاشورا

مولف: مهدی شمس الدین، قم: موسسه توسعه فرهنگ قرآنی، 1378

بخش نخست کتاب، به سخنان رهبر معظم انقلاب، حضرت آیت اللّه خامنه ای درباره مسؤولیت خواص و سرنوشت عوام و علل تغییر مسیر تاریخ و مظلومیت معصومان علیهم السلام اختصاص دارد. در بخش دوم، مخاطبان، شرح اجمالی واقعه عاشورا و عبرت های ناشی از آن را مطالعه می کنند؛ عبرت هایی مانند رفاه طلبی، ارزش گریزی، دین بیگانگی، سیاست زدایی و جهل گرایی.[6]

7- عبرتهای عاشورا

پدیدآور: الهامی نیا، علی اصغر،

تهیه کننده مرکز تحقیقات اسلامی.

ناشر:موسسه تحقیقات و نشر معارف اهل البیت (ع)

عناوین کتاب از این قرار است: تبیین واژه ها، ضرورت عبرت آموزى، عبرت آموزى در قرآن و روایات، انحراف از دین، جدایى از اهل بیت پیامبر(ص)، دنیا گرایى، تحجر گرایى، کشتار بى گناهان، عبرت هاى فکرى، عبرت هاى سیاسى، عبرت هاى اخلاقى، خواص اهل حق، خواص اهل باطل عوام طرفدار حق[7]

8- آموزه های تربیتی عاشورا (درس ها و عبرت ها)

پدیدآور: رضایی اصفهانی محمدعلی، اصفهان: انتشارات پژوهش های تفسیر و علوم قرآن 1384، 159 ص.

موضوعات کتاب: جلوگیری از تضعیف روحیه یاران و دفاع از آنان، کسب اطلاعات و اخبار، جذب نیروهای جدید به سپاه، آرایش نظامی سپاه محکم و زیبا و دقیق، رعایت نکات امنیتی در فرستادن نامه و سفیر، مجهز کردن سپاه از نظر تدارکات و مسایل اقتصادی، صراحت در بیان اخبار نظامی برای یاران خویش، ایجاد امید به آینده در دل رزمندگان (یاد مهدی)، رسیدگی به امور رزمندگان، توجه خاص به امور کودکان و نوجوانان در جبهه جنگ، حفظ اسرار نظامی، استفاده از شعار و شعر در میدان نبرد، اهمیت به نظافت و عبادت نظامیان، استواری در تصمیم و اراده‌، الگوسازی، آزادگی پیام و شعار عاشورا، قبول توبه‌ی دشمن، رعایت حال زنان و دفاع از ناموس، کمک غذایی به دشمن و جلوگیری از تشنگی آنان، برداشتن بیعت از یاران، نقش زنان در نهضت عاشورا، ابعاد تربیتی فردی، عبرت‌های تربیتی، پاداش یاری ولایت.[8]

پی نوشت ها

[1] فرهنگ کوثر، شماره 51

[2] همان، شماره 28

[3] فصلنامه حکومت اسلامی، شماره 27

[4] همان

[5] پگاه حوزه، شماره 273

[6] گلبرگ، شماره 48

[7] کتابخانه دیجیتال موسسه تحقیقات و نشر معارف اهل بیت علیهم السلام

[8] کتابخانه دیجیتالی تبیان